آیت الله سید محمدعلی ایازی مجتهد و قرآن‌پژوه معاصر عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم و استادیار دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران است. ایازی تحصیلات حوزوی خود را از سال ۱۳۴۷ از حوزه علمیه مشهد آغاز کرد و پس از گذراندن دروس سطح وارد حوزه علمیه قم شد. وی در کلاس درس استادانی چون آیت الله حسن حسن زاده آملی، عبدالله جوادی آملی و سیدجلال آشتیانی حاضر شد. همچنین از درس تفسیر آیت الله ابوالقاسم خزعلی بهره گرفت، در درس فلسفه جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن استاد شهید مرتضی مطهری شرکت داشت و در کارهای تحقیقاتی در سال ۵۵ تا ۵۷ با وی همکاری داشت.
با ایشان با موضوع «عید غدیر و وضعیت جهان اسلام» به گفت‌وگو نشسته‌ایم؛
ایرنا: با توجه به وضعیت کنونی جهان اسلام و جایگاه عید غدیر به عنوان واقعه‌ای تاریخی، این عید چگونه می‌تواند در وحدت بیشتر جهان اسلام نقش ایفا کند؟
ایازی: در این زمینه ۲ بُعد درخور توجه است؛ اول بُعد سیاسی که مساله ای تاریخی است. طرح این بُعد در زمانه و وضعیت حاضر رهگشا نیست. مرحوم آیت الله بروجردی هم بر همین نکته تاکید داشتند. بُعد دوم بُعد دینی است که در آن مرجعیت علمی اهل بیت مطرح می‌شود. در اینجا سخن از فضائل و معارف اهل‌بیت مطرح و زمینه های گفت‌وگو و تعامل در آن فراهم است. طرح معارف اهل‌بیت از این منظر و عرضه آن به جهان اسلام در این عید رویکردی است که باید تاکید و ترویج شود. در منابع حدیثی اهل سنت نیز احادیث فراوانی در ذکر مقامات علمی و معرفتی ائمه وجود دارد و مُفاد اصلی این بُعد حدیث ثقلین است که باز به تعبیر آیت الله بروجردی باید نقطه عطف تاریخی و سخن ما باشد. همچنانکه تشکیلات مجمع جهانی اهل بیت در کنار مجمع جهانی تقریب که وظیفه ای سیاسی به عهده داشت، در این مسیر و مقصود معرفتی و علمی تشکیل شد.
به تعبیر کسانی چون مرحوم آقای حائری باید بر چیزی دست بگذاریم که مرجعیت دینی اهل‌بیت است. مرحوم آقای بروجردی هم حرفش همین بود و به علامه امینی برای ایراد سخنرانی ای توصیه می‌فرمود بر بُعد معرفتی و فضایل اهل‌بیت تاکید کنند. تجربه عملی خود ما هم در محافل و مجالس اهل سنت بیانگر همین بوده است و آنان از بیان فضایل و ابعاد علمی اهل‌بیت استفاده می‌کردند. نظر مصلحان بزرگی چون سید جمال‌الدین اسدآبادی و آیت الله بروجردی و مرحوم امام (ره) و دیگران هم همین بوده است. گفتمان غدیر وقتی می‌تواند شکل عمومی در کل جهان اسلام داشته باشد که تاکیدش بر ابعاد علمی باشد، وگرنه زمینه تفاهم ایجاد نمی‌شود
.
تا وقتی با دیگر کشورهای مسلمان روی گفتمان علمی و معرفتی غدیر تاکید کنیم حساسیتی پیش نمی‌آید و زمینه تعامل و گفت‌وگو فراهم است؛ امان از وقتی که در شبکه های اجتماعی و رسانه های دیگر روی گفتمان سیاسی و تاریخی تاکید می‌شود که تنها آتش نزاع‌ها را افروخته می‌کند.
ایرنا: به نظرتان آموزه‌های امیرالمومنین (ع) و نحوه عملکرد سیاسی ایشان چه جایگاهی در تقویت یا تضعیف این رویکرد معرفتی، علمی و فضائل‌محور به غدیر خم دارد؟
ایازی: یکی از موارد جالب در این زمینه این است که خود امام علی (ع) بعد از واقعه غدیر هیچ وقت روی گفتمان سیاسی و تاریخی آن تکیه نکرده است. حتی یک نمونه نمی‌توانید پیدا کنید که ایشان از این منظر به غدیر استناد بکند. لذا امام باب گفت‌وگو و تعامل و نزدیکی با خلفا را از طرق ممکن؛ از جمله برگزیدن نام فررزندان به نام آنان تا ازدواج و غیره را فراهم می‌کند.
اگر جریان شیعه گفتمان غدیر را با تفسیر علمی و معرفتی ترویج دهد، زمینه درگیری و نزاع‌های مذهبی کاهش پیدا می‌کند. شاهدیم در دوران اوج تبادل و نشر معارف اهل‌بیت در زمانه امام باقر (ع) و امام صادق (ع) چقدر این پیشوایان در جهت تقویت زمینه های تعامل گام برداشته اند. رسانه های ما هم اگر قصد کار روی غدیر را دارند باید این گفتمان علمی و معرفتی را برگزینند که زمینه‌ساز تقریب است. در جامعه ایران خودمان هموطنان عزیز اهل سنت هیچ مشکلی با فضائل و مراتب علمی اهل بیت ندارند.
ایرنا: به مقتضای آیه ۶۴ سوره آل عمران خطاب به اهل کتاب که به فراخوانی به سوی مشترکات دعوت می‌کند، اگر آیه را به مباحث تاریخی و اعتقادی اهل سنت و شیعیان تطبیق دهیم، نقش و جایگاه قرآن در نزدیکی بیشتر چه می‌تواند باشد؟
ایازی: اگر قرار باشد ما به مشترکات بین خود تاکید کنیم، مشترک اول توحید، مشترک دوم پیامبر (ص)، مشترک سوم قرآن، مشترک چهارم کعبه و مشترک پنجم بسیاری از احکام شریعت است. مسلما استناد به قرآن به مثابه سومین مشترک ما برای محوریت پیدا کردن تعامل و گفتگو بسیار فراهم و کارآمد خواهد بود.
نباید عید غدیر را رنگ و لعاب مذهبی و فرقه‌ای بدهیم. در عید غدیر اگر جایگاه اهل‌بیت مطرح است، دعوا معنا ندارد. ما وقتی جنبه سیاسی و تاریخی غدیر را پُررنگ می‌کنیم جمعیت زیادی از اهل سنت را از دست می‌دهیم. در عید غدیر اگر مرجعیت معرفتی و علمی اهل بیت مطرح باشد، عید غدیر در راستای عید قربان است و تبدیل به شکل و شمایل فرقه‌ای نخواهد شد.
ایرنا: اگر از شما خواسته شود راهکاری عینی و عملیاتی در نحوه بزرگداشت و پرداختن رسانه ای و نهادی به واقعه غدیر در راستای عامل وحدت بخشی و نه تفرقه ارائه دهید، پیشنهاد شما چه خواهد بود؟
ایازی: ۲ کار از جانب رسانه‌ها به نظرم می‌رسد؛ اول اینکه رسانه ها باید بُعد فرهنگی و مرجعیت دینی اهل‌بیت را تقویت و بیشتر برجسته کنند. به گونه ای که نه با جریان سنتی و نه با اهل‌سنت در ستیز قرار بگیرند. دوم آنکه باید زمینه‌های گفت‌وگو و تعامل در این بخش را تقویت و آماده کنند.
نظر شما