دامن بكر دنا و خطر شكارچیان

به گزارش ایرنا، انبوه جنگل های سرسبز بلوط و رایحه خوش ریواس و چویل كوهساران در كنار رودخانه های مست و خروشان، جلوه ای دیگر از طبیعت سحر انگیز و رویایی را در این سرزمین شورانگیز به ارمغان گذاشته است.
كهگیلویه و بویراحمد با توجه به موقعیت اكولوژیكی و توپوگرافی خاص خود دارای پوشش گیاهی، جانوری و منابع حیاتی متنوعی است به گونه ای كه افزون بر 20 درصد پوشش جنگلی زاگرس و حدود 40 درصد گونه های دارویی كشور را در خود جای داده است.
هم اینك هفت منطقه حفاظت شده با وسعت 93 هزار و660 هكتار، دنای شرقی با وسعت 28 هزار و 202 هكتار، خاییز سرخ با مساحت 33 هزار و 235هكتار، خامی با وسعت 25هزار و 671 هكتار، دیل با 10 هزار و 381 هكتار، سولك با 2 هزار 4287 هكتار و سیوك با 12 هزار 858 هكتار در این استان زیبای طبیعی وجود دارد.
كهگیلویه وبویراحمد همچنین دارای پنج منطقه شكار ممنوع شامل پادنای سمیرم، خرم ناز، لار و ماغر، حاتم و كوه تلرش است.
مناطق‌ شكار ممنوع‌ به‌ مناطقی‌ گفته‌ می‌شود كه‌ برای‌ حفاظت‌ و حمایت‌ از جمعیت‌ یك‌ یا چند گونه‌ از پستانداران‌ و پرندگان‌ در آن ایجاد شده‌ و قادر به‌ پذیرش‌ شكار مجاز از طریق‌ صدور پروانه‌ نیست.
این‌ مناطق‌ در صورت‌ برخورداری‌ از شرایط‌ مطلوب‌ پس‌ از گذراندن دوره‌ قانونی‌ پنج ساله‌ می‌توانند به‌ مناطق‌ چهارگانه‌ ارتقاء یافته‌ و حفاظت‌ بیشتری‌ در آنها اعمال‌ شود.
**پارك ملی و منطقه حفاظت شده دنا
پارك ملی دنا با وسعتی معادل 93 هزار و 660هكتار دارای بیش از 238 گونه متنوع جانوری و افزون بر یكهزار و 100 گونه گیاهی و دارویی است.
این زیست كره به عنوان پنجاهمین ذخیره گاه مطرح زیست كره دنیا با میانگین بارش سالانه 832 میلیمتر دارای بیش از 2 هزار و 100 گونه گیاهی، 25 گونه نادر جانوری از گروه پستانداران، 25 گونه جانوری خزنده از جمله گرزمار و لاسترای و 100 گونه پرندگان نادر است.
ذخیره گاه زیست كره به زیستگاهی اطلاق می شود كه از نظر تنوع زیستی، زیست محیطی، آب و هوا، بافت اقتصادی و اجتماعی حائز اهمیت باشد.
**حیات وحش دنا
حیات وحش دنا معرف سیمای جانوری زاگرس محسوب می شود و با توجه به حفاظت مستمر محیط بانان این منطقه از اواخر سال 69 تاكنون نیز این زیست بوم حیاتی رشد و تكثیر بسیاری از گونه هایی با اهمیت قلمداد شده است.
منطقه حفاظت شده دنا یكی از غنی ترین مناطق زیستی از لحاظ تنوع گیاهی و جانوری در ایران و جهان محسوب می شود كه در سال 2010 میلادی برابر با 1388هجری شمسی از سوی سازمان یونسكو به عنوان دهمین ذخیره گاه بیو سفری ایران و پانصد و پنجاهمین ذخیره‌گاه دنیا به ثبت رسیده است.
مهمترین پدیده طبیعی در دل این زیستگاه ارزشمند، رشته كوه دناست كه از شمال غرب به سمت جنوب غرب به طول 90 كیلومتر امتداد یافته و با دارا بودن 50 قله مرتفع بالای چهار هزار و 500 متر در زمره نواحی ارزشمند كوهستانی كشور و منطقه قرار گرفته است.
منطقه حفاظت شده دنا كه در شمال شهر یاسوج و شهر توریستی سی سخت، جنوب استان اصفهان و جنوب استان چهار محال و بختیاری در حوزه آبریز كارون قرار گرفته، منطقه ای كوهستاني است كه اختلاف ارتفاع بلندترین و پست‌ترین نقاط در این منطقه افزون بر سه هزار متر است.
**شناسایی حدود 2 هزار گونه گیاهی در كهگیلویه و بویر احمد
حدود 2 هزار گونه گیاهی و 400 گونه دارویی در كهگیلویه و بویراحمد شناسایی شده كه افزون بر یكهزار گونه گیاهی آن در منطقه حفاظت شده دناست و از این تعداد 45 گونه بومی و منحصر به این منطقه است.
**گونه های جانوری در منطقه دنا
25 گونه پستاندار از جمله كل و بز، خرس قهوه ای ،خوك وحشی، پلنگ، سیاهگوش، گرگ، شغال، خرگوش، تشی، خارپشت(زوزوك) گربه های وحشی و شنی، خفاش، گوش بلند، سگ آبی، كفتار، گوركن، روباه و سنجاب معروف ایرانی در این منطقه زیست بوم حیاتی وجود دارد.
85 گونه پرنده از جمله كبك معمولی و دری، تیهو، بلدرچین، شاه بوف، جغد جنگلی، عقاب، داركوب، چكاوك، خانواده های سار، گنجشك، كبوتر چاهی و هدهد نیز در این منطقه مشغول زیست هستند.
39 گونه دو زیستان و خزندگان از جمله مار جعفری، تیمار، مارقیطانی، شترمار، مارپلنگی، قورباغه، افعی البرزی، لاك پشت، آگاما و مارمولك در این منطقه زیست می كنند.
**وجود پنج منطقه شكار ممنوع در كهگیلویه و بویر احمد
كهگیلویه وبویراحمد دارای پنج منطقه شكار ممنوع شامل پادنای سمیرم، خرم ناز، لار و ماغر، حاتم و كوه تلرش است.
شكار ممنوع لار، این منطقه در شهرستان گرمسیری باشت كهگیلویه و بویراحمد واقع شده و در مهر ماه سال 91 توسط سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه شكار ممنوع نام گذاری شده است.
منطقه ای زیبا با ظرفیت های بالقوه گردشگری و منابع زیست محیطی، پوشش جنگلی از جمله درخت و درختچه های نادر و زیستگاه انواع گونه های جانوری به ویژه از نوع دو زیستان، خزندگان و ماهیان است.
وسعت منطقه شكار ممنوع لار افزون بر 17 هزار و 952 هكتار است.
منطقه شكار ممنوع ماغر از دیگر مناطق حفاظت شده كهگیلویه و بویراحمد تحت پوشش سازمان حفاظت محیط زیست با وسعتی افزون بر 10 هزار 384 هكتار كه حدود 60 درصد این منطقه، كوهستانی و 40 درصد آن نیز تپه ماهورهای زیبا است.
این منطقه به دلیل دارا بودن گونه های زیستی جانوری، گیاهی و پوشش مناسب جنگلی و گونه های نادر بوته ای و علفی به یكی از زیباترین و مفرح ترین مناطق گردشگری و مناظر طبیعی این استان به ویژه در فصل بهار و تابستان محسوب می شود.
** 40درصد گونه های گیاهی كشور در كهگیلویه وبویراحمد
عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج نیز بر ضرورت استفاده بهینه از ظرفیت های بالقوه طبیعی و خدادادی برای توسعه و رونق اقتصادی و اشتغال تاكید كرد و گفت: 40 درصد از گونه های گیاهی موجود در كشور مربوط به كهگیلویه وبویراحمد است.
دكتر عزیزالله جعفری اظهار داشت: 28 درصد از مجموع هفت هزار و 500 انواع گونه گیاهان در كشور نیز در این استان رویش می كند.
وی با بیان اینكه از مجموع 2 هزار و 100گونه گیاهی در این استان 425 گونه آن دارویی است، افزود: از هر پنج گونه گیاهی در كهگیلویه و بویراحمد یك گونه آن كاربرد دارویی دارد.
جعفری ادامه داد: در حالی كه در كشور 725 گونه و در قاره اروپا 800 گونه دارویی وجود دارد.
وی یادآور شد: تنها در منطقه حفاظت شده دنا حدود یكهزارو 250 گونه گیاهی شناسایی شده كه این میزان حدود 16 درصد كل گیاهان دارویی در كشور است.
این گیاه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج گفت كه بر اساس بررسی های انجام شده در صنایع دارویی كشور از 223 داروی فرموله شده، 95دارو در این صنایع به كار می رود كه 18 گونه از این تعداد غیر بومی است.
جعفری افزود: در حدود هر 660 كیلومتر مربع در دنیا یك گونه گیاهی، در هر 222 كیلومتر مربع در كشور یك گونه، در هر هشت كیلومتر مربع در كهگیلویه و بویراحمد یك مورد و در هر یك كیلومتر مربع در منطقه حفاظت شده دنا نیز یك گونه گیاهی وجود دارد.
وی یادآور شد كه از مجموع گیاهان دارویی شناسایی شده در این منطقه 111 گونه آنها خوراكی،200 گونه دارویی، 87 گونه رنگی،50 گونه درخت و درختچه و میوه وحشی، 12 گونه روغنی، 40 گونه صمغ دار، 87 گونه اسانس دار و 25 گونه ادویه ای هستند.
وی حجم صادرات گیاهان دارویی در كهگیلویه و بویراحمد را نیز كمتر از 12 درصد نسبت به میانگین كشوری ذكر كرد.
عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج با تاكید بر ضرورت فراوری و جلوگیری از خام فروشی در زمینه گیاهان دارویی در كهگیلویه و بویر احمد، گفت: تركیب و غنای مواد موثر گیاهان دارویی این استان نیز نسبت به سایر نقاط كشور بیشتر است.
جعفری كمبود اعتبارات تحقیقاتی و پژوهشی، ضعف ارتباط بین صنعت، دانشگاه و مراكز علمی با دستگاه های متولی در حوزه منابع طبیعی و زیست محیطی را از مهمترین مشكلات و چالش های فراروی این صنعت در استان ذكر كرد.
وی برخی از مهمترین گونه های دارویی در منطقه حفاظت شده دنا را شامل درمه، بومادران، زرآبی(چای كوهی) بابونه، حلپه، لیزك(بن سرخ) كتیرا، گل گاوزبان، كارده، میخك، تره وحشی، بیلهر، بن سیاوش، پشموك، چویل و ریواس ذكر كرد.
** تهدیدهای زیست كره دنا
منطقه حفاظت شده و گنجینه ارزشمند و نهان در این كوه قامت برافراشته همواره مورد تعرض و تهدیدهای برخی سودجویان، طمع ورزان و تازیانه های بی رحمانه شكارچیان در طول سالیان متمادی بوده است.
زخم های ناشی از فعالیت های توسعه ای و غیركارشناسی در منطقه، آتش سوزی ها، چرای بی رویه دام، توسعه زمینهای زراعی و بهره برداری بی رویه از جنگل ها و مراتع از جمله تهدیدهای جدی در این منطقه است.
به گفته مسئولان محیط زیست كهگیلویه و بویراحمد اگرچه تاكنون مطالعه دقیق و جامعی برای شناسایی گونه های گیاهی در استان انجام نشده اما برخی گونه های جانوری در این منطقه هم اینك در معرض خطر تهدید قرار دارند.
مدیركل حفاظت محیط زیست كهگیلویه وبویراحمد با اشاره به بیش از یكهزار و 200 گونه گیاهی معادل 16 درصد گونه های گیاهی كل كشور در منطقه حفاظت شده دنا، گفت: 25 درصد گونه های دارویی كشور در این منطقه رشد می كند.
سید اسدالله هاشمی با تاكید براینكه ظرفیت های موجود زیست محیطی مناطق حفاظت شده و گونه های گیاهی و جانوری امروزه از سرمایه های اصلی و منابع مهم توسعه پایدار محسوب می شوند، خواستار همكاری و اهتمام ویژه مردم، مسئولان و دستگاه های مختلف اجرایی برای حفاظت از این منابع ارزشمند شد.
** طمع شكارچیان به مناطق حفاظت شده
مدیركل حفاظت محیط زیست كهگیلویه و بویراحمد در این زمینه گفت: مناطق حفاظت شده این استان و در راس آنها منطقه حفاظت شده و پارك ملی دنا همواره مورد طمع شكارچیان بوده است.
هاشمی گفت كه هم اینك حدود 12 گونه جانوری در این استان در معرض تهدید قرار دارند.
وی اظهار داشت: گوزن زرد، كل و بز، كركس مصری، فاخته خاوری، خرس و پلنگ ایرانی برخی از این گونه های در معرض تهدید هستند.
وی یادآور شد: هفت هزار و 576 گونه گیاهی در كشور وجود دارد كه بیش از2 هزار گونه از این تعداد در كهگیلویه وبویراحمد است.
هاشمی ادامه داد كه هم اینك افزون بر 480 گونه گیاهی نیز در كشور در معرض خطر است كه هنوز مطالعات جامع در زمینه گونه های گیاهی در معرض خطر تهدید و انقراض در استان بدست نیامده است.
البته برخی آمارها در سال های گذشته حاكی از در معرض خطر و حتی انقراض بودن حدود هشت گونه گیاهی در این استان است.
سیر و موسیر، كرفس كوهی، آنغوزه و بیلهر از جمله گونه های گیاهی در معرض تهدید و انقراض در كهگیلویه و بویراحمدعنوان شده است.
وی تصریح كرد كه كار تحقیقاتی و میدانی بررسی وضعیت سه گونه جانوری در استان شامل خرس، پلنگ ایرانی و سیاه گوش نیز در برخی مناطق حفاظت شده استان آغاز شده است.
تعداد محیط بانان در استان كهگیلویه و بویراحمد به نسبت وسعت مناطق حفاظت شده نیست و هم اینك به ازای هر 10هزار هكتار منطقه حفاظت شده یك محیط بان در استان وجود دارد.
این در حالی است كه طبق استانداردهای بین المللی برای هر 2 تا سه هزار هكتار یك محیط بان باید مشغول فعالیت باشد.
** پیوست زیست محیطی طرحهای عمرانی چالش اساسی
مدیركل حفاظت محیط زیست كهگیلویه وبویراحمد یكی از مشكلات و چالش های دیگر این حوزه را بی توجهی برخی دستگاه ها به موضوع پیوست های زیست محیطی در اجرای طرح های عمرانی در این استان دانست.
هاشمی ابراز داشت: با وجود تاكیدهای فراوان، قوانین و دستورالعمل ها در این زمینه اما در بسیاری از طرح های عمرانی توجهی به ملاحظات زیست محیطی و منابع طبیعی صورت نمی گیرد.
وی گفت: در صورتی كه باید استعلام ها و مشاوره های لازم از سوی منابع طبیعی و محیط زیست قبل از عملیاتی شدن و اجرای طرح ها باشد اما در مواقعی نهادهای حاكمیتی و نظارتی در یك عمل انجام شده قرار می گیرند و در چنین شرایطی حتی مخالفت و یا تخریب طرح نیز چندان راهگشا نخواهد بود.
وی اجرای طرح بین المللی حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مركزی را راهكاری مناسب برای عملیاتی كردن این مهم دانست و گفت: یكی از اهداف و الزامات اساسی در این طرح توجه به موضوع پیوست های زیست محیطی و همسو سازی طرح های عمرانی است.
هاشمی اظهار كرد: این طرح از 1388 تاكنون در چهار منطقه در استان های اصفهان، فارس، دنای غربی كهگیلویه و بویراحمد، بلداجی و ناغان در چهارمحال و بختیاری به صورت پایلوت در حال اجر است.
به گزارش ایرنا، زیست كره دنا به عنوان یكی از مناطق پایلوت در تدوین و اجرای طرح ملی سند توسعه پایدار زاگرس مركزی دارای بیش از 70 هزار وسعت زیست محیطی است.
هاشمی با اشاره به مشكل شكار ممنوع در مناطق حفاظت شده كهگیلویه و بویر احمد ،گفت: تخریب ها و دخالت های انسانی سبب نابودی برخی از گونه های گیاهی و جانوری در این استان شده است.
وی با بیان اینكه حدود 13.5درصد از مساحت حدود 15 هزار و 500 كیلومتر مربعی استان را مناطق حفاظت شده و یا شكار ممنوع تشكیل داده، افزود: برخی از این گونه ها بر اثر شكار بی رویه در معرض آسیب و تهدید جدی قرار دارند.
وی با اشاره به ظرفیت های بالقوه و منحصر به فرد زیست كره زاگرس مركزی و طبیعت بكر و سرشار كهگیلویه و بویراحمد، افزود: تخریب ها و هجوم برای نابودی منابع طبیعی و محیط زیست در استان به شدت در حال افزایش و نگران كننده است.
** جوامع محلی فرصت یا تهدید
بهره برداری بی رویه عوامل انسانی نه تنها یكی از تهدیدهای جدی منابع زیست محیطی بلكه مهمترین و جدی ترین تهدید از نظر پژوهش ها و ارزیابی های انجام شده در این راستا بشمار می رود.
كارشناسان و متولیان امر مشاركت و همراهی جوامع محلی را به جای مقابله با آنها و بهره وری مناسب و مدیریت شده از این موهبت های الهی را راهكاری مناسب برای حفاظت و صیانت از این منابع حیاتی و شكوفایی ظرفیت های بالقوه و از سوی دیگر گامی در راستای ایجاد اشتغال و كمك به معیشت این جوامع می دانند.
خبرنگار: حمید جهان** انتشار دهنده: حسینعلی راشكی
3016 /8005