سنگ نگاره های باستانی شترسنگ یادگار خراسان كهن

كمرمقبولا منطقه ای طبیعی تاریخی است كه بنا به برخی گزارشها حدود 15 هزار سنگ نگاره باستانی را در خود جای داده لذا دوستداران میراث فرهنگی، متولیان حفاظت از آثار تاریخی و حتی مردم عادی در پی محافظت و صیانت از آن هستند.
قدمت 3500 ساله برخی سنگ نگاره ها كه در پی بررسیهای اولیه كارشناسان اعلام شده نكته ظریفی است كه اولویت حفاظت از این منطقه را هرچه بیشتر و بیشتر افزایش می دهد.
تخته‌ سنگهای آتش‌ فشانی بكر، آثار سنگی، سنگ‌ نوشته ‌ها و نگاره ‌های باستانی در كمرمقبولا در وسعت حدود پنج كیلومترمربع مضامین و نقشهای متنوعی از اشكال انسانها و حیوانات دوران پیش از تاریخ را در طرحها و اندازه‌ های مختلف به نمایش گذاشته‌ كه در كمتر منطقه ای از ایران چنین نقاشیها و طرحهایی قابل مشاهده است.
این سنگ نگاره ها اسرار كشف نشده فراوانی در دل خود دارند. نگاره ها یا هنرهای صخره ای، سندهای دست اولی هستند كه نمادی از هویت تاریخی هر دیار و منطقه محسوب می شوند و كهنترین آثار هنری و تاریخی به جای مانده از گذشتگان محسوب می شوند.
انسانهای گذشته با نقش زدن بر دل سیاه سنگ به رغم سختی و فشار آفریدن چنین نقوشی با آیندگان خود سخن گفته و ارتباط برقرار كرده اند. نقوشی از قبیل شیر، بز كوهی، گاو، میش و انسانهای شكارچی بر روی این سنگ نگاره ها وجود دارد كه از این طریق می توان قدمت آن را به دوران نوسنگی نسبت داد.
وجود نقشهای متعدد شیرهای نر و ماده شاید نشان از این داشته باشد كه در ادوار كهن این دیار زیستگاه همین حیوان بوده و شرایط زیستی و آب و هوایی در گذشته های دور بسیار متفاوت از امروز بوده است و این خود از اسرار كشف نشده این سنگ نگاره چندین هزار ساله است.
نقش بزكوهی هم در اصطلاحات باستانشناسی به معنای درخواست آب، زایندگی، فراوانی نعمت و محافظت است كه نشان می دهد شاید در ادوار كهن این محل جایگاهی مقدس جهت اجرای آیینهای خاص بوده است.
بیشترین نقوش این سنگ نگاره ها مربوط به طرح حیوانی از جمله بز كوهی، شتر دو كوهانه، گاو كوهاندار و احتمالا یوزپلنگ است كه در میان آنها نقش درخت یا گیاه به صورتی خاص مشاهده می شود اما آنچه اهمیت دارد وجود نقوش گاو كوهاندار و شتر دوكوهانه است كه به اعتقاد باستانشناسان مملو از رمز و رازهای فراوان است.
اهمیت این منطقه تاریخی بسیار زیاد است اما تاكنون آنطور كه باید و شاید برای نگهداری، حفاظت و صیانت از آن اقدامات شایسه و بایسته انجام نشده بطوری كه دوستداران میراث فرهنگی و سازمانهای مردم نهاد در این زمینه پیگیریهای فراوانی داشته اند.
این پیگیریها سبب شد دادستان مشهد به عنوان مدعی العموم به صورت مستقیم وارد موضوع شود و برای 10 موضوع فرهنگی كه یكی از آنان بی توجهی به سنگ نگاره های كمرمقبولاست، از مدیركل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی برای ارائه پاره ای از توضیحات دعوت كند.

* حفاظت و صیانت سنگ نگاره ها كمرنگ است
معاون دادستان عمومی و انقلاب خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: میراث فرهنگی متعلق به همه مردم و جزو بیت المال است بنابراین نگهداری، حفظ و صیانت از این حوزه وظیفه ای روشن است كه انتظار می رود متولیان امر در این زمینه كوتاهی نداشته باشند.
محمد بخشی محبی افزود: سنگ نگاره های كمرمقبولا از اهمیت، ارزش و جایگاه تاریخی بسیار بالایی برخوردار است اما تاكنون آنطور كه باید به این بخش توجه نشده و سازمانهای مردم نهاد و دوستدار میراث فرهنگی در این زمینه بسیار نگرانند.
وی ادامه داد: متولی و ناظر میراث فرهنگی، اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است اما وضعیت فعلی این حوزه در خراسان رضوی مناسب و در شان مردم استان نیست.
معاون دادستان عمومی و انقلاب خراسان رضوی گفت: باید در عرصه صیانت و حفاظت از میراث فرهنگی بیش از پیش اقدامات حفاظتی، حمایتی و بازسازی و نگهداری انجام شود زیرا یگانه بودن این آثار موجب می شود در صورت وارد آمدن هرگونه خسارت و خدشه به آنها دیگر مشابهی برای تحقیقات تاریخی و ارائه به دنیا وجود نداشته باشد.
وی افزود: گرچه اداره كل میراث فرهنگی به تنهایی امكان حفاظت از همه آثار تاریخی را ندارد و مردم در این زمینه نقش مهمی دارند اما هیچگونه كوتاهی در این زمینه از سوی متولی میراث فرهنگی پذیرفته نیست.
محبی بخشی ادامه داد: در مهلتی كه به میراث فرهنگی خراسان رضوی داده شده باید پاسخ منطقی و قابل قبولی برای وضعیت فعلی كمرمقبولا ارائه شود.

* ثبت ملی شترسنگ یك گام مانده به آخر
كارشناس مسئول ثبت آثار تاریخی اداره كل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی به تكمیل پرونده ثبت محوطه طبیعی تاریخی كمرمقبولا در فهرست آثار ملی اشاره و بیان كرد: هم اینك پرونده ثبت سنگ نگاره ها با محوریت مكانی دیزدر و كمرمقبولا تهیه شده و به زودی در فهرست آثار ملی ایران ثبت خواهد شد.
فرامرز صابر مقدم به خبرنگار ایرنا گفت: امیدواریم با توجه به اهمیت منطقه و نیز توجه سازمان میراث فرهنگی به حوزه حفاظت و حراست از آثار و محوطه های تاریخی روند ثبت این اثر در فهرست آثار ملی با سرعت انجام شود.
وی ادامه داد: با ثبت ملی این محوطه می توان تصمیمات موثرتر و روشنتری در زمینه حفاظت از آن گرفت.
او گفت: گستردگی و وسعت این منطقه و نیز شمار سنگ نگاره های تاریخی در آن به حدی است كه به جرات می توان گفت كمرمقبولا دارای بیشترین سنگ نگاره ها در ایران است.
خبرنگار: آرزو جاودانی **انتشار: حسین كریم زاده
7496/1858