شرایط اقلیمی و آب و هوایی استان خراسان رضوی موجب پیدایش و رونق رشته پوستین دوزی شد، رشته ای كه گرچه در میان مردم عشایر منطقه رونق دارد اما در اغلب شهرستانهای استان به فراموشی سپرده شده است.
قدمت این هنر به زمانی برمی گردد كه انسان برای گرم كردن خود به فكر استفاده از پوست حیوانات افتاد و نشانه استفاده از پوست به عنوان لباس در نقاشی های روی دیوار نگاره های قدیمی نیز فراوان یافت می شود.
طبقات مختلف جامعه با توجه به رتبه و درجه بندی اجتماعی خود از پوست حیوانات استفاده می كردند و به عنوان مثال افراد متمول پوست حیواناتی مانند ببر و پلنگ را بر روی دوش خود می انداختند.
صنعت پوستین دوزی از گذشته نسل به نسل به مردان و زنان امروزی رسیده و امروزه شهرستان بینالود و شهرهای شاندیز و طرقبه در استان خراسان رضوی به عنوان یكی از اصلی ترین مراكز این هنر شناخته می شود و در سایرنقاط استان این صنعت در سایه بوده و كمرنگ شده یا از میان رفته است.
در ایران بیشتر از پوست گوسفند و سایر حیوانات حلال گوشت برای دوختن پوستین استفاده می شود و ارزش پوستین دوخته شده از پوست جانوران گوناگون تفاوت چشمگیری دارد.
* پوستین دوزی مورد توجه گردشگران
معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی در این زمینه گفت: هنر پوستین دوزی هنر بسیار قدیمی و دارای ارزش بسیار است كه گرچه این روزها كاربرد فراوان در سبك زندگی ندارد اما همچنان طالبان بسیار دارد.
محمد مطیع افزود: بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی با حضور در مناطق گردشگری طرقبه و شاندیز و دیدن این هنر سنتی به وجد می آیند و از مشاهده آن با توجه به قدمت بسیار این هنر ابراز شگفتی می كنند.
وی با بیان اینكه در این هنر پس از ذبح حیوان و جداسازی صحیح پوست از بدن آن، پوست مدت 2 شبانه روز در آب خیسانده می شود، اظهار داشت: بعد از شست و شوی كامل برای گرفتن چربی های اضافه روی پوست، پشت آن را با آرد جو و نمك پوشانده و آن را جمع می كنند تا مدتی به همان حالت بماند.
وی گفت: سپس پوست را با استفاده از یك وسیله كه در زمانهای گذشته سنگ بوده است و امروزه سمباده مخصوصی دارد، سمباده می زنند تا كاملا صاف و یك دست شود.
مطیع با بیان اینكه بعد از این مراحل نوبت به رنگ زدن پوست می رسد افزود: پس از این مرحله پوست برای برش زدن آماده است و الگو هایی را كه از قبل آماده شده است بر روی پوست گذاشته و آن را قیچی می كنند.
وی اظهار داشت: در نهایت محصولاتی مانند پالتو، كفش های رو فرشی، كیف، جلیقه، كلاه و شال گردن در كارگاه های خیاطی یا به صورت دست دوز از آنها تولید می شود.
وی با بیان اینكه در برخی روستاهای استان عده معدودی از روستائیان مبادرت به تولید محصولات این هنر می كنند، گفت: به علت گرانی پوست هر روز تعداد این افراد كاسته می شود اگرچه باید توجه كرد كه محصولات دوخته شده با دست بسیار گرانتر هستند.
* صنایع دستی مصداق كالای ایرانی
مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز گفت: هنرها و صنایع دستی در تثبیت و ماندگاری هویت از اهمیت بسیار برخوردارند لذا راهبردها و برنامه ریزی های اولیه برای حمایت از صنایع دستی در دستور كار است.
ابوالفضل مكرمی فر افزود: در سال جاری كه به سال حمایت از كالای ایرانی نامگذاری شده، حمایت از صنایع دستی به عنوان كالای اصیل ایرانی ضروری تر می نماید.
وی اظهار داشت: تمام رشته های صنایع دستی از اهمیت و ارزش بسیار برخوردارند و در جایگاه خود باید برای حفاظت، صیانت و حمایت از آنها كوشید و هنرمندان این بخش نیز به خصوص هنرمندان قدیمی از ارزش والایی برخوردارند و آنان را نیز باید مورد حمایت قرار داد.
وی گفت: سبك زندگی جدید موجب شده است كاربرد بسیاری از محصولات صنایع دستی از میان برود و دیگر توجیهی برای مصرف این محصولات نباشد بنابراین تغییر كاربری مهمترین راه حفاظت و ماندگاری این هنرهاست.
مكرمی فر افزود: برای ماندگاری چنین رشته ها و هنرهایی علاوه بر اعمال سیاست های حمایتی باید نسبت به نمایش عمومی نحوه تولید آنها به ویژه برای گردشگران اقدام كرد تا آنان نیز از زیبایی، سختی و خاص بودن روند تولید این محصولات آگاه شوند.
* برگزاری نمایشگاه تلاشی برای معرفی صنایع دستی
معاون اداره كل میراث فرهنگی خراسان رضوی با بیان اینكه برگزاری نمایشگاه های صنایع دستی در داخل كشور و ترغیب هنرمندان به شركت در نمایشگاه های خارج از كشور از راه های معرفی و ماندگاری هنرهای دستی است گفت: علاوه بر این معرفی صنایع دستی و هنرهای سنتی استان به گردشگران و عموم مردم به طور جدی مورد پیگیری و توجه است.
مطیع افزود: استان خراسان رضوی با توجه به سابقه تاریخی و فرهنگی بسیار در حوزه صنایع دستی نیز از ظرفیت و توان خاصی برخوردار است و بیش از 75 رشته صنایع دستی در این استان با فعالیت بیش از 25 هزار هنرمند، پابرجاست.
وی اظهار داشت: سعی می كنیم با پرداخت تسهیلات، صدور كارت صنعتگری و پوشش بیمه از این هنرمندان حمایت كنیم.
7496 / 6053
مشهد- ایرنا- پوستین دوزی یكی از قدیمی ترین اشكال دوخت لباسی كه تمام یا قسمت عمده آن از پوست پشمی حیوانات تولید شده است این روزها بسیار كمرنگ و كم رونق به حیات خود ادامه می دهد.