روایت رسانه آمریکایی از «بحران بی‌سابقه» در ارمنستان

به گزارش روز یکشنبه ایرنا، خبرگزاری آسوشیتدپرس در مطلبی نوشت: ده ها هزار ارمنی ساکن قره باغ که در پی خروج از این منطقه بی خانمان شده اند، به سمت ارمنستان سرازیر می شوند.

این خبرگزاری آمریکایی آورده است: همزمان با بحران کنونی مهاجرت که دولت ایروان با آن دست و پنجه نرم می کند، انبوهی از معترضان به خیابان ها آمده و خواستار برکناری نیکول پاشینیان نخست وزیر هستند. در این میان، برهم خوردن روابط با روسیه که متحد قدیمی ایروان بشمار می رفت، نیز از دیگر چالش های جدید ارمنستان است.

به نوشته این خبرگزاری، ارمنستان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، اکنون با چالش‌های متعددی روبرو است و وارد یکی از بدترین بحران‌های سیاسی از زمان استقلال خود شده است.

این وضعیت پس از عملیات نظامی ناگهانی جمهوری آذربایجان در قره باغ رخ داد و نیروهای جدایی‌طلب به دلیل محاصره این منطقه، ظرف ۲۴ ساعت تسلیم شدند و رهبران سیاسی آنها اعلام کردند که تا پایان سال دولت خود را منحل خواهند کرد.

این امر سبب خروج گسترده ارامنه ای شده است که از زندگی تحت حاکمیت جمهوری آذربایجان بیم دارند. تاکنون بیش از ۸۰ درصد از ۱۲۰ هزار نفر ساکن این منطقه قره باغ را ترک کرده اند. وضعیتی که بی تردید سبب افزایش شمار مخالفان پاشینینان می شود که وی را مقصر ناتوانی در دفاع از قره باغ می شناسند.

لورنس برورز کارشناس منطقه ای عضو اندیشکده انگلیسی چتم هاوس در این خصوص گفت: در حال حاضر خشم قابل توجهی متوجه نیکول پاشینیان است.

دولت پاشینیان همزمان علاوه بر مقابله با اعتراضات با چالش های اقتصادی گسترده ای هم روبرو است، ضمن آنکه باید به سرعت برای مهاجران تازه وارد، مسکن، مراقبت های پزشکی و شغل فراهم کند.

همزمان با گستردگی خشم عمومی از دولت ایروان، ناظران با اشاره به پیشینه خشونت های مرگبار در سال ۱۹۹۹ که افراد مسلح در جریان یک جلسه پرسش و پاسخ به پارلمان ارمنستان حمله کردند و وازگن سرکیسیان نخست وزیر، رئیس پارلمان و شش مقام ارشد و قانونگذار دیگر را کشتند، نگران تکرار تاریخ هستند.

توماس دی وال از اعضای ارشد اندیشکده کارنگی در این خصوص گفت: «یک نوع سنت ترور سیاسی در فرهنگ ارمنی وجود دارد».

وی همراه با برخی دیگر از تحلیلگران خاطرنشان می کنند که یکی از عوامل به نفع پاشینیان این است که هر خشمی که علیه او وجود دارد، به همان اندازه متوجه روسیه به عنوان متحد اصلی ارمنستان هم وجود دارد.

پس از یک جنگ ۶ هفته ای در سال ۲۰۲۰ که منجر به بازپس گیری بخشی از قره باغ و مناطق اطراف آن توسط جمهوری آذربایجان شد، روسیه تحت یک آتش بس، نزدیک به دو هزار نیروی حافظ صلح را به منطقه اعزام کرد.

اما اکنون پاشینیان نیروهای حافظ صلح را به ناتوانی در جلوگیری از خصومت های اخیر باکو متهم کرده و معتقد است این امر می تواند تهدیدات ارضی جدیدی علیه ارمنستان ایجاد کند.

هرچند کرملین مقصر وضعیت کنونی را پاشینیان دانسته و وی را به تسریع سقوط قره باغ کوهستانی از طریق اذعان به حاکمیت جمهوری آذربایجان بر منطقه و لطمه زدن به روابط ارمنستان با روسیه با در آغوش گرفتن غرب متهم کرده است.

تنش های میان مسکو و ایروان به ویژه پس از سقوط قره باغ تشدید شد و مسکو به پاشینیان با زبانی تندتر از پیش، حمله کرد و از آنچه «موضع متناقض ارمنستان» دانست، انتقاد کرد.

از همین رو مشخص نیست که آیا پاشینیان، ارمنستان را از سازمان پیمان امنیت جمعی تحت سلطه مسکو، (گروهی متشکل از چندین کشور شوروی سابق و سایر اتحادهای تحت رهبری روسیه) خارج خواهد کرد یا خیر. ارمنستان همچنین میزبان یک پایگاه نظامی روسیه است و گاردهای مرزی روسیه به گشت زنی در مرز ارمنستان با ترکیه کمک می کنند.

آسوشیتدپرس در ادامه می نویسد: هرچند پاشینیان هم با وجود تشدید شکاف با مسکو از هرگونه تهدید به قطع روابط با روسیه خودداری کرده، اما همزمان بر لزوم تقویت امنیت و روابط با غرب تاکید کرده است. اما این نکته نیز نباید نادیده گرفته شود که آمریکا نمی تواند جایگزین مسکو شود. روسیه بزرگترین شریک تجاری ارمنستان است و نزدیک به یک میلیون ارمنی را در خود جای داده که به شدت در برابر هرگونه تلاش پاشینیان برای قطع روابط با مسکو مقاومت می کنند.

از نقطه نظر نویسنده این مطلب، آینده نیروهای حافظ صلح روسیه در قره باغ که قرار بود تا سال ۲۰۲۵ باقی بمانند، نیز از دیگر موارد نامشخص در پی وقوع بحران در این منطقه است. دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین به تازگی اعلام کرده است که وضعیت آنها باید پس از مذاکره با باکو مشخص شود.

هرچند به گفته تحلیلگران جمهوری آذربایجان احتمالا به تعداد کمی از صلحبانان روسی اجازه دهد در قره باغ بمانند تا به پیشبرد برنامه برای ادغام منطقه کمک کنند.

درواقع با وجود اینکه نیروهای حافظ صلح تلاشی برای بازپس گیری قره باغ در برابر جمهوری آذربایجان نکردند، اما حضور نیروهای روسیه در ارمنستان به مقابله با اقدامات احتمالی باکو و آنکارا برای تحت فشار قرار دادن ایروان در مورد برخی مسائل مورد مناقشه کمک می کند.

باکو مدت‌هاست که از ارمنستان خواسته یک کریدور به منطقه نخجوان (یکی از مناطق خودمختار متعلق به جمهوری آذربایجان است که از شمال و مشرق محدود به ارمنستان است) ارائه دهد که با ترکیه و ایران هم مرز است و حدود ۴۶۰ هزار نفر جمعیت دارد.

آذربایجان هشدار داده است که اگر ارمنستان همچنان در این موضوع سنگ اندازی کند، از زور برای ایمن سازی کریدور استفاده می کند. از همین رو ارمنستان نگران است که چنین کریدوری حاکمیت آن را زیر سوال ببرد.

ناظران معتقدند با توجه به عدم تقارن نظامی بسیار چشمگیر امروز بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان و کنار رفتن روسیه به عنوان یک ضامن امنیتی برای ایروان، نگرانی های بسیاری در ارمنستان وجود دارد.

الهام علی‌اف رئیس جمهوری آذربایجان روز دوشنبه هفته گذشته میزبان رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در نخجوان بود و در مورد ارمنستان جنوبی به عنوان سرزمین تاریخی آذربایجان "به شیوه ای تحریک آمیز" صحبت کرد.

گفته می شود با وجود درخواست‌های غرب از باکو برای احترام به حاکمیت ارمنستان و همچنین سیگنال‌های قوی از سوی ایران که به جمهوری آذربایجان هشدار داده از زور علیه ارمنستان استفاده نکند، تنش‌ها همچنان بالاست.

لذا مشخص نیست که ترکیه و جمهوری آذربایجان می خواهند از این موضوع استفاده کنند و ارمنستان را پای میز مذاکره مجبور به پذیرش کنند و یا شروع به استفاده از زور برای تلاش در راه رسیدن به آنچه می خواهند می کنند؟ این سناریویی است که همه از آن هراس دارند.

ارامنه ساکن قره باغ، منطقه‌ای که از نظر بین‌المللی به عنوان بخشی از خاک جمهوری آذربایجان شناخته شده، اما از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی خارج از کنترل باکو بوده است، پس از یک عملیات نظامی ۲۴ ساعته توسط ارتش جمهوری آذربایجان، در تاریخ ۲۰ سپتامبر (۲۹ شهریور) مجبور به اعلام آتش بس با باکو شدند. از آن زمان ساکنان قره باغ خروج از این منطقه را آغاز کرده اند.