شور دلدادگی عاشقان کربلا در «علم‌بندان» خراسان‌شمالی

به گزارش خبرنگار ایرنا، پیر و جوان، زن و مرد و همگان به سوی مسجد روستا یا محله روانه می‌شوند و همزمان که پیرغلام مسجد صدای نوحه حسینی را از بلندگوهای مسجد در فضا حزن‌انگیز می‌کند به سمت عَلَمی پیش می‌روند که در گوشه مسجد جا خوش کرده و با آذینش به محرم سلام می‌کند.

هر کس با دستی بر روی علم، ارادت و بندگی خود را به سالار شهیدان نشان می‌دهد و خواسته‌شان را از کسی می‌خواهند که مکتب حریت و آزادگیش سال‌های سال زنده است و درس ایثار و شهادت را تداعی می‌کند.

سوگواری‌ها برای سالار شهیدان در خراسان‌شمالی با علم بندان آغاز می‌شود و مردم این خطه ارادت خود را با این آیین معمولا قبل از آغاز ماه محرم به ساحت شهدای کربلا نشان می‌دهند.

برافراشته شدن علم‌های حسینی در جای جای این سرزمین آغازی بر سوز دل‌ها و همنوایی با کاروان عشاق کربلا است که مردم این استان نیز هر سال در آخرین روز ذی‌الحجه و شب اول محرم با شرکت در مراسم علم بندان آماده عزای امام حسین (ع) می‌شوند.

علم مهم‌ترین وسیله در اجرای مراسم سوگواری محرم به شمار می‌رود و در هر یک از نقاط استان هر یک از علم‌ها را به نشانه امام حسین(ع) و اصحابش نامگذاری کرده و هر علم را نمادی از آن شخصیت می‌پندارند.

قربانی کردن گوسفند، نوحه‌سرایی در پای علم حضرت عباس (ع) و بستن پارچه نذری به بدنه علم از جمله آیین‌هایی است که از سالیان دور در این آیین کهن محرم در این استان انجام می‌شود.

برگزاری این آیین؛ کرد، ترک، تات، ترکمن و بلوچ را نمی‌شناسد و همه در کنار همدیگر حلقه اتحاد می‌بندند و ارادات خود را به اهل بیت نشان می‌دهند و آتش این ارادت و عشق در ماه محرم بیش از پیش شعله می‌کشد.

روستای پلکانی رویین شهرستان اسفراین که به عنوان ماسوله خراسان شمالی شناخته می شود با جاذبه‌های فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی‌اش بر پیکره شمالشرق کشور خودنمایی می‌کند و این روستای کهن حال و هوای دیگری در ایام محرم دارد و علم بندان در این روستا با شور خاصی برگزار می‌شود.

علم بندان رویین با حضور سادات، ریش سفیدان و جوانان برگزار می‌شود، پارچه‌های نذری در رنگ‌های قرمز، سیاه و سبز به یک تیر چوبی گره زده می‌شود.

سبز بیانگر خاندان اهل بیت(ع) است و مردم با توسل به این خاندان، پارچه‌ها به علم گره می‌زنند تا گره از مشکلات آنان باز شود و قرمز هم نشان از خون شهدا دارد و سیاه نمادی از سوگواری و عزاداری است.

علم از ۲ قسمت پایه و توغ تشکیل شده که پایه‌های آن از ۲ تا ۲۰ متر متغیر و بیشتر آنها ۲ تا پنج متر است. علم پوشش پارچه‌ای دارد که به آن پیراهن علم می‌گویند و به رنگ‌های سبز، سیاه، سفید و روشن است.

به بالای علم‌ها توغ وصل است و زیر توغ دستمال‌های زیادی متصل می‌شود که اکثر آنها توسط مردم تهیه می‌شوند و توغ علم انواع گوناگونی دارد که مشهورترین آن پنچه، قپه، سرتوغ و نخل است.

در ابتدای آیین علم بندان که آغازگر مراسم عزاداری عاشورا است، روضه خوانی برپا می شود و سپس سادات و بزرگان پارچه ها را به علم می بندند و تمامی این مراحل با سینه زنی و نوحه خوانی همراه است..

سردر تکایا و مساجد در آیین علم بندی هم سیاهپوش می شود، پس از بستن علم، آن را از مسجد خارج کرده و در خیابان ها و محلات به حرکت در می آورند و چه کسانی که برای رسیدن به حاجتشان به سمت علم ها حرکت می کنند و ارادت خود را به ساحت امام حسین (ع) نشان می دهند.

به رسم دیرینه در این آیین گاو یا گوسفند در مقابل علم ذبح می شود و ولیمه شب عزادارن حسینی تکمیل و در مسجد تناول می‌شود.

عزاداران پس از سینه زنی و نوحه خوانی، علم را به مسجد بر می‌گردانند و دور آن حلقه می‌زنند و بار دیگر با نواهای "حسن حسن" و "حسین حسین" سوگواری را ادامه می‌دهند و به نوحه خوانی و سینه زنی می‌پردازند.

این آیین در برخی روستاها روزهای پنجم، ششم و هفتم محرم آغاز می‌شود و علت آن را ورود اهل بیت به کربلا ذکر می‌کنند.

مردم برای علم احترام زیادی قائل هستند به طوری که وقتی علم‌ها را می‌بندند و انگار که دوباره با آن جان می‌گیرند و هرگز به علم پشت نمی‌کنند.

روز علم بندان مردم را به وسیله چاووشی خوانی یا اعلام از بلندگو آگاه می‌سازند و پس از جمع شدن مردم، بزرگان و سادات محل لباس‌ها، دستمال، پارچه‌ها و توغ علم را می‌بندند و در حین کار اسپند دود می‌کنند، یک نفر چاووشی می‌خواند و دیگران صلوات می‌فرستند.

آیین علم بندان سال ۱۳۹۱ در فهرست میراث معنوی کشور (ناملموس ) به ثبت رسید.

خراسان شمالی در شمال شرق کشور واقع است و ۴۴ درصد از جمعیت آن در روستاها سکونت دارند.