تاریخ معاصر ایران سرشار از تلاش و همت ادیبان و پژوهشگرانی است كه با فراگیری دانش های گوناگون و كسب تجربه های فراوان توانستند برای پیشرفت در زمینه ی علم و فناوری، اثرهای ارزشمند بسیاری خلق كنند. مجتبی مینوی پژوهشگر، مورخ و ادیب برجسته ی ایرانی از جمله ی این بزرگان محسوب می شود.
وی در نوزدهم بهمن 1282 هجری خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود و دوره ی كودكی خود را در كنار پدرش كه طلبه یی اندیشمند بود، سپری كرد و از اندوخته ی دانش وی بهره مند شد.
مجتبی مینوی با تشویق پدر در چهارسالگی به مكتب خانه رفت و در آن جا با نشان دادن استعداد بسیار خویش، از دیگران پیشی گرفت و توانست تا هشت سالگی قرآن را حفظ كند و خواندن و نوشتن زبان فارسی و عربی را به خوبی بیآموزد.
وی پس از چند سال، به همراه خانواده به تهران بازگشت و دوره ی تحصیلات ابتدایی را در مدرسه های افتخاریه و امانت و دوره ی متوسطه را در دارالفنون سپری كرد، اما هنگامی كه مجتبی مینوی به 16 سالگی رسید به دلیل تغییر شغل پدرش به همراه خانواده به رشت رفت و در مدرسه ی دارالمعلمین ادامه ی تحصیل داد.
اندكی بعد، او در عدلیه به كار محرری(منشی گری) پرداخت، هنوز چند ماهی از عزیمت خانواده به رشت نگذشته بود كه پدر وی با پذیرش مقام ریاست اداره ی تندنویسی در مجلس شورای ملی به تهران آمد و مجتبی مینوی در كنار پدر به عنوان تندنویس در مجلس شورای ملی مشغول به كار شد.
این پژوهشگر بزرگ ایرانی برای افزودن به دانش خویش، زبان پهلوی را نزد پروفسور هرتسفلد آلمانی فراگرفت و زبان انگلیسی و فرانسه را نیز در كنار آن آموخت و در این دوره با نویسندگان و پژوهشگران بنام دیگری آشنا شد. وی از همین زمان به دلیل علاقه به فرهنگ و تمدن ایران زمین، پژوهش های خود را در این زمینه آغاز كرد.
مجتبی مینوی در 25 سالگی با تصمیم وزارت فرهنگ به مقام معاونت دفتر سرپرستی محصلین در سفارت ایران در فرانسه انتخاب شد و در آنجا ضمن آشنایی با علامه قزوینی، روش نقد تحقیقی متون را در مكتب او آموخت، اما پس از چند ماه اقامت در پاریس به دلیل اختلافی كه با رییس این دفتر داشت از وزارت معارف تقاضای تغییر محل مأموریت كرد و به عنوان سرپرست دانشجویان به لندن رفت. نخستین سفر وی به اروپا سه سال به طول انجامید و او در این هنگامه آموزش زبان های فرانسه و انگلیسی خود را تكمیل كرد.
دیری نپایید كه این مورخ بزرگ به وطن خویش بازگشت و به مدت چهارسال به نوشتن، ترجمه، تصحیح و چاپ چندین كتاب همت گماشت، وی در تهیه و چاپ شاهنامه بسیار تلاش كرد و در همان زمان در كنگره ی بین المللی هزاره ی فردوسی در تهران حضور یافت. وی در 32 سالگی برای انجام پژوهشهای فرهنگی به انگلیس رفت و از محضر خاورشناسان برجسته ای چون ولادیمیر مینورسكی، دنیسن راس، هارولد بیلی و والتر هنینگ بهره برد.
این محقق برجسته پس از 15 سال با دعوت دانشگاه تهران به زادگاهش بازگشت و با پذیرش مقام استادی در دانشكده ی ادبیات و الهیات این دانشگاه، به آموزش درس تاریخ ایران بعد از اسلام پرداخت. همچنین در دوره ی محمدمصدق نخست وزیر رژیم پهلوی به مدت هفت سال رایزن فرهنگی ایران در تركیه بود.
او در این زمان از كتاب های خطی فارسی در كتابخانههای تركیه استفاده و بیش از یك هزار میكرو فیلم برای دانشگاه تهران تهیه كرد كه هم اكنون در كتابخانه ی مركزی و مركز اسناد دانشگاه تهران نگهداری می شود.
مجتبی مینوی در سال های پایانی عمر خویش به شورایعالی دانشگاه ها و اسناد ملی، فرهنگستان ادب و هنر و بنیاد فرهنگ ایران پیوست و نیز سرپرستی بنیاد شاهنامه را برعهده گرفت و در این مقام با دقتی شگفتانگیز كوشید، شاهنامه را به گونه ای تصحیح كند كه تا حد ممكن، به گفتهی فردوسی نزدیكتر باشد.
این نویسنده و مترجم بزرگ ثمره ی اندوخته های خویش را در بیش از 40 كتاب و 160 مقاله علمی- پژوهشی برجای گذاشت كه از جمله اثرهای وی می توان به تصحیح و چاپ دیوان ناصر خسرو، تصحیح داستان ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی، تصحیح عیون الحكمه تالیف ابوعلی سینا و ترجمه كتاب های بسیاری چون كشف 2 لوح تاریخی همدان و اطلال شهر پارسه اثر ارنست هرتسفلد، وضع ملت، دولت و دربار ایران در دوره ی ساسانی نوشته آرتور كریستین سن دانماركی و... اشاره كرد.
وی در طول این سال ها در دهها كنگره و انجمن علمی و ادبی جهان چون سمینار بررسی فرهنگ اسلامی در پریستون، سمینار تمدن غرب از نظرمشرق زمین در ونیز، سمینار مورخان خاورمیانه در لندن، كنگره بین‌المللی هنر و معماری ایران در نیویورك و ... شركت كرد و مقاله های ارزنده‌ی بسیاری را ارایه داد.
سرانجام مجتبی مینوی پژوهشگر و محقق تلاشگر ایران زمین پس از سال ها خدمت به این مرز و بوم در هفتم بهمن 1355 هجری خورشیدی رخ در نقاب خاك كشید.
با الهام از: مینوی بر گستره ادبیات فارسی
گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9128**2059**9131
تهران- ایرنا- سی و هشت سال از درگذشت مجتبی مینوی پژوهشگر و تاریخ نگار توانمند ایرانی می گذرد، اندیشمندی كه با تلاش و كوشش در عرصه ی علم و ادب آثار فراوانی از خود برجای گذاشت و دست نوشته هایش راهگشای پژوهشگران این مرز و بوم شد.
