به گزارش ایرنا، شامگاه بیست و ششم دی ماه 1394 با انتشار گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره انجام تعهدات هسته ای ایران در برنامه جامع اقدام مشترك (برجام)، اجرای تعهدات طرف مقابل (گروه 1+5) یعنی روند لغو تحریم های هسته ای غرب علیه تهران آغاز شد.
به نوشته جمعه تارنمای بانك مركزی، آمریكا با همراهی اتحادیه اروپا و برخی دیگر از كشورها در سال‌های گذشته تحریمهای گسترده و بی‌سابقه‌ای را علیه جمهوری اسلامی‌ایران وضع و اجرا كردند. این تحریمها كه عمدتاً به بهانه مقابله با برنامه هستهای ایران وضع شده بودند، بخش‌های كلیدی اقتصاد ایران را هدف قرار داده بودند.
بخش انرژی بویژه صنعت نفت و گاز از آن رو كه بخش مهمی از درآمد دولت ایران را تامین می‌كرد، در زمره موارد تحریم قرار داشت و بخش‌های بانكی و مالی اقتصاد كشور نیز از آن رو كه لازمه و پیش شرط همه فعالیت‌های اقتصادی و تجاری در كشور است، جزء اهداف اساسی و كلیدی طراحان و اجراكنندگان تحریمها علیه ایران قرار گرفت.
طراحان تحریمها علیه ایران، اقدام های خود علیه نظام بانكی و مالی كشور را در چند مرحله انجام دادند و تلاش كردند در سطوح و لایه‌های مختلف دسترسی ایران به بازاربانكی و مالی بینالمللی را قطع كنند.
در ادامه به تلاش‌های آنان در هریك از موارد بالا اشاره می شود و نتایج حاصل از آن و آثار برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) بر رفع این آثار به اختصار می آید.
* روابط كارگزاری بانك‌های ایرانی
یكی از اقدام های ایالات متحده آمریكا علیه نظام بانكی ایران، تلاش برای قطع روابط كارگزاری بانك‌های ایرانی با بانك‌های خارجی بود.
پس از انقلاب اسلامی‌ایران، همه بانك‌های آمریكایی روابط كارگزاری خود با بانك‌های ایرانی را قطع كرده بودند، با این همه، بانك ها و موسسه های غیر آمریكایی به بانك های ایرانی ارایه خدمت میكردند.
در سال های گذشته و پس از وضع تحریمهای هستهای علیه كشور، ایالات متحده آمریكا در پی آن برآمد كه بانك‌های غیرآمریكایی را نیز وادار به قطع رابطه با بانك‌های ایرانی كند. از این‌رو، با قرار دادن نام بانك‌های ایرانی در فهرست تحریمهای خود مقرر داشت بانك‌های غیر آمریكایی در صورت ارایه خدمات به این بانك‌های ایرانی، نمی‌توانند با بانك‌های آمریكایی روابط كارگزاری داشته باشند.
با توجه به اهمیت نظام مالی آمریكا و نقش بانك‌های آمریكایی در تسویه دلار آمریكا، بیشتر بانك‌های غیرآمریكایی كه پیش از این با بانك‌های ایرانی روابط كارگزاری داشتند روابط خود با بانك‌های ایرانی را قطع كردند.
یكی از دستاوردهای برجام این است كه همه مقرراتی كه بانك‌های غیرآمریكایی را به قطع روابط كارگزاری با بانك‌های ایرانی مكلف میكردند رفع شده‌اند و اكنون، هیچ بانك غیر آمریكایی به دلیل ارایه خدمات كارگزاری به بانك‌های ایرانی از دسترسی به نظام مالی آمریكا محروم نمی شود.
این بدان معناست كه بانك‌های ایرانی می‌توانند روابط كارگزاری خود را با بانك‌های خارجی معتبر برقرار كنند و شمار روابط كارگزاری بانك‌های ایرانی كه در دوران تحریمها به طور بی‌سابقه‌ای كاهش یافته بود، به تدریج به سطح مطلوب باز می گردد.
تدریجی بودن بازگشت روابط كارگزاری، دلایل متعددی دارد كه یكی از آنها فرایندهای پیچیده و طولانی اجرای استانداردها و ضوابط بینالمللی فعالیت‌های بانكی است كه پس از بحران مالی سال‌های 2009-2007 تشدید شده‌اند.
* رواج استفاده از اعتبارات و بروات اسنادی
متداولترین و مطمئنترین شیوه پرداخت در تجارت خارجی، استفاده از اعتبارات و بروات اسنادی است.
با استفاده از این ابزارها، ریسكهای خریدار و فروشنده به بهترین شكل مدیریت میشوند و ریسك ناشی از نفرستادن كالا یا دریافت نكردن وجه برای دو طرف به حداقل میرسد.
در دوران اوج تحریمها علیه كشور، به دلیل همكاری نكردن بانك ها و موسسه های اعتباری خارجی با طرف های ایرانی، استفاده از شیوه اعتبار اسنادی به طور جدی كاهش یافت و راهكارهای دیگری نظیر حواله ارزی با هزینهها و مخاطرات زیاد استفاده میشد.
پس از برجام و در نتیجه گشایشهای ایجاد شده، استفاده از اعتبار اسنادی نسبت به دوران تحریمها افزایش یافته است و به تدریج شاهد كاسته شدن از راه های جایگزین و رونق اعتبارات اسنادی هستیم.
* انتقال عواید نفتی ایران به كشورهای خارجی
یكی از اقدام های ایالات متحده آمریكا علیه ایران این بود كه كشورهای واردكننده نفت از ایران را وادار كرده بود وجوه حاصل از خرید نفت را در بانك‌های داخلی خود دریافت كنند و از انتقال آنها به خارج از كشور جلوگیری كنند.
این امر موجب می‌شود عواید حاصل از فروش نفت فقط در چند كشور محدود نگهداری و ایران به واردات از آن كشورها و نیز پذیرش ریسكهای سیاسی و اقتصادی حاصل از تمركز ذخایرارزی در چند كشور ناچار شود.
براساس برجام، این محدودیت مرتفع شده است و ایران می‌تواند درآمدهای نفتی خود را به همه كشورهایی كه در آنها حساب و روابط كارگزاری بانكی دارد، انتقال دهد. از این رو، امكانات موجود برای مدیریت ذخایر ارزی كشور در دوران پس از برجام، قابل مقایسه با دوران اوج تحریمها نیست.
* پیام‌رسانی مالی
درنتیجه تحریمهای ایالات متحده آمریكا و اتحادیه اروپا علیه ایران، ارایه خدمات پیام رسانی مالی به آن دسته از بانك‌های ایرانی كه در فهرست تحریمها قرار داشتند با مانع روبرو شده بود.
این بدان معنا بود كه بانك‌های ایرانی نمی‌توانستند از سیستم‌هایی مانند سوئیفت (SWIFT) و رویترز برای پیام‌رسانی مالی استفاده كنند. در چینی شرایطی بانك‌های ایرانی ناگزیر بودند با استفاده از روش‌های سنتی مانند تلكس رمزدار و نمابر، پیام‌های مالی خود را مبادله كنند. این امر دارای هزینههای بسیار بالاتر و ریسكهای بیشتر بود و در مواردی نیز با تاخیر انجام میشد.
پس از برجام، ارتباط سوئیفت همه بانك‌های ایرانی كه نام آنها از فهرست تحریمها خارج شده‌بود، دوباره برقرار و ارایه دیگر خدمات پیام رسانی نیز مجاز اعلام شد.
* تامین اسكناس دلار آمریكا، طلا و فلزات گرانبها
ایالات متحده آمریكا، با وضع قوانین و مقررات مختلف، دسترسی ایران به اسكناس دلار آمریكا، طلا و فلزات گرانبها را منع كرده بود تا بدین وسیله فشار بیشتری را بر بانك مركزی و نظام بانكی ایران وارد كند.
یكی از امتیازات گرفته شده در نتیجه برجام این بوده است كه تامین این اقلام برای بانك‌مركزی و بانك‌های ایرانی مجاز اعلام شده‌است و از این حیث هیچ محدودیتی وجود ندارد.
از این رو، امكانات بانك مركزی ایران برای مدیریت بازار ارز در مقایسه با شرایط پیشین به طور قابل ملاحظهای بهبود یافته است.
* تامین مالی طرح‌های كشور
یكی از خدمات مهم و كلیدی كه نظام بانكی و مالی اقتصاد به كشور ارایه می‌كند، فراهم كردن امكان تامین مالی طرح های كشور از منابع خارجی است.
بدین ترتیب، میتوان با استفاده از منابع خارجی و بدون آنكه فشاری بر بودجه عمومی كشور وارد آید، از محل منابع خارجی، این طرح‌ها را انجام داد و سپس از طریق درآمد همان طرح‌ها، وام‌های دریافت شده را بازپرداخت كرد.
با این همه، دریافت وام و تسهیلات مالی از بانك‌های خارجی مستلزم وجود مجموعه‌ای از پیش شرط‌هاست.
لازم است آژانس‌های اعتبار صادراتی كشورها، بازپرداخت وام‌های اعطایی به پروژه‌های كشور را بیمه كنند، بانك‌های خارجی روابط مالی و كارگزاری با بانك‌های ایرانی برقرار كنند، دیون حاكمیتی ایران قابلیت پذیره‌نویسی و بازارگردانی داشته باشند و مقدماتی مانند این امور فراهم شوند.
یكی از دستاوردهای برجام، این بوده است كه مقدمات همكاری موثر ایران با آژانس‌های اعتبار صادراتی معتبر دنیا را فراهم ساخته است.
اختلاف های پیشین كه در دوران تحریمها و به واسطه قطع كانال‌های پرداخت مطرح شده بود نیز با مذاكرات پس از برجام رفع شده است. از این رو، چشم انداز روشنی برای تامین منابع مالی خارجی برای اجرای طرح های كشور فراهم شده است.
* بهبود رتبه اعتباری كشور و ارتقای جایگاه ایران در مجامع بین المللی
پس از برجام و رفع تحریمهای سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و تحریمهای ثانویه ایالات متحده آمریكا علیه جمهوری اسلامی ایران، ریسكهای تجارت با ایران به طور قابل ملاحظهای كاهش یافت. از این رو، رتبه اعتباری كشور بهبود یافت و این امر، به نوبه خود منتهی به كاهش هزینههای تامین مالی و افزایش سقف اعتباری بانك های خارجی برای اعطای تسهیلات و اعتبار به بانك ها و شركتهای ایرانی شد.
همچنین، جایگاه ایران در مجامع پولی و مالی بینالمللی مانند صندوق بینالمللی پول، بانك جهانی و موسسه های توسعهای چندجانبه ارتقا یافته است و با توجه به رفع تحریمها در اثر برجام، چشم انداز روشنتری در دریافت تسهیلات و استفاده از خدمات نهادها و موسسات فوق وجود دارد.
با توجه به این موارد میتوان گفت گشایشهایی كه در نتیجه برجام ایجاد شده است، زمینه مناسبی را برای گسترش روابط مالی و بانكی بینالمللی ایران ایجاد كرده است و امكان پیشرفتهای بیشتر نیز وجود دارد.
اقتصام**9123**1961** تنظیم كننده: زهره دریغ گفتار** انتشاردهنده: مریم مسعود
آگاهی از آخرین اخبار اقتصادی ایران و جهان در كانال اقتصادی ایرنا در تلگرام:
@IRNAeco
https://telegram.me/irnaeco
تهران- ایرنا- گشایش های پدید آمده در پی توافق هسته ای برجام (برنامه جامع اقدام مشترك) زمینه مناسبی را برای گسترش روابط مالی و بانكی بین المللی ایران ایجاد كرده است و شرایط برای پیشرفت های بیشتر نیز وجود دارد.