به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، شمار قابل توجهی از دانشجویان ایرانی كه برای ادامه تحصیل راهی خارج می شوند خدمت وظیفه سربازی را نگذارنده اند زیرا بلافاصله پس از دبیرستان به دانشگاه رفته اند و سپس برای ادامه تحصیل، راه دانشگاه های خارجی را در پیش گرفته اند.
این دسته از دانشجویان عمدتا از معافیت تحصیلی استفاده می كنند و براساس قوانین نظام وظیفه باید بلافاصله بعد از اتمام تحصیلات به كشور بازگردند و خدمت سربازی خود را بگذرانند و درصورت تاخیر در ورود به كشور، مشمول جریمه های غیبت خواهند شد.
در قوانین نظام وظیفه كشور تسهیلاتی برای نخبگان پیش بینی شده كه براساس آن عده ای از مشمولان از طریق بنیاد نخبگان ستاد كل نیروهای مسلح برای انجام پروژهای تحقیقاتی و استفاده بهینه از سرمایه انسانی در بخش های مختلف علمی و تحقیقاتی بكارگیری می شوند و این مشمولان در قبال انجام پروژه های تحقیقاتی و ارزیابی و تأیید پروژه توسط هیات داوران، فرد مشمول امتیازاتی از قبیل كسر خدمت و یا پس از طی دوره آموزش، كارت پایان خدمت دریافت می كند.
برمبنای قوانین موجود، این مشمولان در حین تحصیل نیز می توانند پروژه تحقیقاتی خود را سپری و از امتیازات آن استفاده كنند كه كسر خدمت این مشمولان از طریق سیستم ارتباطی بنیاد نخبگان ستاد كل نیروهای مسلح و سازمان وظیفه عمومی ناجا ثبت می شود.
اما مشكل اینجاست كه این قوانین برای نخبگان داخل كشور تعریف و تدوین شده و نخبگان ایرانی خارج كشور را شامل نمی شود و درشرایطی كه دانشجویان نخبه مقطع دكتری می توانند با معرفی بنیاد ملی نخبگان، همزمان با تحصیل از طریق انجام پروژه های تحقیقاتی، خدمت سربازی خود را سپری كنند، دانشجویان ایرانی خارج كشور كه بعضا شرایط احراز نخبگی و عضویت در بنیاد ملی نخبگان را دارا هستند به خاطر دوری از وطن، این امكان را ندارند كه همزمان با تحصیل به انجام طرح های پژوهشی جایگزین خدمت سربازی بپردازند.
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا و در پاسخ به مشكل سربازی دانشجویان خارج كشور توضیح داد: پس از بررسی تقاضاها و همچنین وضعیت تحصیلی دانشجویان، درصورت تصویب در بنیاد ملی نخبگان، این افراد نیز می توانند پس از اتمام تحصیلات و بازگشت به كشور به جای خدمت سربازی، پروژه های تحقیقاتی را به انجام برسانند.
سعید سهراب پور تاكید كرد: البته این افراد باید دوره آموزشی خدمت سربازی را بگذرانند و بقیه ماه های خدمت وظیفه عمومی را به صورت طرح پژوهشی طی كنند.
احسان علی یان كه در مقطع دكتری رشته مهندسی برق گرایش مخابرات در دانشگاه واترلو كشور كانادا تحصیل می كند، در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا از زاویه ای دیگر به بیان پاره ای از موانع و مشكلات بازگشت دانشجویان ایرانی به كشور پرداخت.
وی اظهار داشت: بسیاری از دانشجویانی كه در مقطع دكتری درس می خوانند در سن شروع زندگی و تشكیل خانواده قرار دارند و اغلب آنها كه راهی خارج می شوند متاهل هستند و برای تامین مخارج همسر و فرزند مجبورند همزمان با تحصیل، مشغول به كار شوند.
علی یان افزود: به طور طبیعی افراد وقتی چهار، پنج سال در یك جا زندگی، كار و تحصیل كنند، كنار گذاشتن و رها كردن همه آنها مقداری سخت است و از سوی دیگر، شرایط جامعه پرتغییر ایران به گونه ای است كه حتی اگر یكسال از آن دور باشید شاید بازگشت دوباره به آن، چندان راحت به نظر نرسد.
وی خاطرنشان كرد: با این اوصاف، از دانشجویان ایرانی خارج كشور انتظار می رود بلافاصله پس از پایان تحصیل به كشور بازگردند و راهی پادگان شوند و با وجود داشتن زن و فرزند، یكی دو سال هم سرباز شوند.
این دانشجوی دكتری یادآور شد: درست است كه به ما هم پروژه تحقیقاتی جایگزین سربازی می دهند اما باید حین انجام آن به طور كامل در داخل كشور باشیم و زمان آن هم بعد از اتمام تحصیلات ما هست.
وی پیشنهاد كرد نخبگان خارج كشور نیز بتوانند همانند نخبگان داخل، همزمان با تحصیل از طریق اجرای پروژه های تحقیقاتی، خدمت سربازی را بگذرانند.
وی در تكمیل پیشنهاد خود بیان داشت: هم اكنون ماهیت بسیاری از پروژه های تحقیقاتی و صنعتی به گونه ای است كه نیاز چندانی به حضور فیزیكی فرد ندارد مخصوصا برای كسانی كه در مقطع دكتری تحصیل می كنند امكان مدیریت پروژه از راه دور وجود دارد و این امر منافاتی با اجرای پروژه در خارج كشور به عنوان جایگزین خدمت سربازی ندارد.
علی یان درمورد برخی دانشجویان كه بخاطر سربازی به كشور برنگشته اند، گفت: بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاه ها را سراغ دارم كه بخاطر مسائل سربازی در خارج كشور می مانند و حتی به این راضی می شوند كه خانواده خود در ایران را نبینند و خانواده های آنها هر از چندگاهی به كشورهای همسایه از جمله تركیه سفر می كنند تا با فرزندانشان در آنجا به عنوان كشور سوم ملاقات كنند.
وی براین باور است كه موضوع سربازی دانش آموختگان خارج كشور را می توان با یك بخشنامه و قانون در كوتاه مدت برطرف كرد اما مشكل اشتغال، مقوله ای است كه حل آن نیازمند كار اساسی و ریشه ای و گذشت زمان طولانی تر است.
این دانشجوی جوان به پدیده مدرك گرایی در كشور اشاره كرد و گفت: بسیاری از دانشجویانی كه در كشور به دوره های دكتری راه می یابند به فكر استاد شدن و تدریس در دانشگاه ها هستند درحالیكه در خارج كشور، فارغ التحصیلان دكتری در مراكز پژوهشی و صنعتی و تولیدی مشغول به كار می شوند كه اصولا هیچ ارتباطی هم با دانشگاه ها ندارند.
وی همچنین محدودیت ظرفیت جذب اعضای هیات علمی در دانشگاه ها را یادآور شد و گفت: به عنوان مثال، دانشگاه صنعتی اصفهان در یكی دو سال اخیر، 9 عضو هیات علمی جدید را جذب كرده درصورتیكه 900 نفر متقاضی استخدام به عنوان هیات علمی در این دانشگاه بوده اند و این 99 درصد كه جذب نشده اند یا باید در كارهایی پایین تر از مدرك و جایگاه علمی خود مشغول شوند و یا به خارج كشور بروند كه این هم هزینه های زیادی را به كشور تحمیل می كند.
به اعتقاد علی یان در شرایطی كه بخش صنعت كشور با تنگناها و مشكلاتی زیادی مواجه و نیازمند همكاری با دانشگاه است باید با تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه، زمینه جذب نخبگان و دانش آموختگان دوره های دكتری در بخش های صنعتی، تولیدی و تحقیقاتی كشور بیش از پیش فراهم شود.
هادی حسین زاده، دیگر دانشجوی مقطع دكتری دانشگاه واترلو كانادا نیز خدمت سربازی و یافتن شغل را یكی از اصلی ترین دغدغه های خود و برخی دانشجویان خارج كشور عنوان كرد و گفت: دانشجویان دكتری كه درصد بالایی از آنها متاهل هستند باید چه در زمان تحصیل در خارج و چه هنگام بازگشت به كشور به دنبال كار و شغل باشند و اغلب درآمد آنها در خارج نیز صرف مخارج روزمره می شود و اندوخته ای برای آنها نمی ماند.
وی ادامه داد: از آنجا كه طبق قوانین و ضوابط موجود، دانشجویان درصورت بازگشت به كشور باید در خدمت وظیفه حاضر شوند و از سوی دیگر، پس اندازی هم برای آنها باقی نمانده است بخش قابل توجهی از دانشجویان ترجیح می دهند چندسال در خارج بمانند و كار كنند تا بتوانند بخشی از نیازهای خود و خانواده شان را تامین كنند.
حسین زاده معتقد است هرچقدر زمان بیشتری از اتمام تحصیلات دانشجویان و اشتغال به كار آنها در خارج بگذرد احتمال بازگشت آنها به كشور كمتر می شود زیرا انگیزه آنها كاهش می یابد و هیچ تضمینی نیست كه درصورت برگشت به ایران بتوانند شغل و درآمد بهتری كسب كنند.
خبرنگار ایرنا در گفت و گو با وزیرعلوم، تحقیقات و فناوری، ضمن طرح مشكل و دغدغه دانشجویان ایرانی خارج كشور، از وی درباره اقدامات وزارت علوم به منظور فراهم ساختن زمینه بازگشت این دانشجویان به كشور پرسید.
رضا فرجی دانا نیز در پاسخ اظهار داشت: تعدادی از دانشجویان و دانش آموختگان مقطع دكتری در قالب هیات علمی طرح سربازی در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی پذیرش می شوند و نیازی به گذراندن خدمت وظیفه عمومی همانند مشمولان عادی ندارند.
وی درعین حال گفت: بسیاری از قوانین نظام وظیفه به نیروی انتظامی مربوط می شود , وزارت علوم نمی تواند در آنها دخل و تصرف كند اما می توان با همكاری بنیاد نخبگان و دادن پروژه های تحقیقاتی جایگزین خدمت سربازی به دانش آموختگان دكتری كمك كرد.
وزیرعلوم قول داد كه حداكثر مساعدت با دانشجویان ایرانی دوره های دكتری دانشگاه های خارجی به منظور رفع نگرانی ها و دغدغه های آنها درخصوص خدمت نظام وظیفه به عمل آید.
فرجی دانا از دانشجویان مقاطع دكتری خواست كه به جای یافتن شغل، خود كارآفرین باشند و زمینه اشتغال دیگران را نیز فراهم كنند نه اینكه منتظر باشند برایشان شغلی فراهم شود.
صرفنظر از اینكه دغدغه های دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در دانشگاه های خارجی برای بازگشت به كشور، تا چه اندازه واقعی و قابل حل و تا چه حد دشوار و مستلزم زمان طولانی باشد دولتمردان باید در اندیشه رفع نگرانی های این بخش از اقشار جامعه باشند چراكه برنگشتن آنها، علاوه بر هزینه های هنگفت مادی، خسارت های سنگین معنوی و فرهنگی برای كشور به همراه خواهد داشت.
براساس آمار ارائه شده از سوی وزیرعلوم، هرساله 150 هزار نفر از نخبگان كشور در زمینه های مختلف علمی، تحقیقاتی، اقتصادی، فرهنگی و هنری از كشور خارج می شوند كه تربیت هركدام از آنها حداقل یك میلیون دلار هزینه در برخواهد داشت و همه ساله ایران به دلیل مهاجرت مغزها 150 میلیارد دلار متحمل هزینه های غیرقابل بازگشت می شود.
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در امور دانشجویان خارج از كشور هفته گذشته و در تعطیلات ژانویه، گردهمایی به منظور بررسی مسائل و مشكلات و تبادل نظر با دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در دانشگاههای خارجی برگزار كرد.
دراین گردهمایی مسئولانی از وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری ، بهداشت، درمان و آموزش پزشكی و امور خارجه با حضور در جمع دانشجویان به بررسی راهكارهای رفع مشكلات آنان پرداختند.
فراهنگ(5)**1055**1588
تهران - ایرنا - بسیاری از دانشجویان ایرانی خارج كشور پس از دوران دانش آموختگی و به دلیل نگرانی از وضعیت خدمت نظام وظیفه سربازی ، دغدغه یافتن شغل مناسب ، از بازگشت به میهن منصرف می شوند؛ درحالی كه این نگرانی ها بیشتر جنبه روانی داشته و با تدابیر مناسب دولتمردان به راحتی قابل حل و فصل است.