نیروی های بعث عراق با آغاز جنگ تحمیلی در شهریور 1359 خورشیدی، تجاوزهای بسیاری را به مرزهای مختلف ایران صورت دادند كه با استقامت و دلاورمردی های رزمندگان سپاه اسلام مواجه شدند و آنها در عملیات هایی سرنوشت ساز در برابر دشمن بعث ایستادند تا ذره ای از خاك وطن را به تاراج نبرند.
هركدام از این عملیات ها نقش بسیار تعیین كننده ای را در عقب راندن متجاوزان داشت؛ در این میان عملیات بیت المقدس یكی از مهمترین نبردهای تاریخ دفاع مقدس محسوب می شود كه در جریان آن شهر خرمشهر آزاد و برتری نظامی ایران به جهان اثبات شد. هنگامی كه ارتش عراق، خرمشهر را در چهارم آبان 1359 هجری خورشیدی اشغال كرد، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی تمام تلاش و كوشش خویش را برای طراحی عملیاتی جهت بازپس گیری این شهر به كار بستند.
پس از صدور فرمان امام خمینی مبنی بر لزوم آزادسازی خرمشهر، سربازان شجاع این مرز و بوم كه جان و مال خویش را در راه استقلال و آزادی وطن ناچیز می دیدند، قدرت و نیرویی دوچندان یافتند و خود را برای انجام دادن عملیات سرنوشت ساز بیت المقدس آماده كردند.
سرانجام این عملیات گسترده در ساعت 30 دقیقه بامداد 10 اردیبهشت 1361 خورشیدی با رمز «بسم الله الرحمن الرحیم. بسم الله القاسم الجبارین، یا علی ابن ابی طالب» در محور اهواز- خرمشهر- دشت آزادگان آغاز شد و 135 گردان از سپاه، بسیج و ارتش جمهوری اسلامی با همراهی جهاد سازندگی در برابر هفت لشكر دشمن قرار گرفتند.
عملیات بیت المقدس در چهار مرحله با همكاری قرارگاه های قدس، فتح، نصر و فجر اجرا شد و رزمندگان سپاه اسلام پس از 25 روز استقامت و مبارزه با نیروهای دشمن، خرمشهر را بعد از 578 روز اسارت آزاد كردند كه این پیروزی بزرگ رژیم بعث و حامیان آن را در شوكی عمیق فرو برد.
رزمندگان سپاه اسلام در این عملیات پیروزمندانه توانستند علاوه بر آزادسازی پنج هزار و 38 كیلومتر مربع از زمین های اشغال شده چون شهرهای خرمشهر، هویزه و پادگان حمید، شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد را از تیررس توپخانه دشمن خارج كنند و همچنین بیش از هزار تن از نیروهای بعثی را به اسارت درآوردند و صدها تانك و نفربر، مین، خودرو و سلاح های مختلف را به غنیمت بگیرند.
پس از آزادی خرمشهر و سرافرازی رزمندگان ایران، فریاد شور و شادی ملت ایران در دنیا طنین انداخت و دلاورمردان این مرز و بوم را برای ایستادگی در برابر دشمن بیش از پیش استوار ساخت.
در سالروز آغاز عملیات غرورآفرین بیت المقدس و گرامیداشت یاد و خاطره شهیدان و جانبازی های رزمندگان جان بر كف این مرز و بوم، پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با «سردار عباس حیدری مقدم» مدیر پیشین منابع انسانی بسیج ستاد فرماندهی كل سپاه و از رزمندگان این عملیات به گفت و گو پرداخته است.
سردار حیدری مقدم با اشاره به آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران گفت: 19 ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در حالی كه در این مدت كشور با آشوب هایی از جمله شورش های كردستان، بلوچستان و آذربایجان روبه رو شده و كودتاهای نظامی مختلفی علیه این نظام نوپا در حال شكل گیری و برنامه ریزی بود و ارتش ایران به وضعیت وابستگان به نظام پهلوی رسیدگی می كرد، صدام حسین رئیس جمهور عراق با بهانه اختلاف های مرزی و به منظور دستیابی به هدف ها و آرزوهای زیاده خواهانه خویش و حامیانش، فرصت را غنیمت شمرد و در 31 شهریور 1359 خورشیدی در قالب 48 یگان رزمی در طول مرز هزار كیلومتری خود با ایران، تهاجمی سراسری را از شمال قصرشیرین تا خرمشهر آغاز كرد.
وی در ارتباط با علت پیشروی های دشمن در ماه های نخستین جنگ تصریح كرد: عامل هایی مانند نبود یك قرارگاه فرماندهی منسجم در نیروهای مسلح و استقرار ناكافی یگان های ارتش ایران در محورهای هجوم ارتش بعث عراق موجب شد كه در این جنگ نابرابر دشمن بتواند بیش از 15 هزار كیلومتر مربع از سرزمین ایران و تعداد 9 شهر و صدها روستای مرزی را به اشغال خود درآورد كه شهر خرمشهر از جمله آنها به شمار می رفت. البته باید گفت خرمشهر آخرین و مهم ترین شهری بود كه بعد از 34 روز مقاومت مردمی و یگان های محلی ارتش و سپاه در برابر دو لشگر زرهی دشمن به دست رژیم بعث افتاد.
مدیر پیشین منابع انسانی بسیج ستاد فرماندهی كل سپاه، در تشریح چگونگی اشغال خرمشهر افزود: در تحلیل این مساله باید گفت هنگامی كه تیپ 33 زرهی عراق ماموریت اشغال خرمشهر را به عهده گرفت در برابر مقاومت های مردمی و نیروهای اندك ارتش و سپاه به زانو درآمد تا این كه صدام با پیاده كردن دو لشگر زرهی توانست پس از روزها جنگ خرمشهر را در چهارم آبان 1359 خورشیدی به اشغال خود درآورد. باید گفت كه اگر خرمشهر ظرف چند روز نخست و با كمترین مقاومت اشغال می شد عراق می توانست با اشغال ده ها كیلومتر از سرزمین ایران، بازپس گیری و آزادسازی این منطقه ها را با مشكل روبه رو كند.
وی در ارتباط با اهمیت خرمشهر برای عراق اظهار داشت: رژیم بعث می پنداشت اگر تمام منطقه های اشغالی ایران را از دست بدهد، اما خرمشهر را در تصرف خود نگه دارد همچنان می تواند ادعا كند كه به اهداف خود در جنگ رسیده است. بنابراین حتی با از دست دادن قسمت های وسیعی از خاك ایران در عملیات های پیروزمندانه ثامن الائمه كه به شكستن حصر آبادان منجر شد و عملیات طریق القدس كه به آزادسازی شهر مرزی بستان انجامید و پس از آن عملیات فتح المبین كه آزادسازی دو هزار و 500 كیلومتر مربع در منطقه خوزستان را به دنبال داشت، همچنان بر طبل غرور خود می كوبید و منطقه های آزاد شده را بی ارزش اعلام می كرد. به دنبال این رویدادها صدام حسین با تمام توان و با تكیه بر نیروهایش كه شامل شش لشكر و 9 تیپ زرهی پیاده بود در محورهای عمومی خرمشهر، حسینیه كرخه، هویزه و صلاحیه در داخل شهر خرمشهر مقابل حركت و پیشروی رزمندگان سپاه اسلام صف آرایی كرد تا به هر قیمت ممكن این تكیه گاه اصلی و برگ برنده خویش را حفظ كند.
سردار حیدری مقدم با اشاره به پاكسازی بیشتر منطقه های اشغالی، با انجام عملیات های مختلف، گفت: با این وجود اما مردم و رزمندگان دلاور و غیور ایران از این كه همچنان خرمشهر در چنگال دشمن بود احساس رضایت و آرامش نداشتند. سرانجام پس از عملیات طریق القدس و فتح المبین كه به قطع ارتباط جبهه شمالی و جنوبی دشمن در استان خوزستان انجامید، زمان مناسبی برای آزادسازی قطعه ای بزرگ از سرزمین خوزستان به همراه شهر خرمشهر فراهم آمد. در این هنگام امام خمینی به عنوان فرمانده كل قوا پس از عملیات فتح المبین با پیام كوتاه خود در دوم فروردین مبنی بر این كه «اینجانب از دور، دست و بازوی قدرتمند شما را كه دست و بازوی خدا بالای آن است را می بوسم و بر این بوسه افتخار می كنم» موجب افزایش روحیه و غرور دینی و ملی در میان رزمندگان و فرماندهان شد.
وی درباره شكل گیری عملیات بیت المقدس تصریح كرد: پس از صدور این پیام معمار بزرگ انقلاب اسلامی، نیروها و فرماندهان جوان و مخلص ارتش و سپاه پس از تحقق هدف های عملیات فتح المبین بدون هیچ استراحت و درنگی، طرح ریزی خود را برای آزادسازی خرمشهر آغاز كردند و یك ماه بعد عملیاتی با نام بیت المقدس را رقم زدند. این نبرد بزرگ كه به مدت 25 روز به طول انجامید به طور كامل با عملیات های پیشین تفاوت داشت. نخست آنكه دشمن درباره منطقه عملیات كاملا هوشیار بود زیرا تنها منطقه ای كه در خوزستان همچنان در اشغال دشمن قرار داشت منطقه غرب رودخانه كارون و تا مرز كشور عراق بود و طبیعی به نظر می رسید كه نیروهای نظامی ایران این منطقه را برای عملیات انتخاب كنند بنابراین امكان غافلگیری دشمن در مورد مكان عملیات وجود نداشت.
این رزمنده سال های جنگ تحمیلی با اشاره به این كه عملیات بیت المقدس در موقعیتی حساس طرح ریزی شد، افزود: در این عملیات دو هدف عبور از رودخانه كارون و تصرف سرپل بزرگ و آزادسازی جاده اهواز خرمشهر به وسیله فرماندهان مطرح بود كه سرانجام در قالب سه قرارگاه و محوریت اصلی فرماندهی مشترك دو نهاد سپاه و ارتش در قرارگاه مركزی آغاز شد.
وی درباره مرحله های اجرایی این عملیات بیان داشت: این عملیات در چهار مرحله به اجرا درآمد كه در مرحله نخست این عملیات محور قرارگاه فتح و نصر با عبور از رودخانه كارون رزمندگان خود را به جاده راهبردی اهواز- خرمشهر رساندند. اما محور قرارگاه قدس در شمال كرخه به دلیل هوشیاری دشمن و وجود مانع های فراوان تنها موفق شد سرپل در جنوب رودخانه كرخه را تصرف كند. در مرحله دوم این پیشروی كه در 16 اردیبهشت به اجرا درآمد و در آن محور قرارگاه های فتح و نصر با گذر از جاده اهواز- خرمشهر به جاده مرزی ایران و عراق رسیدند و قرارگاه قدس هم از جنوب كرخه به پیش رفت كه با عقب نشینی لشكرهای پنج و شش ارتش عراق، آنان را تا خط های مرزی عقب راندند.
سردار حیدری مقدم در تشریح مرحله سوم عملیات بیت المقدس ادامه داد: در این مرحله از عملیات، قرارگاه نصر ماموریت یافت كه حركت خود را در قالب چهار تیپ مستقل از سپاه و دو تیپ از ارتش به طرف خرمشهر آغاز كند كه به دلیل تمركز نیروهای دشمن در خطوط پدافندی، موفقیتی حاصل نشد. مرحله چهارم در یكم خرداد با پیشروی سریع رزمندگان از شمال خرمشهر به طرف شلمچه و سپس شهر خرمشهر آغاز شد. در این مرحله دو تیپ سپاه از قرارگاه فتح هم وارد عمل شدند، نیروهای عراقی از سرعت عمل نیروهای ایرانی غافلگیر و سرگردان شده بودند و در همان روز نخست تعداد قابل توجهی از افسران رژیم بعثی پا به فرار گذاشتند. حدود 20 هزار تن از نیروهای عراقی در خرمشهر به محاصره درآمدند.
این رزمنده سال های جنگ تحمیلی در ارتباط با آزادی خرمشهر، یادآور شد: دشمن با ایجاد یك پل شناور بر روی اروند رود و فرار فرماندهان عراقی، تزلزل روحی نیروهای خود را صد چندان كرد. پاتك های عراقی از سمت غرب خرمشهر برای شكست محاصره نیروهایش بی نتیجه ماند. در نهایت سربازان عراقی پس از 24 ساعت محاصره در صبح روز سوم خرداد، خود را تسلیم رزمندگان ایرانی كردند. در نهایت پس از تسلیم 16 هزار نیروی نظامی عراقی نزدیك ساعت دو بعدازظهر پرچم مقدس جمهوری اسلامی ایران بر فراز گلدسته های مسجد جامعه خرمشهر برافراشته شد و خونین شهر پس از 19 ماه اسارت به آغوش ملت ایران بازگشت.
مولف كتاب «شناسنامه» كه در این كتاب به تحلیل جنگ هشت ساله پراخته است درباره واكنش های مردم ایران به آزادسازی خرمشهر گفت: ملت ایران با این پیروزی غرورانگیز اشك شوق ریختند و سراسر ایران مملو از شادی و غرور ملی شد. امام خمینی نیز در آن هنگامه حساس در همان نخستین ساعت های آزادسازی خرمشهر پیام تشكر خود از فرزندان اسلام و نیروهای سلحشور و مسلح كه ندای الله اكبر را در خرمشهر طنین انداز كرده بودند، قدردانی كردند و در ادامه فرمودند «خرمشهر را خدا آزاد كرد».
وی در پایان با اشاره به این كه آزادی خرمشهر در رسانه های مختلف جهان انعكاسی گسترده داشت، تصریح كرد: این پیروزی نمادی از همدلی، همزبانی و هم افزایی ملت و نیروهای مسلح به شمار می رفت. فتح خرمشهر در روند تحولات جنگ تحمیلی به عنوان مظهر مقاومت سرسختانه ایران و پیروزی بر عراق بود و به همین دلیل می توان آن را سرآغازی بر تزلزل و پذیرفتن شكست به وسیله دشمن دانست. این عملیات همچنین توانست موقعیت رژیم عراق را در جنگ مشخص كند چرا كه رژیم بعث عراق در زمینه سیاسی، در واقع با از دست دادن خرمشهر تكیه گاهش را به عنوان برگ برنده در گفت وگوها از دست داد و به نقطه پایان نزدیك شد.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9165**2059**9131
تهران- ایرنا- نیروهای دلاور سپاه و ارتش با لبیك به فرمان پیر جماران، خرمشهر تكه جداشده ایران را از دشمن بازپس گرفتند و با حضور مقتدرانه خویش در عملیات بیت المقدس، برتری نظامی خویش را در برابر متجاوزان به اثبات رساندند.
