دولت سیزدهم که به شکل رسمی و از زمان تنفیذ حکم ریاست جمهوری آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی ۱۲ مرداد ۱۴۰۰ کار را با بررسی وضع موجود و انتخاب شایستگان برای انتصاب به مسئولیت‌ها آغاز کرد، هدف اصلی خود را تحول در همه حوزه‌ها و بازگرداندن اعتماد مردم و رفع نواقص اعلام کرد و این هدف را که بر اساس بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی طراحی شده بود، طی حدود ۲۳ ماه فعالیت پی گرفت. آموزش عالی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز مسئول طرح تحول در حوزه خود و از ابتدای کار با چالش‌های مختلفی روبرو بود که در معاونت فرهنگی و اجتماعی تعطیلی بسیاری از فعالیت‌ها به دلیل قریب به دو سال تعطیلی آموزش حضوری همچنین بودجه کم بخش فرهنگ در دانشگاها مهم‌ترین مسائل به شمار می‌آمد.
اعتراض‌ها نسبت به حادثه تاسف‌بار درگذشت دختری جوان به نام "مهسا (ژینا) امینی"، ابتدای مهر گذشته که در ابتدا بیشتر در فضای دانشگاهی و با رعایت نسبی چارچوب‌ها به وقوع پیوست ولی در ادامه با سوءاستفاده برخی عوامل خارجی به زمینه‌ای برای رفتارهای هنجارشکنانه تبدیل شد و چند دانشگاه در تهران و برخی شهرستان‌ها را درگیر کرد، از دیگر نشانه‌هایی بود که لزوم توجه بیشتر به فعالیت‌های فرهنگی و همراهی بیشتر با دانشجویان را برای تصمیم‌گیری در اداره دانشگاه نشان داد.
اوج آن در اعتراضات یکشنبه (۱۰ مهر) برخی دانشجویان و گروه‌های دانشجویی در دانشگاه صنعتی شریف رخ داد که شماری از عناصر بیگانه از فرصت اعتراض دانشجویان بهره‌برداری کردند.
به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، با شیوع کرونا و تغییر بخش عمده‌ای از فعالیت‌های آموزشی و دانشجویی فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه‌ها نیز با رخوت زیادی روبرو شد؛ زیرا این فعالیت‌ها بیشتر بر جمع‌نشینی و گفت وگوهای حضوری دانشجویان و اعضای تشکل‌ها، اردو و برگزاری میزگرد و جشنواره و مسابقات مختلف استوار است.
معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با آگاهی از این موضوع با هدف جبران رخوت این فعالیت‌ها در دو سال قبل از ابتدا بر چند نکته تاکید کرد که اولین موضوع افزایش بودجه فعالیت‌های فرهنگی در دانشگاه‌ها بود. این معاونت برای سال ۱۴۰۱ تخصیص ۳ درصد از بودجه کل دانشگاه‌ها را به فعالیت‌های فرهنگی پیشنهاد داد و آن را با صدور و ابلاغ بخشنامه‌ای به روسای دانشگاه‌ها پیگیری کرد و در گام بعدی خواستار افزایش این بودجه به ۵ درصد و لحاظ کردن آن در بودجه کلی دانشگاه‌ها برای تخصیص آن توسط هیات امنای هر دانشگاه شد.
وزیر علوم اخیرا در مورد تخصیص ۵ درصد از بودجه کل دانشگاه‌ها به فعالیت‌های فرهنگی گفت: بر اساس قانون بودجه سال جاری در مجلس شورای اسلامی جزء تبصره ها مصوب کردند که دانشگاه ها مکلف هستند ۵ درصد اعتبارات عمومی خود را صرف امور فرهنگی کنند؛ ولی قیدی برای این تبصره گذاشته بودند که بودجه فرهنگی دانشگاه‌ها نسبت به سال گذشته کاهش یابد.
بر اساس این قید ۵ درصد بودجه فرهنگی باید از بودجه دانشگاه غیر از بودجه تملک دارایی، حقوق و هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر حساب می‌شد که عملا بودجه‌ای برای اختصاص ۵ درصد به امور فرهنگی باقی نمی‌ماند.
زلفی گل گفت: سال گذشته در بودجه تفصیلی دانشگاه‌ها را مکلف کردیم که سه درصد از بودجه خود را به این امر اختصاص دهند و اکثر روسای دانشگاه‌ها هم این کار را انجام دادند؛ زیرا تخصیص بودجه بسیاری از دانشگاه‌ها آخر سال بیشتر از ۱۰۰ درصد بود و بر همین اساس آنها را مکلف کردیم تا سه درصد را برای امور فرهنگی اختصاص دهند.
وزیر علوم دولت سیزدهم تاکید کرد: همچنین تلاش می‌کنیم موضوع تخصیص ۵ درصد از بودجه کل دانشگاه‌ها به امور فرهنگی، سال آینده در لایحه بودجه کل کشور درنظرگرفته شود.
انسجام‌بخشی و برخط‌کردن فعالیت‌های فرهنگی با فَرنَما
اصلی ترین وظیفه معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم سیاستگذاری ذیل اهداف کلان و در ادامه برنامه ریزی، نظارت و حمایت از برنامه ها است. ارائه گزارش های موضوعی و مناسبتی متنوع بر اساس درخواست نهادهای مختلف از دیگر وظایف این معاونت است. برای نمونه گزارش از اجرای فعالیت های فرهنگی، وضعیت ازدواج و دیدگاه دانشگاهیان نسبت به آن و غیره.
با وجود این وظایف، سازوکار هوشمندی برای رصد فعالیت های فرهنگی در دانشگاه ها وجود نداشت. همچنین فعالان فرهنگی به صورت شبکه ای با هم همکاری نمی کردند و آشنا نبودند. دانشگاه ها هم مدیریت خوبی روی فعالیت های فرهنگی نداشتند. معاونت فرهنگی به همین دلیل مجموعه ای از سامانه ها را شکل داد که به منزله فرهنگ نمای دانشگاه هاست، این سامانه ها به نام فرنما، کارنامه فرهنگی و اجتماعی دانشگاه خواهد بود.
سامانه فرنما که به تازگی رونمایی شد به عنوان درگاه یکپارچه فعالیت و کارنامه فرهنگی استادان، دانشجویان و دانشگاه ها با هدف ساماندهی، انسجام بخشی و پایش مستمر فرایندهای فرهنگی مختلف در سطح دانشگاه‌ها را به شکل برخط طراحی شده است. این سامانه همچنین ضمن وحدت بخشی به رویه ها، اسباب آن را فراهم می‌آورد تا مرکز یا قطب اطلاعات فرهنگی دانشگاه‌ها شکل بگیرد و از این طریق زمینه مدیریت فرهنگی اطلاعات‌محور، در تمام حوزه های ذیربط فراهم شود.
از دیگر مزایای این درگاه یکپارچه می توان به دسترسی سهل‌الوصول به کارنامه فرهنگی دانشجویان، اساتید و دانشگاه‌ها اشاره کرد که می تواند قابلیت امتیازدهی و مقایسه فرهنگی میان دانشگاه‌ها را فراهم کند و زمینه ساز رقابت و پویایی فرهنگی شود.
همچنین سامانه هدف (همیاری دانشگاهیان در فرهنگ) گفت: این سامانه با داشتن بخش‌های گوناگون دریافت‌کننده نظرهای جامعه دانشگاهی در حوزه‌های مختلف و محلی برای ثبت تجربیات موفق و به طور کلی تعامل بیشتر در حوزه فرهنگ است.
محمدمهدی ذوالفقارزاده در رابطه با طراحی و راه‌اندازی سامانه هدف (مخفف همیاری دانشگاهیان در فرهنگ) اظهار داشت: امروزه دوره تدوین و تنظیم و ابلاغ آیین‌نامه، شیوه‌نامه، سیاست‌نامه و غیره، پشت درهای بسته به دلایل گوناگونی سپری شده است. یکی از دلایل این امر، وجود شبکه‌های اجتماعی است که سبب شده مردم دیگر تنها شنونده و بیننده نباشند و خود به تولیدکننده محتوا بدل شده‌اند.
وی ادامه داد: نسل جوان امروز، نسل پویایی است و سیاست گذار و برنامه‌ریز باید ظرفیت این جوانان را به رسمیت بشناسد و تا حد امکان به آنها هویت داده و آنها را وارد میدان کنشگری کند. بنابراین تلاش کردیم سیاستگذاری را از حالت یکسویه و یک‌طرفه خارج و به رویکرد تعاملی روی آوریم. دانش عرصه سیاستگذاری عمومی نیز تایید می‌کند، مبنای تدوین سیاست‌گذاری‌ها باید تعامل باشد.
بنابراین با هدف مشارکت و همیاری دانشگاهیان، سامانه‌ای به نام سامانه هدف طراحی شد. قبل از این سامانه در سفرهای استانی با دانشگاهیان رایزنی می‌کردیم واز دیدگاه های آنها مطلع می‌شدیم، ولی «هدف» فضایی فراهم می‌کند که نقطه نظرات آنها به سهولت در اختیار ما قرار گیرد.
احیای کرسی‌های آزاداندیشی
کرسی‌های آزاداندیشی از دیگر فعالیت‌هایی فرهنگی و اجتماعی بود که در دانشگاه‌ها به دلیل شیوع کرونا تعطیل شد. برگزاری این کرسی‌ها بارها مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده و در بحث آزاداندیشی در دانشگاه‌ها، کرسی‌های آزاداندیشی نقش مهمی دارند. با همین پیش‌زمینه با توجه به این امر از اوایل مهرماه جاری برگزاری کرسی‌ها به شکلی جدی‌تر دنبال و طی دو نامه به روسای دانشگاه‌ها از آنها خواسته شد از ابتدای مهر ۱۴۰۲ این کرسی‌ها را در پنج قالب گفت‌وگوی آزاد دانشجویی، مناظره، میزگرد، کرسی نقد و مطالبه‌گری و بر اساس شیوه‌نامه‌های جدید برگزار کنند.
اهداف این کرسی‌ها تقویت زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی، پویایی فکری، افزایش حس مسئولیت‌پذیری و مساله‌مندی دانشجویان، ارتقای سطح تعامل و همدلی و تضارب آرا میان افکار و گرایش‌های متنوع، تعدیل شرایط هیجانی و رادیکال فضای دانشجویی به سوی شرایط مسالمت‌آمیز، تمهید گفتمانی و فرهنگی برای سیاستگذاری حول مسائل سیاسی کشور است.
گام اول در زمینه کرسی‌های آزاداندیشی، احیا و گام دوم ارتقای کیفیت، تنوع مخاطبان و تنوع برگزارکنندگان است. در زمینه احیای این کرسی‌ها از اول مهر تا اواسط زمستان ۱۴۰۱، تعداد ۵۹۶ کرسی برگزار شد. بر همین اساس میزان برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌های دولتی در سال ۱۳۹۸ حدود ۵۲ کرسی و در سال جاری (تا آن زمان یعنی حدود ۹ ماه) ۷۲ کرسی بوده است که افزایش ۳۸ درصدی را در همین مدت نشان می‌دهد. البته بیشترین کرسی‌ها یعنی ۵۷ درصد از کرسی‌ها بین تشکل‌های مختلف، توسط بسیج دانشجویی برگزار شده است که باید تشکل‌های دیگر نیز به شکل جدی‌تری در برگزاری کرسی‌ها مشارکت کنند.
موضوعات کرسی‌های آزاداندیشی بیشتر در حوزه فرهنگی اجتماعی و زیرموضوعاتی مانند حوادث اخیر، فضای مجازی و رسانه، مناسبات ایران و امپریالیسم، مطالبه از مسئولان، حجاب و غیره، در حوزه دینی؛ توجه به تاریخ اسلام، معنای زندگی، دینی، پرسشگری دینی، در حوزه سیاسی؛ تغییرات اجتماعی، کنش ارتباطی، آمریکا و جهان غرب، بحران و تنگنای اقتصادی، ایجاد فضای صمیمیت و در حوزه علمی؛ در مورد دین و اخلاق علمی، قرآن پژوهی و فضای معنایی، اقتصاد و اقشار جامعه و سلامت برگزار شده است.
برگزاری جشنواره حرکت و اولین گام‌ها برای برهان
همچنین، پانزدهمین جشنواره بین‌المللی حرکت از ۳۱ اردیبهشت تا ۲ خرداد ۱۴۰۲ در دانشگاه مازندران با حضور انجمن‌های علمی دانشجویی از ۸۶ دانشگاه با هدف، ایجاد تحرک توام با جهت‌دهی فعالیت‌های انجمن‌های علمی دانشجویی برگزار شد. این جشنواره بین‌المللی، ویژه انجمن‌های علمی دانشجویی است که از سراسر کشور گردهم می‌آیند و هم‌افزایی می‌کنند و با پیشنهادات و طرح‌های خلاق خود، انگیزه و نشاط را در دل دانشجویان ایجاد می‌کنند.
افزون بر این، برگزاری جشنواره برهان برای کیفی‌سازی کرسی‌های آزاداندیشی برای نیمسال اول سال تحصیلی ۱۴۰۲، از جمله برنامه‌های این معاونت است. این جشنواره با توجه به اهمیت موضوع شعر و ادب در دانشگاه‌ها و گستره وسیع طرفداران و تاثیرگذاری آن بر دانشجویان طراحی شده است. برای تحقق این هدف، گروهی از استادان پیشکسوت حوزه ادبیات و شعر، دو سند تنظیم کرده‌اند؛ یکی سند توسعه و ترویج فعالیت‌های ادبی دانشگاهیان که همه فعالیت‌های ادبی دانشگاهیان را در برمی‌گیرد و دیگری، سند جشنواره آفرینش‌های ادبی.
جشنواره شعر و ادب دانشجویی و طلاب را در سال‌های ۹۰ و ۹۱ برگزار می‌شده که از آن زمان به بعد دیگر برگزار نشده است. اما اکنون هدف این است که با جشنواره آفرینش‌های ادبی، بار دیگر فعالیت‌های ادبی در دانشگاه‌ها را تقویت و تشویق کنیم.
طرح منش استادی معاون فرهنگی اجتماعی وزارت علوم نیز از موضوعاتی است که وزیر علوم از ابتدا بر آن تاکید داشت و به گفته معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم طرح منش استادی در معاونت فرهنگی تدوین شده است و در صورت تامین مالی اجرایی خواهد شد.
نظر شما