مردمان فرهنگ دوست شهركهن همدان با داشتن فرهنگی غنی كه به بیش ازسه هزار سال می رسد برای برگزاری آیین سنتی شب یلدا در تدارك هستند و بیشتر خانواده های گسترده درنقاط مختلف پایتخت تاریخ وتمدن ایران زمین سعی دارند آداب و رسوم این شب را در حد توان خود به بهترین شكل اجرا كنند تا این آداب و رسوم نسل به نسل منتقل شود.
برگزاری آیین فال سوزن یكی از آداب و رسوم شهر تاریخی همدان است، برگزاری این آیین در شب یلدا توسط بیشتر خانواده های همدانی رواج دارد و بانوان، دختران و پسران جوان و دم بخت علاقه زیادی به برگزاری آن دارند.
در این آیین یك تكه پارچه تازه آب ندیده را به دست دختر بچه نابالغی می دهند و آن دختر كوچك روی پارچه كه بهتر است رنگ آن قرمز باشد سوزن می زد و در این میان زنان سالمند خانواده از شعرهایی كه از سالیان دور با خود زمزمه می كردند، می خوانند و حاضران مجلس پیش از خوانده شدن شعر و با هر بار سوزن زدن در دل نیتی می كنند و شعر خوانده شده را پاسخی برای نیت خود می دانند.
زنان همدانی معتقد هستند كه هر سوزنی كه به آن پارچه توسط دختر بچه زده می شود در واقع مهر تاییدی برای برآورده شدن آرزوهای آنان است و آن آرزو را برآورده شده می دانند.
كارشناس مردم شناسی اداره كل میراث فرهنگی استان همدان در مورد این آیین گفت: فال سوزن یكی از آداب و روسوم مردمان این استان است كه به لحاظ اهمیت در سال 93 ثبت ملی شده است.
فریبا نعمتی روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: اجرای آیین هایی همانند شب یلدا با آداب و رسوم گذشته بیشتر در مناطق روستایی كه از خانواده های گسترده تری برخوردار هستند متداول است و اكنون بر پایی همه این آداب و رسوم همانند گذشته در بین جوانان به دلایل مختلف كمرنگ شده است.
وی مهترین درس آیین شب یلدا را وفاق اجتماعی و خانوادگی عنوان كرد و گفت: در این شب احترام و تكریم بزرگ ها به عنوان حلقه اتصال بین اعضای خانواده بسیار مورد توجه است.
وی با بیان اینكه آداب و رسوم شب یلدا همچنان در بیشتر نقاط استان همدان باقی است اما با تكنولوژی روز آمیخته شده، ادامه داد: مهره ریزی و شب چله ای برای عروس از دیگر آداب و رسوم مردم همدان در بلندترین شب سال است.
وی به خوراكی های شب یلدا در استان همدان اشاره كرد و گفت: آجیل شب یلدا (چله) شامل كشمش، مویز، شانی، تخمه خربزه، هندوانه و كدو و گاهی توت و انجیر خشك است كه بانوان باسلیقه همدانی از روزها قبل آن را در خانه تهیه می كنند.
وی در ادامه با بیان اینكه برای احیای آداب و رسوم ایرانی، میراث فرهنگی برنامه های مختلفی را در نظر گرفته است گفت: قرار است در همه استانها كارشناسان مردم شناسی آداب و رسوم منطقه خود در مورد عید نوروز را جمع آوری كنند و با همكاری سایر دستگاه ها و بخش خصوصی این آیین ها برای مردم اجرا شود تا این فرهنگ و آیین ها حفظ و احیا شود.
وی ادامه داد: این كار در برخی از استانها آغاز شده و اگر مستمر باشد كودكان و نوجوانان ایران اسلامی بیشتر با این فرهنگ و آداب و رسوم آشنا می شوند.
نعمتی احیا و زنده نگه داشتن آیین ها و سنت های ایران را در گرو مدیریت مناسب، تخصیص اعتبار و استفاده از كارشناسان مرتبط عنوان كرد و گفت: استفاده از ظرفیت رسانه ها و صدا و سیما و گنجاندن این آیین ها در كتاب های درسی دانش آموزان می تواند راهكار خوبی برای احیای آنها باشد.
مسئول مركز اختر شناسی ابن صلاح همدانی نیز در مورد علت علمی پیدایش بلندترین شب سال یلدا گفت: در بین صور فلكی شناخته شده، 12صورت فلكی مهم وجود دارد كه صورفلكی دایره البروج نامیده می شوند كه مسیر حركت ظاهری خورشید در آسمان است.
اكرم باقرپور امامی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: وقتی زمین خورشید را دور می زند به نظر می رسد كه در زمینه ستارگان آسمان حركت كرده و هر ماه در یكی از این صور فلكی قرار می گیرد.
وی اضافه كرد: صور فلكی دایره البروج به ترتیب شامل حمل، ثور، جوزا، خرچنگ، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو و حوت است.
وی افزود: استوای سماوی تصویر استوای زمین بر روی كره سماوی است یعنی دایره ای فرضی كه آسمان را به دو نیمكره شمالی و جنوبی تقسیم می كند.
باقر پور امامی خاطرنشان كرد: خطوط فرضی دایره البروج و استوای سماوی كره آسمان را در دو نقطه قطع می كنند نواحی بالای استوای سماوی نیمكره شمالی و نواحی زیرین آن نیمكره جنوبی محسوب می شود.
وی اظهار داشت: هنگامی كه خورشید روی منحنی دایره البروج از نیمكره جنوبی آسمان صورت فلكی حوت وارد نیمكره شمالی صورت فلكی حمل می شود نقطه تقاطع اولیه دو خط اعتدال بهاری، یعنی زمانی كه طول مدت شب و روز با هم برابر است.
مسئول مركز اخترشناسی ابن صلاح همدانی گفت: در این هنگام زاویه میل خورشید صفر است و در تمام نقاط روی سطح زمین طول روز 12ساعت و طول شب نیز 12ساعت است.
باقرپور امامی افزود: هنگامیكه خورشید به تدریج صور فلكی بهاری را پشت سر می گذارد میزان كشیدگی آن بیشتر شده تا به نقطه انقلاب تابستانی می رسد كه بیشترین كشیدگی را نسبت به استوای سماوی دارا است.
وی اضافه كرد: به این دلیل در این زمان میزان ساعات تابش خورشید در نیمكره شمالی به بیشترین مقدار خود می رسد، بنابراین بلندترین روز سال یعنی اول تیر را خواهیم داشت.
وی بیان كرد: پس از آن به تدریج كشیدگی خورشید كاهش یافته تا دوباره از نقطه تقاطع بعدی عبور كند در اعتدال پاییزی باز هم برابر بودن ساعات روز و شب را شاهد خواهیم بود.
وی گفت: در این زمان خورشید وارد نیمكره جنوبی آسمان می شود بنابراین در نیمكره جنوبی تعداد ساعات تابش نور خورشید بیشتر و در نیمكره شمالی عكس این حالت اتفاق می افتد تا اینكه خورشید در نیمكره جنوبی به بیشترین كشیدگی رسیده و بلندترین روز سال در این نیمكره و بلندترین شب سال را در نیمكره شمالی خواهیم داشت این نقطه انقلاب زمستانی است كه آن را با نام شب یلدا می شناسیم و خورشید سالیان سال است كه این نظم خاص را بی وقفه دنبال می كند و این تنها گوشه ای از نظم جهان هستی است.
2087/1352
خبرنگار: زهرا پیرنیا ** انتشاردهنده: نوشین مطلبی خواه
همدان -ایرنا- آیین سنتی 'فال سوزن' یكی از آداب و رسومی است كه همه ساله گرما بخش محفل خانواده های دیار الوند در بلندترین شب سال (یلدا) است تا این شب را با خاطره ایی خوش به طلوع اولین روز زمستان پیوند بزنند.
