گره‌گشایی معنویت دینی در بلایای طبیعی

رییس انجمن کلام حوزه علمیه قم در این کنفرانس ابراز داشت: مشکلات، بیماری ها و بلایا طبق آیات قرآن کریم یک پدیده برای تربیتی و هدایتی برای نوع بشر است و این قبیل پدیده های طبیعی و غیرطبیعی بارها دامن امت های پیشین را فرا گرفته است تا آنها از تضرع به درگاه الهی و بازگشت به اصول بنیادین خلقت خود غفلت بیشتری نورزند.

حجت الاسلام محمدتقی سبحانی با اشاره به ویژگی های پدیده های شر، گفت: توجه به مساله مرگ بعنوان یک حادثه واقعی وجودی و چگونگی مواجهه انسان با مساله شر دو نکته مهم و حیاتی در روبه رو شدن با بلاهای طبیعی و شرور است.

به باور وی، کرونا سبب شد تا توجه به مرگ به عنوان یک حادثه قطعی در زندگی بشری بیش از همیشه مورد توجه آحاد مختلف بشر در سراسر دنیا قرار بگیرد.

مدیرعامل بنیاد فرهنگی امامت تاکید کرد: تاکنون الهیات اسلامی و الهیات غربی نتوانسته اند پاسخ قاطع و قانع کننده ای به مواجهه انسان با مساله مرگ بدهند به گونه ای که آن پاسخ ها دارای دو ویژگی آرامش بخش و الهام بخشی در لحظات منتهی به مرگ باشد.

سبحانی خاطرنشان کرد: پاسخ های فلسفی در رابطه با مواجهه انسان با مساله مرگ آرامش و الهام بخشی لازم را ندارد و نمی تواند انسان را در مواجهه با مرگ دلگرم نمی کند و نمی تواند درگیری های ذهنی او را با آن چه که آن را عدم می پندارد حل کند.

به باور رییس انجمن کلام حوزه علمیه قم ابراز داشت: در پاسخ به مواجهه انسان با مساله مرگ الهیات عرفانی از فلسفه موثرتر است و التیام بخشی و آرامش بخشی الهیات عرفانی تا حدودی انسان را آرام می کند اما همچنان این الهیات نیز برای بشر الهام بخش نیست و او را بصورت کامل قانع و راضی نمی کند.

سبحانی تاکید کرد: بهترین نوع مواجهه انسان با مرگ با نگاه مثبت، گسترده و ناظر به حیات وجودی انسان در قرآن کریم گنجانده شده است و قرآن تلاش می کند شیوه مواجهه انسان با مرگ را به گونه ای ترسیم کند که الهام بخش باشد و از یاس و ناامیدی او جلوگیری بعمل آورد.

به گفته وی، مساله مرگ در منطق قرآن کریم یک شر و حادثه ناگوار نیست بلکه قرآن این پدیده را یک حادثه عادی برای انتقال انسان از جهان مادی به عوالم دیگر یاد می کند. در آموزه های قرآنی دنیای پس از مرگ آنقدر جذابیت و مزیت دارد که انسان در حال مرگ را راضی و قانع می کند.

وی تاکید کرد: از نظر قرآن کریم وجود نقض ظاهری در وجود انسان عامل کمبود ذاتی انسان نیست و چه بسا این نواقص می تواند به عامل پویایی در تکامل و پیشرفت فرد تبدیل شود.

رییس انجمن کلام حوزه علمیه قم اظهار داشت: در تمام نظریه های اسلامی، ادیان و سایر نحله های فکری و معرفتی شر، بر معنا و مفهوم شر و حوادث طبیعی و بلاها به عنوان یک حادثه و بلای طبیعی توافق شده است.

کرونا مظاهر تمدن مادی را وارد چالش کرد

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در این کنفرانس اظهار داشت: جهانی که در آن زندگی می کنیم دنیای تزاحم و تضاد است اما منظور از تضاد در این مبحث تضاد فیزیکی نیست بلکه منظور از آن تضاد فلسفی است که به نوبه خود عامل تکامل و پیشرفت است.

حجت الاسلام محمدجواد رودگر ادامه داد: زندگی انسان در این دنیا مملو از تزاحم ها است در حالی که در عالم ملکوت خبر و اثری از تزاحم نیست و مجردات تهی از این ویژگی ها هستند.

به گفته وی، انسان وجود تضاد عقل و شهوت، من حقیقی و من حیوانی وغیره را به صورت دائم در هستی خود درک و بین انواع تضادهای موجود یکی را انتخاب می کند و از همین جا روشن می شود که اگر انسان بین خواهش های وجودی خود به سراغ خواسته های معنوی و عقلانی برود ارزش وجودی او از ملائک بالاتر و در غیر آن در صورت توجه به خواسته های نفسانی از نظر ارزش وجودی از حیوانات کم تر می شود.

وی خاطرنشان کرد: تمام خیر و شرهای موجود در جهان وضعیت نسبی دارند و هیچکدام خیر یا شر مطلق نیستند بلکه بستگی به نوع نگاه ما به این امور دارد و در صورتی که به پدیده کرونا نیز توجه درستی شود این بیماری می تواند جنبه های مثبت خود را برای بشر به ارمغان بیاورد.

رودگر گفت: شدائد و بلاها تازیانه و شلاق سلوک و تعالی بشری است و می توان این ویروس را تبدیل به فرصتی برای آشنایی بیشتر انسان به خود واقعی، پیشرفت علم و همچنین رهیافت بیشتری برای معنویت خواهی خداسو کرد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: یکی از نکات مثبت کرونا این است که ثابت کرد علوم تجربی، اومانیسم، سکولاریسم، انسان مدرن و پیشرفت های مادی؛ یگانه قهرمان جهان هستی نیست بلکه تمامی این مظاهر پیشرفت را نیز با چالش روبه رو کرد.

به باور وی، بیماری کرونا سبب شد تا بشر فرصت بازگشت به خویشتن را پیدا کند و در بستر آن خود را بازسازی و نوسازی کند و این ویژگی ها از خاصیت های پدیده های سخت و دشوار اجتماعی است.

رودگر عنوان کرد: یکی از ویژگی های کرونا این است که عدالت در واگیری داشت و تمام طبقات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و صنفی قربانی گرفت و این مساله نشان می دهد که این عالم توسط یک سلسه تدابیر و نظم اداره می شود.

کرونا زندگی شکننده انسان را به رخ او کشید

عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در ادامه این کنفرانس، خاطرنشان کرد: ویروس کرونا تاکنون ۳ میلیون نفر از مردم جهان را به کام مرگ برده و اقتصاد جهانی را با بحران بزرگی روبه رو کرده است.

امیرعباس علی زمانی با اشاره به مساله کرونا از زوایه معنای زندگی، ادامه داد: کووید۱۹ یکی از رازآلودترین و پیچیده ترین بیماری هایی است که بشر تاکنون با آن مواجهه شده اما با این وجود این ویروس می تواند انسان را به برخی امور آگاه و ابهامات بشر نسبت به بسیاری از امور را روشن نماید.

وی یادآور شد: زندگی انسان معطوف و رو به مرگ است و هیچ راه گریز و فراری از این حادثه قطعی و ناموس خلقت وجود ندارد و در این بین باید ما به مساله مرگ آگاهی داشته باشیم و مواجهه مطلوب تری با این اتفاق داشته باشیم.

علی زمانی اظهار داشت: آگاهی به مرگ به ما این امکان را می دهد که قدر سرمایه و فرصت اندک زندگی را بدانیم و از این فرصت به نحو مطلوب و درست تری بهره ببریم و در این بین ویروس کرونا انسان را نسبت به خطر و نزدیکی مرگ بیش از همیشه آگاه کرد.

به باور وی، کرونا سبب شد تا انسان مدرن و گرفتار در تکنولوژی و تفریحات و امورات کم ارزش با دیگر نسبت به مبدا هستی و جایگاه خود در زندگی و مرگ بیش از گذشته تفکر و توجه نماید.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران افزود: کرونا ویروس مانند زلزله ای انسان غافل و خواب زده را بیدار و هوشیار کرد و به او این را آموخت که این زندگی جزیی و محدود تا چه میزان شکننده و سست است.

علی زمانی عنوان کرد: ویروس کرونا برغم تمام تلخی هایی که دارد اما انسان را بر این نکته واقف داشته که او انسانی ضعیف و متنهای است.

وی اظهار داشت: مهمترین ویژگی بیماری کرونا این است که معنای زندگی و مرگ آگاهی را برای انسان درگیر در مسائل جزیی و کم فایده را در اولویت و توجهات بیشتر قرار داد.

مردم ایران و آمریکا مشکلی با هم ندارند

پروفسور کلی جیمز کلارک استاد فلسفه اهل آمریکا نیز در این کنفرانس، ابراز کرد: آمریکا همیشه در پی ضعیف کردن کشورهای دیگر از جمله ایران بوده اند.

استاد دانشگاه میشیگان آمریکا اضافه کرد: من در طول دوران حضور در ایران، آزادی و رها بودن واقعی مردم ایران را حس کردم و برخلاف تبلیغات رسانه های خارجی مردم ایران از آزادی برخودار هستند.

به گفته وی، مردم ایران برغم آزاد بودن دارای عقاید استوار و روحیه صلح طلبی خاصی هستند و من بعد از زندگی در ایران به این نتیجه رسیدم که نوع بشر در بسیاری از امور شباهت فراوانی به یک دیگر دارند و ارزش های انسانی در تمام جوامع به جز برخی تفاوت های دینی، مشترک است.

کلارک گفت: مردم کشورها مشکلی با یک دیگر ندارند بلکه این سیاستمداران هستند که کشورها را به جان هم می اندازند چرا که منافع آنها در این دشمنی هاست.

این استاد فلسفه آمریکایی ادامه داد: مردم کشورها با عشق جمعی می توانند کاملا به یک دیگر نزدیک شوند در حالی که سیاستمداران حاضر نیستند در این عرصه ها ورود پیدا کنند و به همین دلیل همیشه بین دو کشور آمریکا و ایران از نظر سیاسی دشمنی و تنش بوده است.

کلارک یادآور شد: آن چیزی که من در شکرگزاری و مهربانی و صلح طلبی مسلمانان در کشورهایی مانند ایران، افغانستان و غیره تجربه کردم، در کشور آمریکا ندیده ام.

وی در ادامه عنوان کرد: یکی از مسائل نگران کننده امروز این است که درصد حضور مسلمانان در مساجد در کشورهای اسلامی و مسیحیان به کلیساها طی چند سال اخیر کاهش یافته که نکته تامل برانگیزی است.

کلارک تاکید کرد: همه ما انسان ها مخلوقات خداوند متعال هستیم و در آفرینش تمام انسان ها حکمت هایی نهفته است و برغم تبلیغات رسانه های وابسته به سیاستمداران و صاحبان قدرت، مسلمانان، مسیحیان و سایر پیروان مذاهب اشتراکات و شباهت های بسیار واقعی و نزدیک به هم دارند اما آنها اجازه نمی دهند ملت ها به یک دیگر نزدیک شوند.

این استاد فلسفه آمریکایی در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: عشق و ترس دو مفهومی هستند که با یک دیگر ارتباط دارند و دو مقوله جدا از یک دیگر نیستند و در این بین باید به مردم یاد بدهیم که ترس های منطقی را درک کرده و ترس های غیرمنطقی را کنار بگذارند.

به گفته وی، ترس دشمن عشق است و هر جا ترس وارد شود عشق بیرون می رود و به همین دلیل در مبحث کرونا باید ترس های بی مورد را از بین ببریم تا در مدیریت بیماری کرونا؛ عشق متعالی انسانی تداوم ببخشیم.

کلارک گفت: صلح تنها راه بین المللی حل مشکلات جامعه جهانی است و چون ترس دشمن عشق است باید در ابتدا ترس از صلح را از بین ببریم و سپس با عشق به سمت صلح و دوستی قدم بگذاریم تا دنیای زیباتری را برای خود و آیندگان رقم بزنیم.

وی خاطرنشان کرد: باید ترس و هراس بی مورد مردم کشورهای مختلف از نزدیکی به یک دیگر را از بین برد و بر روی شباهت و اشتراکات انسانی تاکید کنیم.

تاثیر معنویت در درمان کرونا

یک مدرس حوزه نیز در ادامه این جلسه، اظهار کرد: کرونا پرسش های نظری دشواری را پیش روی متفکران مختلف در قلمروهای دانشی قرار داده است که یکی از این پرسش ها نحوه مواجهه درست بشر با این پدیده است.

حجت الاسلام محمدعلی عبداللهی ادامه داد: معنویت و امور معنوی در درمان کرونا موثر است و شواهدی زیادی هم بر این مساله دلالت دارد که بشر به این نتیجه رسیده است که باید از معنویت در درمان این قبیل امور بهره برد.

به گفته وی، بشر در مواجهه با طبیعت و بلاهای همه گیر علاوه بر آمادگی های مادی باید خود را به آمادگی های معنوی و الهام بخش نیز مجهز کند.

عبداللهی تاکید کرد: مواجهه معنوی با کرونا یک مواجهه تقلیل گرایانه نیست بلکه این نوع از مواجهه به تمام ابعاد وجودی انسان توجه داشته و به بعد جسمی و مادی او ناظر است.

به باور وی، مواجهه معنوی با کرونا صورت واحدی ندارد بلکه صور مختلفی در رابطه با نوع مواجهه انسان معنوی با این ویروس می توان در نظر گرفت.

وی خاطرنشان کرد: معنویت دینی و خداسو و معنویت غیردینی و سکولار دو نوع معنویتی است که انسان معاصر در مواجهه با کرونا می تواند با آنها رو به رو شود.

وی ادامه داد: اولین نکته در مواجهه معنوی با کرونا این است که جهان منحصر در ماده نیست و مفاهیم و حقایق غیرمادی نیز در این عالم تاثیرگذار است و تمام جهان همین چیزی نیست که تاکنون علم و تجربه آن را درک کرده و برخی از این واقعیت ها هم هرگز در ظرف تجربه و علم در نخواهد آمد.

عبداللهی اظهار داشت: نیاز به تعالی روحی و روانی و رسیدن به مراتب بالاتر کمال نیز از اموری است که بر اصل توجه به بعد معنوی در مواجهه به بلایای طبیعی مانند بیماری کرونا بر آن صحه گذاشت.

وی خاطرنشان کرد: معنویت ابزاری در خدمت این هدف است که انسان به یک زندگی آرمانی و حیات طیبه دست پیدا کند و از بعد مادی و خاکی خود اندکی فاصله بگیرد و مراتب بالاتر کمال و رشد را درک کرده و آنها را در وجود خود شکوفا نماید.

وی اظهار داشت: با وجود اینکه معنویت سکولار جهان هستی را منحصر در ماده نمی بیند اما مبدا هستی شناسانه آن با معنویت خداسو بسیار متفاوت است چرا که معنویت خداسو قوانین جهان هستی را بر مبنای آموزه های پیامبران و وحی الهی تطبیق می دهد.

کرونا و تنهایی

عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز در ادامه این کنفرانس، اظهار داشت: جوامع غربی قبل از کرونا نیز با نوعی از تنهایی روبه رو بودند و منظور از این تنهایی، انتظار برآورده شدن انتظارات روحی و روانی فرد در اثر ارتباط فیزیکی و اخلاقی با اجتماع خود است که برآورده نمی شود و فرد همیشه احساس تنهایی می کند.

محمد فتحعلیخانی با اشاره به برخی مظاهر دنیای مدرن ادامه داد: تنهایی واقعیت جهان معاصر است و کرونا نیز به نوبه خود به این تنهایی دامن زده است.

وی یادآور شد: این شکل از تنهایی عوارض جسمانی مانند فشار خون، مرگ زودرس و غیره و عوارض روانی مانند اضطراب و استرس و افسردگی دارد.

فتحعلیخانی خاطرنشان کرد: در این بین برخی متخصصان به دنبال مطالعه بر روی مغز افراد پرداخته و تلاش کرده اند برای درمان تنهایی، استرس و افسردگی انسان دارو و درمانی کشف کنند.

ویروس کرونا موجب بیماری عفونی «کووید-۱۹» می‌شود و این ویروس ۲۴ آذر ۱۳۹۸ در شهر «ووهان» واقع در مرکز کشور چین گزارش شد، ابتدا از این بیماری به‌عنوان ذات‌الریه نام ‌برده می‌شد، اما کمیسیون ملی بهداشت چین در ۹ دی ۱۳۹۸ به‌صورت رسمی شیوع این ویروس را در چین اعلام کرد.

«کرونا»، ویروسی است که گستردگی شیوع آن بسیار وسیع است و از جمله راه‌های انتقال آن عطسه، سرفه، دست‌دادن و روبوسی است؛ پزشکان توصیه می‌کنند، افراد علاوه بر پرهیز از دست‌دادن، روبوسی و حضور در مرکزهای عمومی؛ به‌ هنگام عطسه لازم است، جلوی بینی خود را با دستمال بگیرند و یا برای مهار آن از آرنج خود استفاده کنند.

برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا؛ رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی همچون استفاده از «ماسک» و «فاصله‌گذاری اجتماعی» توصیه شده است.

کنفرانس بین المللی «رهیافت معنویت خداسو در مواجهه با بیماری کرونا» روز چهارشنبه با سخنرانی اندیشمندانی از ایران و ۸ کشور جهان در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در قم آغاز شد و فردا به کار خود پایان می دهد./