وقوع سیل در ۸۰ درصد عرصه‌های سیل‌خیز خراسان رضوی خطرساز است

مرتضی اکبری روز سه‌شنبه و در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به مناسبت پنجم دیماه و سالگرد زلزله بم و ثبت آن در تقویم کشور با نام روز ملی ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی افزود: شهرستانهای تربت جام، تربت حیدریه، مشهد و کاشمر از جمله شهرهایی هستند که شدت سیل‌خیزی در آنها دارای شدت زیاد و خیلی زیاد است.

وی بیان کرد: بر اساس آمار و گزارشات منتشر شده بیش از ۴۳ نوع مخاطره در جهان شناسایی شده است که از این میان شکل‌گیری ۳۸ نوع آن در ایران امکان‌پذیر است.

استاد دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: مخاطراتی همچون خشکسالی، آلودگی هوا، زلزله، سیل، فرونشست زمین، بیابان‌زایی، فرسایش خاک، طوفان‌های گرد و غبار، انواع آفات، امراض و بیماری‌های گیاهی و جانوری از مهمترین مخاطرات شناسایی شده در ایران و بویژه استان خراسان رضوی است.

وی اظهار کرد: در استان خراسان رضوی نیز آمار و ارقام چندان امیدوار کننده نیست، به طوریکه ۲۲ شهرستان از مجموع ۳۳ شهرستان این استان دارای عرصه فرسایش بادی است و همه این شهرستانها نیز تحت تاثیر تحرکات جوی و اقلیمی بیابانی قرار دارند.

اکبری افزود: نگاهی به نقشه‌های نواحی زلزله‌خیز استان نیز نشان می‌دهد وجود گسل‌های متعدد و فعال در سطح خراسان رضوی نیز منشاء بروز زلزله‌های شدید همراه با خسارت‌های مالی و جانی بوده است که از این میان می‌توان به گسل بینالود، درونه و دشت بیاض اشاره کرد.

وی گفت: در ارتباط با فرونشست زمین در دشت‌های استان طبق گزارشات رسیده اکنون ۶ دشت از ۳۷ دشت استان در فهرست دشت‌های بحرانی قرار دارند و این بدان معنی است که در صورت تداوم خشکسالی اقلیمی و ادامه برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی، روند فرونشست نیز تداوم داشته و منتهی به تخریب بدون بازگشت آبخوان‌ها می‌گردد.

به گفته وی، مخاطراتی مانند خشکسالی، فرسایش، رانش زمین از عمده خطراتی هستند که همواره استان خراسان رضوی را متاثر می‌سازد،

دانشیار دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: علاوه بر نشست زمین در دشت‌های مهم استان، افزایش تعداد چاه‌ها، تبدیل کاربری اراضی از مرتعی و جنگلی به کشاورزی و مسکونی، موجب شور شدن خاک و سایر اراضی شده‌اند، به طوریکه دشت‌های مشهد، بجستان، کاشمر، نیشابور، سبزوار و درگز با خطر شور شدن اراضی کشاورزی روبرو هستند.

وی بیان کرد: گزارشات و نقشه‌های هواشناسی بیانگر آنست که گسترش و پیشروی توده‌های هوای سرد قطبی به سمت عرض‌های جنوبی باعث افت دما در سطح شده، به‌طوریکه اگر این کاهش دما در اوایل پائیز و یا بهار صورت گیرد، منجر به غافلگیری کشاورزان خواهند شد و خسارت‌های سنگینی به محصولات زراعی آنها وارد می‌شود.

خطر مرگ و میر زنان و کودکان نسبت به مردان ۱۴ برابر بیشتر است

استاد دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه گفت: زنان و کودکان در زمان وقوع حادثه و پس از آن، با چالش‌های منحصر به فردی مواجه می‌شوند که احتمال مرگ آنها در مخاطرات را ۱۴ برابر بیشتر از مردان می‌کند.

وی بیان کرد: از سوی دیگر افراد دارای معلولیت که ۱۶ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهند، نیز به دلیل موانع مختلف فیزیکی، نگرشی، ارتباطی و نهادی که جامعه بر آنها تحمیل می کند، با مسائل مشابهی روبرو هستند.

استاد دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: زنان و کودکان در زمان وقوع حادثه و پس از آن، با چالش‌های منحصر به فردی مواجه می‌شوند که احتمال مرگ آنها در مخاطرات را بیشتر از مردان می‌کند. از سوی دیگر افراد دارای معلولیت که ۱۶ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهند، نیز به دلیل موانع مختلف فیزیکی، نگرشی، ارتباطی و نهادی که جامعه بر آنها تحمیل می کند، با مسائل مشابهی روبرو هستند.

وی تصریح کرد: آموزش و ترویج فرهنگ مقابله و یا کاهش اثرات مخاطرات محیطی به همراه توانمندسازی جوامع، آگاهی بخشی، استفاده از سازمان‌های مردم نهاد، مدیریت ریسک به جای مدیریت بحران، توسعه سیستم های هشدار اولیه خشکسالی، بیابان‌زایی و تخریب سرزمین، استفاده از فنآوری‌های جدید مانند؛ پهپادها و هوش مصنوعی می‌توانند به عنوان راهکارهای عملی برای کاهش اثرات مخاطرات محیطی در نظر گرفته شوند.

اکبری اظهار کرد: کاهش مخاطرات طبیعی نیازمند مشارکت همه جانبه افراد جامعه و در تمام سطوح ملی تا بین‌المللی است زیرا اثرات وقوع یک مخاطره، به اندازه یکسان و ثابت بر افراد جامعه نیست زیرا زنان، کودکان، افراد سالخورده و همچنین افراد فقیر به دلیل دسترسی کمتر به امکانات محافظتی، بیشتر از دیگران آسیب پذیر خواهند بود.

او با اشاره به اینکه شعار سال گذشته روز جهانی کاهش مخاطرات محیطی "هشدار زودهنگام" بود بیان کرد: شعار امسال نیز "مقابله با نابرابری برای آینده‌ای تاب‌آور" می باشد به‌طوری‌که برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP)، در گزارشات خود اعلام کرده است که پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ میلادی، روزانه با یک و دهم فاجعه قابل توجه که در سال ۵۴۰ مخاطره می‌شود، روبرو خواهیم بود، لذا اهمیت شکستن چرخه نابرابری در مقابل مخاطرات محیطی، ضروری است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: بیش از ۳۰ سال است که روز ۱۳ اکتبر به عنوان روز جهانی کاهش مخاطرات طبیعی به شمار می‌رود و این تاریخ فرصتی برای ترویج فرهنگ جهانی برای پیشگیری و کاهش اثرات ناشی از مخاطرات در سراسر جهان است.

پنجم دیماه سال ۱۳۸۲ و وقوع زلزله بم در استان کرمان منجر به جان باختن بیش از ۳۴ هزار نفر و مجروح شدن بیش از ۲۰۰ هزار نفر از هموطنان کشور شد. این روز با عنوان روز ملی ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی نامگذاری شده است.