آمریكای لاتین و ادبیاتی از جنس بوم و رئالیسم جادویی

كتاب درآمدی بر ادبیات آمریكای لاتین اثر «فیلیپ سوان سون» مدرس مطالعات اسپانیایی دانشگاه «شفیلد» انگلیس، یكی از آثاری است كه درباره ادبیات این منطقه در ایران منتشر شده است. این كتاب را «سارا كاظمی منش» ترجمه كرده است.

**ساختارمندی كتاب
نویسنده، در این اثر سبك های رمان نو، بوم و واقع‌گرایی جادویی را در فضای تحولات دهه 1970 میلادی به بعد بررسی می‌كند. او مرورِ سیر تكاملی نوشتار و ادبیات آمریكای لاتین را با تحلیل‌های موشكافانه‌‌ متون كلیدی نویسندگانی چون «ماریو بارگاس یوسا»، «گابریل گارسیا ماركز»، «خورخه لوییس بورخس» و «ایزابل آلنده» درمی‌آمیزد. سایر حوزه‌ هایی كه كتاب به آن‌ها پرداخته، روایات ملت‌ساز، داستان‌های ملی و محلی، بومی‌گرایی، مدرنیسم، پسابوم و ادبیات داستانی اسپانیایی-‌آمریكایی است.

**روش نگارش درآمدی بر ادبیات آمریكای لاتین
در این كتاب سعی شده به صورت ادواربندی تاریخی به سبك نویسندگان و آثارشان بپردازد. با این حال نویسنده معتقد است هر گونه گزارش تاریخ ادبی یا گزارشی از یك رویداد و پدیده ای ادبیاتی، تنها یك روایت از آن تاریخ پدید خواهد آورد. به بیان ساده انتخاب نویسندگان و متن های نمونه و برجسته، همیشه امری سلیقه ای و به احتمال بسیار تابع دامنه عقایدی خواهد بود كه از پیش وجود داشته اند.(1)

**رمان نو و بوم
مهمترین پیشرفت شناخته شده ادبیات آمریكای لاتین در عرصه جهانی، رشد رمان نو یا روایت نو است. این نوع رمان ها در دهه 1940 تا 50 میلادی شكل گرفتند كه به موفقیت چشمگیر آن در دهه 60 ختم شد و پس از آن با عنوان «بوم» شناخته شد. به طور معمول رمان نو به عنوان نفی یا واكنشی نسبت به واقع گرایی سنتی شناخته می شود. در واقع رمان نو، مجموعه ای از فنون روایی دشوار است كه باعث می شود مخاطب، نقش فعالتر و دغدغه مندتری در ساخت یا بازسازی خودِ روایت بر عهده گیرد.(2)
دوران بوم، دورانی است كه ادبیات داستانی آمریكای لاتین یا به طور خاص ادبیات داستانی اسپانیایی زبان، برای نخستین بار در مقیاس و عرصه بین المللی مطرح شد. نقطه شروع بوم، دریافت جایزه ادبی «بیبلیوتكا بریو» است كه در سال 1962 به نویسنده پرویی «ماریو بارگاس یوسا» به خاطر رمان «عصر قهرمان ها» تعلق گرفت. در واقع این نخستین باری بود كه نویسنده ای غیراسپانیایی برنده جایزه شد. گروهی دیگر معتقدند كه آغاز بوم به سال 1958 و انتشار نخستین اثر بزرگ یكی از پیشتازان جریان ادبی نو، یعنی نویسنده ای مكزیكی به نام «كارلوس فوئنتس» بر می گردد. (3)
همانگونه كه پیشتر گفته شد بوم پدیده ای متعلق به دهه 1960 است. تعدادی از رمان های بزرگی كه نویسندگان مطرح نوشته اند، در این دوره ظاهر شدند و همچنین رمان های برجسته ای به قلم نویسندگان جدید نیز، در این دوره چاپ شدند. با این حال بوم دارای چهار شخصیت كانونیِ فوئنتس، یوسا، ماركز و «خولیا كورتاسار» است. این چهار نویسنده بزرگ درست به همان اندازه كه شبیه اند، با هم متفاوتند.
در این میان آثار یوسا پیوندی میان تكنیك ادبی روایت نو با بینش و پنداره واقعیت است. او در جایگاه رمان نویسی حرفه ای و موفق كه از جریان بوم بود، در مقام نویسنده ای بین المللی و شناخته شده آثارش به زبان های مختلف ترجمه شد. ویژگی آثار یوسا این است كه او همواره یك واقع گرا باقی ماند.(4)

**واقع گرایی جادویی و نو بومی گرایی
«واقع گرایی جادویی» (رئالیسم جادویی) نشان دهنده درك تفاوت بین واقعیت و برداشتی است كه از آن می شود. واقع گرایی جادویی در مفهوم آمریكای لاتینی اش، در حقیقت با «آلخو كارپنتیر» (1980-1904) آغاز شده است.(5)
واقع گرایی جادویی به خلق سبكی روایی منجر شد كه تاثیر به خصوص آن بر نحوه توصیف طبیعی رویدادهای عجیب و غریب نهفته بود. این سبك روایی بیش از هر كس تداعی گر، ماركز است. ماركز نویسنده كتاب «صدسال تنهایی» است كه به عنوان بهترین رمان آمریكای لاتین به شمار می رود.
یكی از اجزای جدایی ناپذیر چیزی كه امروزه با عنوان واقع گرایی جادویی می شناسیم، دیدگاه جماعت بومی نسبت به زندگی است كه بر اساس افسانه و اسطوره شكل گرفته است. در نتیجه یك پدیده مهم مربوط به این امر در نیمه نخست سده بیستم، احیای بومی گرایی بود. آنچه كه برخی نئوبومی گرایی خوانده اند، كوشیده است به بازآفرینی تجربه بومیان از درون بپردازد. یعنی واقعیت را از دریچه دید و برداشت جماعت بومیان نسبت به آن به نمایش بگذارد. «میگل آنخل آستوریاس» نویسنده گواتمالایی یك شخصیت بنیانی و مهم در مكتب واقع گرایی جادویی و نئوبومی گرایی است.(6)

**نقد و بررسی
شیوه‌ روایی مدرن در آمریكای لاتین، از پدیده های ادبی سده بیستم به حساب می‌آید. كتاب در آمدی بر ادبیات آمریكای لاتین سعی دارد تا خوانندگان را با ادبیات داستانی این منطقه بر بستر فرهنگی و سیاسی آن آشنا كند و مباحث مربوط به نحوه‌ خوانش این نوع متن را نیز به مخاطبان بشناساند..
«استفن هارت» مدرس دانشگاه یونیورسیتی كالج لندن بر این باور است كه كتاب در آمدی بر ادبیات آمریكای لاتین با نثری ظریف، جامع و در عین حال نكته سنج، درآمدی استادانه بر ادبیات داستانی آمریكای لاتین است.
در نقد كتاب هم گفتنی است كه ارایه فهرستی دقیق تر در ابتدای كتاب می توانست خوانندگان را به سمت خوانش و بهره جویی بهتر از اطلاعات اثر رهنمون شود. همچنین جای نمایه، منابع و ماخذ اثر در انتهای كتاب خالی است.
*پی نوشت ها
1-سوان سون، فیلیپ، در آمدی بر ادبیات آمریكای لاتین، سارا كاظمی منش، نشر آوند دانش، چاپ اول 1395، ص ص181
2-همان، ص56
3- همان، ص94
4-همان، ص107
5- همان، ص74
6-همان، ص77
*گروه پژوهش و تحلیل خبری
خبرنگار:محمدستاری** انتشاردهنده: سیدمحمد موسی كاظمی**پژوهشم**453**9279