«هاینز گارتنر» استاد دانشگاه وین و مؤسسه بین المللی صلح عصر امروز سه شنبه در نشست تخصصی نقش اروپا در دنیای امروز با تاکید بر اهمیت برجام و دیدگاه اروپا درباره‌آن اظهارداشت: ما معتقد هستیم برجام معاهده خوبی است که از اشاعه سلاح‌های هسته‌ای پیشگیری می‌کند. ما در وین پذیرای هیأت‌های ایرانی و آقای ظریف بودیم و درباره این توافق گفت و گو می‌کردیم.
وی در این نشست که در شورای راهبردی روابط خارجی برگزار شد، ادامه داد: درباره حضور آمریکا در خاورمیانه ما با شعار «اول آمریکا» مواجه بودیم و دولت ترامپ هم ایده‌هایی در این خصوص ارائه داد با این حال من به صورت آکادمیک و نه سیاسی این تحولات را بررسی خواهم کرد چرا که بحث آکادمیک از موضوعات سیاسی مانند اول بودن آمریکا متفاوت است.
این استاد دانشگاه گفت: حضور اروپا در خاورمیانه هم موضوع مهمی است اما معتقدم رسانه‌های جریان اصلی وارد بازی مختلفی شده‌اند و دیدگاه ترامپ را به گونه‌ای نمایش می‌دهند که او همه چیز را می‌داند و می‌خواهد همه تعهدات را به نام خود تمام کند.
گارتنر اضافه کرد: آقای ترامپ وارد بازی‌های نسبی شده و این از لحاظ سیاسی دارای اهمیت است. فرض کنیم اگر چین بر تعرفه‌های خود را یک درصد بیفزاید، آمریکا سه درصد خواهد افزود. در مرحله دوم اگر چین ۶ درصد اضافه کند، آمریکا پنج درصد خواهد افزود و بازی‌هایی از این دست نشان می‌دهد که ترامپ همواره چیزی را انتخاب می‌کند که متفاوت است. تمامی این بحث‌ها در اندیشکده های اروپایی مورد توجه است و تمامی اقتصادها هم تحت تأثیر تصمیمات آمریکاست و این‌ها نشان می‌دهد که آمریکا نه به دنبال صلح که در پی منافع اقتصادی است.
این استاد دانشگاه گفت: اروپا در گذشته در مکانیسم‌های چندجانبه گرایی موفق بود الان اما دچار کاستی‌هایی شده است. درحالی که می‌توان برای حل و فصل بحران‌های دیگر خاورمیانه هم مدل‌هایی مانند برجام به وجود آورد.
رئیس کمیته مشورتی سیاست‌های استراتژیک و امنیتی نیروهای مسلح اتریش افزود: اکثر تحلیلگران آشنا به علوم سیاسی آمریکا و جنگ سرد می‌دانند که آمریکا پیش از این در اوج تحولات قرار داشته است، بوش پسر هم درصدد تبدیل آمریکا به امپراطوری بود. اما در این مسیر هم با چالش‌هایی مواجه شد.
وی با اشاره به نظریه جوزف نای در زمینه جنگ نرم و اینکه قدرت‌آمریکا در حال کاهش است، گفت: رئیس شورای اتحادیه اروپا معتقد است اروپا فرهنگ ضد نظامی گری اتخاذ کرده و این عامل موفقیت اروپا است. از سوی دیگر در حوزه‌های فکری اعلام شده است که قرن بیست و یکم قرن آسیا خواهد بود و آسیا در صدر تحولات جهان قرار خواهد گرفت و دو قدرت چین و هند در آسیا بسیار مهم خواهند بود.
گارتنر همچنین درباره بحث‌های صورت گرفته درباره دموکراسی در اروپا گفت: درباره ایده لیبرالیسم هم کتاب‌های متعددی چاپ شده که نشان می‌دهد اروپا یک مصرف کننده لیبرالیسم آمریکایی بوده و چون این نوع لیبرالیسم در حال سقوط است و اروپا ضرر کرده است چرا که اگر لیبرال دموکراسی در آمریکا افول کند این کشور نابود می‌شود و در این صورت اروپا در چین ذوب خواهد شد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: برژینسکی معتقد است در صورت سقوط آمریکا در دنیا بی‌نظمی و هرج و مرج به وجود می‌آید و ارروپای غربی به آمریکا و بخش شرقی حتی آلمان هم به سمت روسیه گرایش می‌یابد، رامسفلد هم در این زمینه بحث نظم جهانی مطرح کرده است، در مجموع ۹ کتاب در این زمینه چاپ شده است.
وی با بیان اینکه قرن جدید قرن آسیاست، افزود: معتقدم انحصارگرایی و یکجانبه گرایی در قرن حاضر جایی برای پیشرفت نخواهد داشت بلکه چندجانبه گرایی اهمیت دارد و دنبال کنندگان یکجانبه گرایی موفق نخواهند بود. همانطور که ما در جنگ یمن و سوریه دیدیم که با یکجانبه گرایی نمی‌توان موفق بود.
پاسخ اروپا به تحولات تازه قانع کننده نیست
گارتنر با اشاره به اینکه در حوزه آکادمیک اروپا دلایل لیبرالیزه کردن خاورمیانه مورد توجه است و ما نیازمند صلح در این منطقه هستیم، اظهار داشت: ما در قرن نوزدهم درگیر جنگ‌های خونین بودیم. در حال حاضر هم کشورهایی به دنبال اتحاد و ائتلاف سازی و دشمن سازی و معارضه با کشورها هستند. با وجود اینکه اروپا در نیمه دوم قرن ۱۹ به صلح سازی و صلح بانی اقدام کرد اما اکنون پاسخ اروپایی‌ها به تحولات تازه قانع کننده نبوده است.
گارتنر یادآورشد: ترامپ معاهده‌های بین المللی را به سخره گرفته و از آنها خارج می‌شود و اروپا هم از ترامپ دستور می‌گیرد.
این استاد دانشگاه ضمن تشریح دلایل این پیروی گفت: اتحادیه اروپا در حوزه دفاعی ضعف‌هایی نشان داده است و ترامپ با زورگویی آنها را وادار به اطاعت می‌کند. اروپا از نظر دفاعی پیرو آمریکاست و بیشتر تجهیزات و نیروهای ناتو متعلق به آمریکاست.
وی با بیان اینکه هزینه دفاعی اروپا یک چهارم آمریکاست، گفت: قابل درک نیست که چرا اروپا هزینه‌های نظامی خود را کاهش داده است در حالی که اگر اروپایی‌ها در حوزه‌های نظامی بیشتر سرمایه گذاری کنند می‌توانند در برابر آمریکا بهتر اقدام کنند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: روسیه به عنوان رقیب اصلی آمریکا ۲۰ درصد بودجه خود را به موضوعات نظامی اختصاص داده است و روسیه و چین در این حوزه بر اروپا برتری دارند.
قابل درک نیست که چرا اروپا هزینه‌های نظامی خود را کاهش داده است در حالی که اگر اروپایی‌ها در حوزه‌های نظامی بیشتر سرمایه گذاری کنند می‌توانند در برابر آمریکا بهتر اقدام کنند.
روسیه به عنوان رقیب اصلی آمریکا ۲۰ درصد بودجه خود را به موضوعات نظامی اختصاص داده است و روسیه و چین در این حوزه بر اروپا برتری دارند
نقش اروپا در برجام دچار نقصان شد
گارتنر در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع برجام و اتحادیه اروپا اشاره کرد و گفت: موضوع مهم دیگر بین ایران و اتحادیه اروپا برجام است. اروپا در ایجاد برجام نقش مهمی ایفا کرد اما این نقش بعدها دچار نقصان شد. اکنون باید از سوی ایران اقدامات اعتمادساز صورت بگیرد. البته عربستان سعودی هم در حال بازی و بهره برداری از شرایط ایران در برجام است.
رئیس کمیته مشورتی سیاست‌های استراتژیک و امنیتی نیروهای مسلح اتریش گفت: یک جانبه گرایی آمریکا توافق هسته‌ای را تحت تأثیر قرار داده است با این حال ما از هرگونه تلاش برای چندجانبه گرایی حمایت می‌کنیم.
وی با بیان اینکه تحریم‌های آمریکا علیه ایران بر روابط و سیاست‌های اروپا در قبال ایران هم تأثیرگذار بوده است، گفت: اروپا در حوزه‌های مختلف سیاسی و امنیتی و اقتصادی به‌آمریکا وابسته است و این موضوع بر روابطش با ایران، کره شمالی و روسیه تأثیر گذاشته است.
اتحادیه اروپا نمی‌خواهد وارد معادلات نظامی سوریه شود
این استاد دانشگاه در پاسخ به سوالی درباره روابط اروپا و سوریه گفت: اتحادیه اروپا در خصوص مسائل سوریه اقداماتی را انجام داده است ولی به هیچ عنوان نمی‌خواهد وارد معادلات نظامی در این کشور شود، با دخالت نظامی آمریکا در سوریه مخالف است و برای بازگرداندن صلح به این کشور اعتقادی به دخالت نظامی ندارد.
وی یادآورشد: اتحادیه اروپا در شورای امنیت هم طرح‌هایی را بررسی می‌کند که به نفع صلح در سوریه و به نفع این کشور باشد. البته اتحادیه اروپا با هرگونه خط و خش دار شدن امنیت اسرائیل مخالف است.
گارتنر همچنین درباره موضوع مهاجران سوری هم گفت: مهاجران سوری چالش‌های زیادی را برای اتحادیه اروپا به وجود آوردند و ما درس‌های زیادی از این چالش‌ها یاد گرفتیم.
البته همه کشورهای اتحادیه اروپا موضع یکپارچه‌ای را در قبال سوریه ندارند، برخی از کشورهای اتحادیه اروپا می‌خواهند این موضوع هر چه سریع‌تر و با صلح حل شود. برخی دیگر از کشورها هم سیاست خاصی ندارند و پیرو سیاست‌های آمریکا در سوریه هستند.
گارتنر درباره روابط روسیه و اتحادیه اروپا هم گفت: اتحادیه اروپا همواره خواستار تعامل و گفت وگو با روسیه بوده اما آمریکا سیاست‌های خصمانه‌ای علیه این کشور اتخاذ کرده و البته اتحادیه اروپا هم به دلیل سیاست‌های تجاوزکارانه روسیه در اوکراین تحریم‌هایی را علیه این کشور اعمال کرده است. نکته دیگر این است که به دلیل اینکه اروپا وارد کننده اصلی گاز از روسیه است این بحث برای اروپااهمیت زیادی دارد. با این حال ما ناچار به اعمال تحریم‌هایی علیه روسیه شدیم.
وی در ادامه افزود: ترامپ به دنبال این است که از طریق تحریم و فشار علیه ایران به روسیه ضربه بزند. تحریم‌های روسیه و اتحادیه اروپا ضربه‌هایی به این دو وارد کرده است و در مجموع دو طرف برای پایان دادن به اوضاع تلاش می‌کنند. البته در حوزه امنیت روسیه برای اروپا خطر امنیتی است.
گارتنر در پاسخ به پرسش دیگری درباره تفاوت سیاست‌های اوباما و ترامپ گفت: ترامپ از معاهدات بین المللی خارج شده و این تفاوت اصلی او با اوباماست. این سیاست‌ها جهان را تحت تأثیر قرار داده است، نفتا را اوباما ایجاد کرد اما ترامپ با خروج از آنها باعث تضعیف چند جانبه گرایی شد. اوباما به چندجانبه گرایی اعتقاد داشت اما ترامپ به این موضوع اعتقاد ندارد و آن را تضعیف می‌کند.
یکی از ضعف‌های اروپا این است که نمی‌تواند خود را از ترامپ جدا کند
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره مجدد به ضعف‌های اروپا در برابر آمریکا خاطر نشان کرد: یکی از ضعف‌های اتحادیه اروپا این است که نمی‌تواند خود را از ترامپ جدا کند و در خصوص برجام انتظارات ایران از اروپا بالاست.
وی گفت: اروپا قادر به جبران خروج آمریکا از برجام نیست و شرکت‌های اروپایی در صورت ارتباط با ایران بازار آمریکا را از دست می‌دهند. در اقتصاد آزاد هم هر کس می‌تواند بازار خود را انتخاب کند.
گارتنر تصریح کرد: ایران نباید در خصوص برجام اتحادیه اروپا را مجازات کند و باید محدودیت‌های اتحادیه اروپا را هم در نظر بگیرد. هرچند ایران به دلیل خروج آمریکا نتوانست از مزایای برجام استفاده کند.
وی تاکید کرد: ایران در چارچوب حقوقی درست می‌گوید ماده ۲۶ برجام هم می‌گوید که دیگر کشورها هم می‌توانند از برجام خارج شوند اما از نظر سیاسی ایران باید عقل سلیم را بپذیرد که اروپا نمی‌تواند در مقام جبران کننده قرار گیرد و شاید اینستکس راهی در این زمینه باشد.
به دلیل برجام همکاری ایران و غرب در مبارزه با افراط گرایی کاهش یافته است
وی درباره قدرت گرفتن جناح راست افراطی در اروپا هم گفت: متأسفانه در اروپا احزاب راست افراطی در حال قدرت‌گرفتن و اسلام ستیزی هستند. این احزاب به دنبال بازگرداندن مهاجران به کشور خود هستند. معتقدم که ایران هم به دنبال مبارزه با افراطیون است و در این حوزه اشتراکاتی داریم هرچند به دلیل مشکلات برجام همکاری غرب با ایران در این زمینه کاهش یافته است.
گارتنر درباره برگزیت هم گفت: معتقدم که انگلیس می‌خواهد مستقل شده و به آمریکا نزدیک شود و ممکن است امتیازاتی هم به اروپا دهد مذاکرات دوجانبه اتریش با انگلیس در این زمینه نتیجه نرسیده است.
برجام باید زنده بماند
رییس موسسه صلح بین الملل در واکنش به ضرورت اتخاذ سیاست های جدی تر از سوی اتحادیه اروپا گفت: اتحادیه اروپا در بحث انرژی، محیط زیست، ارزش های مشترک، امنیت و سیاست خارجی با ایران مشترکات بسیاری دارد. هرچند ایران جزو سیاست همسایگی اتحادیه اروپا محسوب نمی شود اما ایران شریک اتحادیه اروپا در مسائل استراتژیک است و دو طرف دارای منافع مشترک هستند و می توانند همکاری های خود را گسترش دهند.
گارتنر با اشاره به اینکه سیاست ضد ایرانی ترامپ بر سیاست اتحادیه اروپا هم تاثیر گذاشته است، گفت: آنها جوی برای ایران به وجود آوردند که ایران نتواند تجارت خود را گسترش دهد. برجام توافق خوبی بوده و باید زنده بماند و این توافق برای اتریش هم مهم است. اخیراً نمایشگاه مشترک و همکاری های مشترک داریم و باید دیالوگ بین ایران و اروپا برقرار باقی بماند.
آمریکا نگران حضور و نفوذ منطقه ای ایران است
گارتنر درباره حضور آمریکا در خاورمیانه هم گفت: اختلاف بین ایران و آمریکا تنها محدود به برجام نیست و شامل نفوذ ایران در منطقه است. آمریکا اصلاً نگران برنامه های هسته ای ایران نیست بلکه نگران حضور و نفوذ ایران در منطقه است.
وی با اشاره به مذاکرات نیکسون در سال ۱۹۷۲ با چین گفت: در دیدار روسای جمهور آمریکا و چین اعلام شد که دو کشور به دنبال هژمون در منطقه خود نیستند، در آن دوران آمریکا درگیر جنگ ویتنام بود که تصمیم گرفت اختلافات خود را با چین حل کند که موفق هم بود. این می تواند مدل و الگویی برای روابط ایران و آمریکا باشد. باید هژمونی را به عنوان عامل مهمی در نظر گرفت.
این استاد دانشگاه درباره علت ضعف اروپا در حمایت از برجام هم گفت: آمریکا فشار زیادی بر شرکت های اروپایی اعمال می کند، اتحادیه اروپا روابط فرا آتلانتیک خود با آمریکا را از بین نخواهد برد. اروپا پس از جنگ به آمریکا وابسته شد و موضوع روسیه هم مزید بر علت بود، اروپا از نظر اقتصادی هم وابسته است و ما نمی خواهیم روابط اقتصادی تحت تاثیر روابط با ایران قرار گیرد.
وی افزود: موارد آزار دهنده زیادی درباره روش های مختلف آمریکا برای گرفتن اطلاعات از هیات های تجاری اروپایی وجود دارد.
گارتنر با اشاره به محدودیت های آمریکا برای سفر شهروندان برخی کشورهای مسلمان به آمریکا و اقدامات آمریکا در تحولات مربوط به ونزوئلا گفت: آمریکا سیاست های درستی اتخاذ نکرده و سیاست های این کشور رابطه اروپا و ایران را تحت تاثیر قرار داده است.
رییس موسسه صلح بین الملل گفت: اتحادیه اروپا به طور کامل و از صمیم قلب از برجام حمایت می کند. ما مذاکرات سختی را گذراندیم تا این توافق به وجود آید، می توان با مذاکرات نقصان های قبلی را از بین برد، طرفین باید قدرتی برای مذاکره نشان دهند. نمی توان اروپا را سرزنش کرد و این اتحادیه نمی تواند خروج آمریکا از برجام را جبران کند. اتحادیه اروپا با مشکل مجازات شرکت های اروپایی از سوی آمریکا در صورت تجارت با ایران روبروست.
شکست برجام برای اتریش هم سرشکستگی دارد
اتحادیه اروپا به طور کامل و از صمیم قلب از برجام حمایت می کند. ما مذاکرات سختی را گذراندیم تا این توافق به وجود آید، می توان با مذاکرات نقصان های قبلی را از بین برد، طرفین باید قدرتی برای مذاکره نشان دهند. نمی توان اروپا را سرزنش کرد و این اتحادیه نمی تواند خروج آمریکا از برجام را جبران کند. اتحادیه اروپا با مشکل مجازات شرکت های اروپایی از سوی آمریکا در صورت تجارت با ایران روبروست
وی در پاسخ به پرسش زهرا ساعی نماینده مجلس درباره نقش اتریش در حفظ برجام هم گفت: اتریش به برگزاری مذاکرات هسته ای افتخار می کند و شکست برجام برای اتریش هم سرشکستگی دارد. اتریش اولین کشوری بود که به ایران آمد پس از برجام. اتریش از حامیان عدم اشاعه تسلیحات هسته ای است. ۵۰ کشور از جمله ایران ان پی تی را مورد توجه قرار داده اند و ما ایران را تشویق می کنیم که بازیینی ها درباره ان پی تی را تصویب کند.
این استاد دانشگاه درباره فروش تسلیحات به عربستان سعودی گفت: متاسفانه این موضوع وجود دارد و دولت ها قوانین را نقض می کنند، تولید کنندگان اسلحه لابی های قوی دارند که موجب این قراردادها می شوند.
گارتنر در پایان این نشست تاکید کرد: ما نیازمند دیالوگ منطقه ای در خاورمیانه هستیم تا این رقابت تسلیحاتی را پایان دهد. نمی دانم سعودی هم از این موضوع حمایت می کند یا نه؟ اما ایران از حامیان آن است. اگر بتوانیم در اروپا بر روابط ایران و آمریکا تاثیر گذار باشیم باعث افتخار خواهد بود، اگر اروپا به عنوان یک متغییر مداخله کننده محسوب شود این برای اروپا می تواند نکته مثبتی باشد
نظر شما