از دست بسته آمریكایی ها تا خرد دیپلماتیك ایران

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، به رغم مواضع تند رییس جمهوری آمریكا نسبت به جمهوری اسلامی ایران و تبلیغات او مبنی بر كناره گیری از برجام، او نه تنها نتوانسته است سیاستمداران و مقام های آمریكایی را با خود همسو كند بلكه كشورهای گروه 1+5 ضمن پافشاری بر چند جانبه و بین المللی بودن برجام به اظهارات او واكنش نشان دادند.
با توجه به اما و اگرهای موجود درباره واكنش جمهوری اسلامی ایران به مواضع رییس جمهوری آمریكا، گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا در گفت و گو با «سید جلال ساداتیان»، دیپلمات اسبق و تحلیلگر مسایل بین المللی و «حسین شیخ الاسلام»، مشاور وزیر امور خارجه و كارشناس مسائل بین الملل، به كاوی این موضوع پرداخته است.
شیخ الاسلام، موضع گیری ایران به اظهارات ترامپ را عقلانی می داند و می گوید: اظهارات ترامپ افزون بر آنكه نابخردی او را در مسائل دیپلماتیك آشكار كرد، دستاوردهای منفی برای او و دولت آمریكا به دنبال داشته است.
ساداتیان نیز ضمن تاكید بر این موضوع كه «دست آمریكایی ها برای فشار بر ایران بسته است» گفت: جمهوری اسلامی باید مقداری با تامل و طمانینه حركت كند و برای انجام هر اقدامی باید منتظر بماند كه كنگره چه تصمیمی می گیرد.

**موضع گیری ترامپ بزرگترین ضربه به آمریكا
شیخ الاسلام در خصوص نوع واكنشی كه جمهوری اسلامی ایران باید نسبت به مواضع ترامپ اتخاذ كند، به پژوهشگر ایرنا گفت: ما نباید هیچ كار خاصی انجام دهیم به دلیل اینكه آقای ترامپ با موضع گیری نسبت به برجام هم خود و هم دولت آمریكا را زیرسوال برد و با واگذاری اختیار تصمیم گیری به كنگره نیز نشان داده است كه هیچ كاره است.
این كارشناس مسائل بین الملل با تاكید بر اینكه «برجام توافقی بین المللی است» تصریح كرد: فقط آمریكایی ها برجام را امضا نكرده اند كه بخواهند آن را نادیده بگیرند؛ برجام امضای ایران، كشورهای 1+5 و تایید شورای امنیت را با خود دارد و هیچ كشوری نمی تواند آن را نقض كند، كاری كه ترامپ كرده است به ضرر خود آمریكایی ها رقم خورده است.
به گفته وی؛ هرچه كه جلوتر می رویم، می بینیم كه ترامپ وجهه خود آمریكا را بدتر خواهد كرد. ترامپ قصد داشت با این كار خود راهبرد جدیدی را در قبال ایران داشته باشد كه به واسطه آن در داخل ایران و بین ایران و همپیمانان آن و همچنین در روابط ایران با اتحادیه اروپا، اختلاف ایجاد كند و برجام را با متمم جدیدی جلو برود در حالی كه می بینیم این سیاست نیز شكست خورده است.
شیخ الاسلام اظهار كرد: هم اكنون ایران از هر زمان دیگری مستعدتر است، آمریكا كه یك زمان می توانست همه كشورهای گروه 1+5 و حتی چین و روسیه را با خود همسو كند، الان از هر وقت دیگری تنها تر است و حتی انگلستان كه روابط تنگاتنگی باآنها دارد، در قضیه برجام از آمریكا پشتیبانی نمی كند.
در داخل آمریكا نیز بین هم حزبی ها و در احزاب مختلف، بر سر برجام اختلاف نظر وجود دارد در حالی كه در ایران ما منسجم هستیم و نیازی نیست كه واكنش خاصی داشته باشیم زیرا ترامپ با اظهارات سخیف خود درباره برجام بزرگترین ضربه را به خود و آمریكا وارد كرده است.
مشاور وزیر امور خارجه برجام افزود: هر گونه تصمیم گیری سوء كنگره در این زمینه همه معاهدات بین المللی را زیر سوال می برد و از این رو كنگره آمریكا نیز هیچ كاری در این زمینه نمی تواند بكند. كنگره آمریكا تحت تاثیر گروه های فشار قرار دارد گروه هایی كه منافع خود را در نظر می گیرند و موضع گیری تند آنها در واقع منافع آمریكا را به انزوا می برد.

** موضع گیری ترامپ باید با تامل و طمانینه
ساداتیان با بیان اینكه «واكنش مقام های ایرانی به اظهارت ترامپ بسیار خوب و مناسب بود» به پژوهشگر ایرنا گفت: آقای روحانی به خوبی توانست آقای ترامپ را تحقیر بكند به این معنا كه واقعا بی سوادی و هوچی گری ترامپ را به رخ او كشید منتهی با زبان دیپلماتیكی كه دنیا آن را می پسنند نه با فحاشی. آقای ظریف نیز پاسخ های لازم را دادند، حمایت هایی نیز كه از جوانب مختلف صورت گرفت از طرف اتحادیه اروپا، بیانیه مشترك رهبران اروپایی؛ واكنش های مناسبی به اظهارت نابخردانه رییس جمهوری آمریكا بود.
دیپلمات اسبق وزارت امور خارجه افزود: آقای ترامپ از سر و صدا و تبلیغات گسترده ای كه راه انداخته بود، هیچ دستاوردی نداشت به خصوص اینكه او با زمینه سازی و تبلیغات درباره اعلام مواضع نسبت برجام از مدت ها پیش می خواست توجه جهان را به خود جلب كند. در واقع بازتاب منفی همه اظهارات نامعقول ترامپ به خود او بازگشت، زیرا هم مقام های آمریكایی او را تقبیح كردند و هم دیگر كشورهای جهان و اغلب شخصیت های بین المللی نسبت به اظهارات او موضع گرفتند.
به گفته ساداتیان؛ به طور كلی مجموعه واكنش هایی كه تاكنون اتفاق افتاده، رییس جمهوری آمریكا را دست خالی گذاشته است یعنی موضع گیری ترامپ نه تنها دستاوردی نداشت بلكه نتایجی بر عكس آنچه تلقی می كرد برای او به رامغان آورد.
وی در پاسخ به این سوال كه «با توجه به اظهارت ستیزه جویانه ترامپ، جمهوری اسلامی از این پس چه مواضعی را می باید در پیش بگیرد؟»، اظهار كرد: من پیش از سخنرانی ترامپ نیز این نظر را داشتم كه اجازه دهیم سخنان او مطرح شود و متناسب با آنچه كه آنها انجام می دهند، موضع گیری لازم را داشته باشیم. وقتی جلو می رویم و پیشاپیش حرف می زنیم بیشتر بر اساس گمانه زنی ها است و گمانه زنی جز اینكه یك جو را در شرایط عملیاتی ایجاد كند، حاصل دیگری نخواهد داشت، حالا باید صبر كنیم.
وی در ادامه با اشاره به اقدامات پیشگیرانه در این زمینه افزود: اگر در شرایطی ما مطمئن هستیم كه باید اقدامات پیشگیرانه صورت گیرد، بلا اشكال است.
«آنچه تحت عنوان اقدام پیشگیرانه باید انجام دهیم؛ اعزام شخصیت های تراز اول كشور و مسلط به زبان و روش دییپلماسی به كشورهای دیگر یكی از اقدامات است تا همانطور كه مشخص و واضح است به روشنگری و توضیح پایبندی ایران از برجام بپردازند. به این معنا كه ما نشان داده ایم، گزارش های آژانس تایید می كند كه ایران تخطی و تخلفی در پایبندی به برجام نداشته
است. »
به گفته این كارشناس مسائل بین الملل؛ آنها در موضوع آزمایش های موشكی، حقوق بشر و دخالت ایران در امور همسایگان و ... مانور می دهند كه بهتر است ما هر اندازه می توانیم در این زمینه روشنگری وهیات های اعزامی را به كشورهای مختلف اعزام كنیم، اما به عنوان واكنش در برابر تبلیغات و كارهایی كه آنها انجام می دهند باید تامل و متناسب با آنچه كه آنها انجام می دهند، اقدام كنیم.
وی با تاكید بر اینكه «دست آمریكایی ها برای فشار بر ایران بسته است» در مواردی به تصریح این موضع پرداخت و گفت: نخست اینكه سطح معاملات و معادلات ما خیلی بالا نیست؛ دوم، نفوذ او در منطقه خاورمیانه محدود است، دلیل سوم اینكه آمریكا در ارتباط با حركات حقوقی كه بتواند درباره برجام انجام دهد با محدودیت های بسیاری روبرو است .
وی در ادامه توضیح داد: آمریكایی ها خارج از برجام در زمینه های دیگر می تواند تا اندازه ای برای ایران اعمال محدودیت كنند، همچنان كه تاكنون نیز محدودیت هایی ایجاد كرده اند، به طوری كه به دنبال جو و تبلیغاتی كه ترامپ به وجود آورده است، برخی موسسات مالی بین المللی و بانك های بزرگ را محتاطانه پیش می روند و نسبت به ایران دست به عصا حركت می كنند. البته رد این سطح نیز برای ایران مشكل خاصی به وجود نمی آید زیرا معاملات ایران در این سطح گسترده نبوده و با بانك و موسسات مالی آمریكایی تعاملات چندانی نداشته است.
وی با طرح این موضوع كه «برخی موسسات مالی اروپایی هم در این زمینه احتیاط می كنند» اظهار كرد: این اتفاق هم افتاده است ولی به هر حال ایران در سطحی كه نیاز دارد با اروپایی ها كار می كند.
این دیپلمات اسبق وزارت امور خارجه افزود: آقای مكرون اعلام كرده كه به زودی به ایران می آید و الان مساله سفر او به تهران را به عنوان یك دستاورد واكنشی نسبت به اظهارات آقای ترامپ باید تلقی كنیم. زیرا اگر ایشان می خواست به طور معمول به ایران سفر كند زمانی دیگر مثلا 6 ماه بعد را انتخاب می كرد ولی اینكه كاخ الیزه در حال بررسی سفر ایشان به ایران است، یعنی سفر او واكنشی در مقابل موضع گیری ترامپ است. آمدن آقای مكرون به ایران می تواند تبلیغات منفی علیه موسسات مالی را خنثی كند.
به گفته وی؛ وقتی كه سه كشور آلمان، بریتانیا و فرانسه به عنوان سه قدرت اروپایی در بیانیه مشترك مطرح می كنند كه پشت برجام ایستاده اند و با ایران روابط خود را حفظ می كنند، در واقع حقانیت ایران در موضوع برجام و نادرستی موضع رییس جمهوری آمریكا را بیان می كنند.

** عقب نشینی ترامپ در خصوص سپاه
ساداتیان خاطرنشان كرد: جمهوری اسلامی باید مقداری با تامل و طمانینه حركت كند و اگر اقدامی می خواهد انجام دهد باید منتظر بماند كه كنگره چه تصمیمی می گیرد. هیچ بعید نیست كه كنگره هم نتواند به یك جمع بندی در ارتباط با ایجاد تحریم های وسیع تر علیه ایران برسد اما با فرض دستیابی به جمع بندی نیز تحریم های یك جانبه تاثیر چندانی در شرایط ایران نخواهد داشت زیرا پیش از این نیز شرایط تحریم را تجربه كرده است و اگر هم در محدوده ای تاثیر گذار باشد از طریق مناسباتی كه ایران با جهان وبه ویژه اتحادیه اروپا، چین و روسیه دارد، قابل جبران و تحمل خواهد بود.
وی در خصوص موضع گیری ترامپ نسبت به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز گفت: ترامپ در این زمینه عقب نشینی كرد اگر چه از قبل مطرح بود كه ترامپ در سخنرانی خود سپاه پاسداران را به عنوان تروریست معرفی می كند و ما دیدیم اكه اینكار را نكرد و گفت كه سپاه با سازمان های تروریستی همكاری دارد و تصمیم گیری در این زمینه را به كنگره واگذار كرد و این به نوعی عقب نشینی او از مواضعی بود كه از پیش بر آنها پافشاری می كرد.
به گفته ساداتیان؛ پاسخ هایی كه ایران به اظهارات ترامپ داد از قبل مشخص بود و الان نیز تكرار آنها بلا اشكال است در واقع ایران در موضوع دفاع و نه اقدامات تحریك آمیز از كسی اجازه نمی گیرد؛ اعم از اینكه توسعه موشكی باشد یا هر سلاحی كه به واسطه آن ما مواضع دفاعی خود را تحكیم كنیم.
با توجه به دیدگاه كارشناسان، ترامپ برخلاف تلاش ها و تبلیغاتی كه از كارزار انتخاباتی خود تاكنون درباره خروج از برجام صورت داده بود، نتوانست به اهداف و نتایج مورد ادعای خود برسد. به طوری كه جامعه جهانی و به ویژه كشورهای 1+5 با تایید پایبندی ایران به برجام نسبت به اظهارات او واكنش نشان دادند.
رییس جمهوری آمریكا حتی از تصمیم گیری درباره برجام ناتوان ماند و توپ را به زمین كنگره انداخت كه به نظر كارشناسان بیانگر تردید و عدم ثبات در ادعاهای مورد نظر اوست.
مواضع جمهوری اسلامی ایران نیز تاكنون بر مدار عقلانیت سیاسی و زبان و روش دیپلماتیك صورت گرفته است و به نظر می رسد جز در مواردی كه نیاز به اقدامات پیشگیرانه از سوی ایران ضرورت داشته باشد، باید با تامل حركت كند.

پژوهشم**3050**1601**خبرنگار: فاطمه دوله ** انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.