خلیج گرگان گَندآب شد

به گزارش خبرنگار ایرنا خلیج گرگان تنها خلیج دریای خزر در محدوده جغرافیایی ایران است كه به دلیل پسروی زیاد آب و كم توانی در اجرای طرح های مناسب و كارشناسی فاصله چندانی با خشكیدن ندارد.
ثبت این خلیج در سال 1354 به همراه تالاب میانكاله و لپوی زاغمرز در استان مازندران به‌ عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های كنوانسیون رامسر ثابت كرد این خلیج و نواحی اطراف آن یك مجموعه ارزشمند زیست ‌محیطی است.
خلیج گرگان از لحاظ اقتصادی و اكولوژیكی دارای اهمیت بوده و در تكثیر آبزیان، ماهیان استخوانی و غضروفی و جذب پرندگان مهاجر زمستانی نقش مهمی دارد اینك گرفتار مشكل جدیدی با عنوان بوی تعفن شده كه سلامت ساكنان همجوار را هم به خطر انداخته است.
تابستان گذشته گزارشی با عنوان 'چنگ جلبك ها روی گلوی خلیج گرگان' در خروجی خبرگزاری جمهوری اسلامی منتشر شد كه مورد توجه جدی متولیان قرار نگرفت و در ادامه كم توجهی ها اینك تهدیدی اساسی و چالش جدید فراروی خلیج گرگان و جوامع مسكونی پیرامون آن در حال شكل گیری است.
ورود انواع آلاینده ها ناشی از فعالیت های مستقر در نوار ساحلی از جمله سكونتگاه ها، طرح های گردشگری و فعالیت های كشاورزی خلیج گرگان را هر روز بیش از روز قبل آلوده می كند كه هم اینك به سادگی در ساحل و پهنه آبی آن آلودگی قابل مشاهده بوی آب را تغییر داده و گندابی شدن آن به مشام می رسد.
مشكل تهدید جلبك ها و بوی بد ناشی از مرگ و زوال آبزیان در فصول گرم سال نمود و بازخورد بیشتری دارد و صنعت اكوتورسیم و پروژه ملی گردشگری آشوراده تنها جزیره ایرانی خزر را در كنار این جزیره تحت تاثیر قرار می دهد.
فرماندار بندرتركمن در خصوص آخرین وضعیت خلیج گرگان به خبرنگار ایرنا گفت: شیب زمین شناختی بستر خزر و جریانات آبی پهنه بزرگ ترین دریاچه جهان سبب شده تا رسوبات دریایی به بخش جنوب شرقی دریا و خلیج گرگان بریزد كه با انباشت رسوبات این كانال مسدود و دالان آبی چپاقلی نیز كارآیی موثر خود را از دست داده است.
به گفته الیاس هیوه چی؛ سد سازی در مناطق بالادست و جریان نداشتن منابع آب شیرین از طریق رودخانه ها نیز به بحرانی شدن وضعیت خلیج گرگان و تالاب میانكاله افزوده است.
وی موثرترین تاثیر گذاری بر خلیج گرگان را پسروی آب خزر بیان كرد و افزود: نداشتن تبادل آبی بین خلیج گرگان و دریای خزر موجب ماندابی شدن باقیمانده آب و بوی بد شده كه ادامه این مشكل علاوه بر به باد دادن گردشگری آشوراده، كوچ و مهاجرت اجباری ساكنان شهرستان های بندرگز، بندرتركمن و گُمیشان را نیز در پی خواهد داشت.
به گزارش ایرنا آشوراده تنها جزیره ایرانی دریای خزر است كه چشم انداز آن اجرای طرح ملی گردشگری و افزایش جاذبه های دیدنی برای جذب هر چه بیشتر گردشگر و رونق اقتصادی خطه شمال كشور است.
فرماندار بندرگز نیز معتقد است كه در شرایط كنونی، آب خلیج گرگان راكد بوده و هیچ تبادل آبی بین آن و دریای خزر انجام نمی شود.
حسین احمدی اظهار داشت: به سبب ورود فاضلاب رشد جلبك زیاد شده و این گونه های گیاهی با استفاده بیش از اندازه اكسیژن، مرگ موجودات ریز داخل خلیج گرگان را رقم زده اند كه بوی بد آب یكی از نتایج آن است.
به گفته وی، بوی بد آب در شب و هنگام وزش باد از دریا به مناطق ساحلی و شهر بندرگز می رسد كه موجب آزار و اذیت شهروندان و گردشگران شده است.
فرماندار بندرگز با تاكید بر بهبود تنفس هوا و تبادل آبی بین خلیج گرگان و دریای خزر، گفت: برای رفت و برگشت مناسب آب بین این دو پهنه و جلوگیری از گندابی شدن، باید با تخصیص اعتبار كافی كانالهای خوزینی و چپاقلی را هرچه زودتر لایروبی كرد.
وی اظهار كرد: از دیگر سو طرح مباحثی همچون احتمال خالی شدن آب خلیج گرگان به دلیل لایروبی كردن كانال ها بدون تكیه بر مستندات و تحقیقات علمی مورد پذیرش نیست اما اگر این اتفاق هم رخ دهد خطرات كنونی خلیج گرگان كمتر از تهدیدات ناشی از خالی شدن آب آن نیست.
به گفته احمدی، طرح مسائلی همچون تخلیه آب خلیج گرگان بر اثر لایروبی كانال های خوزینی و چپاقلی هنگامی قابل بررسی است كه از سوی دانشمندان و محققان نیز مطرح شود كه تاكنون چنین چیزی شنیده نشده است.
در همین رهگذر مدیركل دفتر سواحل و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست به ایرنا گفت: زیستگاه های حوزه تالاب میانكاله و خلیج گرگان تنها اكوسیستم ساحلی سالم خزری در كرانه های جنوبی دریای خزر است كه عزم و اراده ملی برای حفاظت از آن ضرورت دارد.
شهرام فداكار نسبت به هر گونه اقدام عجولانه در لایروبی تالاب میانكاله هشدار داد و گفت: توپوگرافی بستر تالاب و دریا نشان می‌دهد كه برای لایروبی تنگه چپاقلی 2 طرح و ایده وجود دارد كه اجرای یكی از طرحها منجر به تخلیه آب تالاب به دریا و خشك شدن خلیج و دیگری به سرازیر شدن آب دریا به تالاب بدون در نظر گرفتن تراز اكولوژیك و شوری مناسب خواهد شد.
وی تاكید كرد: خلیج گرگان باید با مخلوطی از آب شیرین بالادست و آب شور دریا پُر شود و نباید در اجرای طرح های احیای آن دریا توسعه یافته و تالاب به بخشی از دریا تبدیل شود.
همچنین مشاور نجات خلیج گرگان با بیان این كه افزایش میزان نیترات و فسفات در آب خلیج گرگان به رشد جلبك ها منجر شده است، گفت: مكانسیم اكولوژیكی حیات جلبك ها در برخی از ساعات شبانه روز باعث می شود به علت مرگ برخی از موجودات زنده این خلیج بوی تعفن گرفته و محیط را آلوده كند.
دكتر داودرضا عرب اظهار داشت: هرچند احیای مجدد چرخه های آبی بین خزر و خلیج گرگان باعث كاهش این بوها می شود اما احتمال دارد به دلیل تغییر تركیب آب و تداخل آب شور و شیرین، تبعات تغییرات كیفی آب محسوس تر شود.
این استاد دانشگاه بیان كرد: طبق بررسی های صورت گرفته در صورت لایروبی كانال های حوزه خلیج گرگان، چرخه آب آن با دریای خزر حدود 340 روز طول می كشد و معلوم نیست كه با انجام آن مشكل انتشار بوی تعفن به طور كامل و در زمان اندك برطرف شود.
یك كارشناس ارشد زیست شناسی دریا هم به ایرنا گفت: جلبك‎های دریایی نقش مهمی در چرخه‎های بیوشیمیایی محیط‎ های آبی دارند و پایه و اساس زنجیره غذایی در اكوسیستم‎ آبی محسوب می‎شود.
قربان دهقان افزود: هرچند حضور و مشاهده جلبك های سبز - آبی بهترین منبع غذایی زیستمندان و بیانگر پویایی یك پهنه آبی و اكوسیستم است اما حجم بیش از حد متعارف آن خطر ایجاد بلوم (انباشت) جلبكی را بدنبال خواهد داشت كه استمرار این تهدید می تواند به خطری بالفعل برای خلیج گرگان تبدیل شود.
به گفته وی رشد غیر متعارف جلبك ها به عنوان ساده‌ترین موجودات دارای كلروفیل در پهنه های آبی یكی از مسائلی است كه خلیج گرگان را تهدید می كند.
به گزارش ایرنا جلبك ها كه تولیدكنندگان اولیه در اكوسیستم آبی محسوب می شوند در روز با فتوسنتز مبادرت به تولید اكسیژن كرده و در شب با تنفس، اكسیژن تولیدی و حتی بیشتر از آن را می بلعند كه گسترش بیش از حد این گونه گیاهی در خلیج گرگان برای سایرآبزیان و موجودات زنده میكروسكوپی خطرناك و تهدید كننده است.
این كارشناس دریایی اضافه كرد: افزایش دما و مواد مغذی ناشی از ورود فاضلاب از شهرهای بندرگز، بندرتركمن و بهشهر سبب شده تا نیترات و فسفات این پهنه آبی به بالاترین سطح خود در سالهای اخیر برسد و رشد توده ای جلبك ها بیشتر از همیشه باشد.
وی افزود: رشد جلبك ها می تواند عامل موثری برای پالایش زیستی خلیج گرگان شود و بخشی از آلودگی های وارده ناشی از سرازیر شدن فاضلاب های خانگی و صنعتی را پالایش و یا جذب كند، اما رشد بیش از حد آن نگران كننده است.
عبدالحكیم ادریسی از مدیران سمن های محیط زیستی بندرتركمن، جلوگیری از ورود پساب فاضلاب به خلیج گرگان را یك مطالبه عمومی دانست و گفت: باید در زمانی سریع راهكار مناسبی برای حل این مشكل اتخاذ شود .
وی گفت: تصفیه و استفاده از پساب فاضلاب در آبیاری فضای سبز از جمله راهكارهای قابل اجرا است كه باید برای عملیاتی كردن آن كارگروهی تشكیل و بررسی های لازم انجام شود.
اراز دردی توماج از صیادان و ساحل نشینان پیرامونی خلیج گرگان نیز تغییر رنگ آب همراه با بوی ناخوشایند ناشی از رشد بیش از حد جلبك ها را تایید كرده و گفت: بوی منتشر شده در برخی شب ها آزار دهنده و غیرقابل تحمل است.
وی افزود: اجداد ما سالیان متوالی در كنار این خلیج زندگی كرده و نسل های متمادی از این طریق امرار معاش كرده ایم كه لازم است با تدابیر مسوولان و اجرای طرح های مناسب خلیج گرگان برای نسل های آینده نیز حفظ شود.
به گزارش ایرنا و بر اساس آخرین اطلاعات میدانی عمق خلیج گرگان كه قبلا در برخی نقاط به سه متر می‌رسید اینك در اثر رسوب‌گذاری به 1.5 متر كاهش پیدا كرده است.
خلیج گرگان از لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرقی دریای خزر و حوزه شهرستان های بندرتركمن، بندرگز، نوكنده و بهشهر از 60 كیلومتر طول و حداكثر 12 كیلومترعرض برخوردار بوده و دارای امتداد شرقی - غربی است.
7333/1648/2729