دیرینه‌شناس ایرانی: منطقه فسیلی مراغه یار دیرین فسیل‌شناسان جهان است

دکتر مجید میرزایی عطاآبادی روز پنجشنبه در گفت‌وگوی تلفنی با خبرنگار ایرنا در مراغه افزود: نخستین‌بار در اوایل قرن ۱۹ یا دقیقا سال میلادی ۱۸۲۲ «بلینویل/Blainville» فرانسوی این واِژه را برای توصیف علم مطالعه موجودات گذشته فسیلی ابداع کرد.

وی ادامه داد: به همین دلیل سالگرد این اتفاق میمون امسال به ویژه توسط دیرینه‌شناسان فرانسوی گرامی داشته شد و فعالیت‌های چندی برای بزرگداشت آن صورت گرفت.

به گفته وی محققان بسیاری به ویژه در کشورهای اروپایی به پیشرفت این علم کمک کرده و بسیاری از فسیل‌های ناشناخته را توصیف و معرفی کرده‌ اند؛ این محققان همینطور به تدریج در پی دستیابی به نواحی ناشناخته و فسیل‌هایی از دیگر نواحی اروپا و آسیا برآمده‌اند.

وی با اشاره به اینکه این رویه در قرن ۲۰ شدت بیشتری گرفت، اظهار داشت: گروه‌های اکتشافی فراوانی از کشورهای اروپایی و آمریکا در جست‌وجوی نواحی ناشناخته زمین برای دستیابی به فسیل‌های تازه بودند ولی همانگونه که عنوان شد پیشینه این رویکرد را می‌توان در اواسط قرن ۱۹ اروپا جستجو کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان بیان کرد: ایران و فسیل‌های مراغه یکی از نخستین نقاطی است که ماجراجویان اروپایی از همان روزهای نخست پیشرفت دانش دیرینه‌شناسی در پی کشف ناشناخته های آن بودند و پس از آنکه «خانیکوف/Khanykof» روسی در ۱۸۴۰ میلادی برای اولین‌بار فسیل‌های مراغه را مشاهده کرد، مقداری از آنها را جمع آوری و به روسیه تزاری آن زمان انتقال داد.

دکتر میرزایی که دانش‌آموخته دوره دکتری دیرینه‌شناسی از دانشگاه «هلسینکی» فنلاند است، اضافه کرد: مدتی طول کشید تا محققی به نام «آبیخ/Abich» آنها را به صورت علمی بررسی، و شناسایی اولیه آنها را در مقاله‌ای به سال ۱۸۵۸ میلادی منتشر کرد.

به گفته وی انتشار این مقاله موجب معرفی مراغه و فسیل‌های آن به دنیای جوان دیرینه‌شناسی شد و چیزی نگذشت که محققان اروپایی متوجه این گنجینه پارسی شدند و توجه خود را به مراغه معطوف کردند.

نخستین کاوش اتریشی‌ها در مراغه

دیرینه‌شناس ایرانی بیان کرد: اتریشی‌ها که به دلیل تدریس در دارالفنون تازه تاسیس با وجهه‌ای علمی در ایران حضور داشتند، اولین افرادی بودند که متوجه فسیل‌های مراغه شدند و احتمالا با زمینه‌سازی‌های دکتر «پولاک» که پس از مدتی تدریس در دارالفنون به مقام پزشکی مخصوص ناصرالدین شاه رسیده بود، نخستین کاوش‌های جامع و گسترده را در منطقه فسیلی مراغه انجام دادند.

وی افزود: این کاوش اتریشی‌ها، دانش دیرینه‌شناسی آن روز را در مورد فسیل‌های مراغه دوچندان کرد و نکته جالب اینکه یکی از فسیل‌های منحصربفرد مراغه به افتخار «پولاک/Urmiatherium polaki» نامگذاری شد.

دکتر میرزایی اظهار داشت: در اواخر قرن ۱۹ نیز فرانسوی‌ها به رهبری «دومورگان» که مجوز انحصاری کشفیات باستان‌شناسی در ایران را از دربار ناصری دریافت کرده بودند، دومین گروهی بودند که بر روی فسیل‌های مراغه نیز دست گذاشتند و در اوایل قرن ۲۰ کاوش و حفاری‌های گسترده‌ای در مراغه انجام دادند.

وی اضافه کرد: فرانسوی‌ها سپس به مطالعه این آثار پرداختند و دانش ما را در مورد فسیل‌های مراغه صدچندان کردند؛ آنها هم یکی از فسیل‌های خاص مراغه را به افتخار «دومورگان» نام‌گذاری کردند.

وی تصریح کرد: به همین دلیل مراغه به عنوان یکی از منحصر بفردترین نواحی فسیلی جهان از روزهای نخستین نشو و نمای دانش دیرینه‌شناسی با فسیل‌شناسان جهان همراه بوده است و از این افتخار، نقاط اندکی در خارج از اروپا بهره‌مند هستند.

دیرینه‌شناسی از چه زمانی در ایران آغاز شد؟

عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان بیان کرد: شروع دیرینه‌شناسی آکادمیک در ایران را زمان آغاز به کار نخستین اساتید این رشته در کشور باید بدانیم که در این صورت سال‌های ۱۳۱۶- ۱۳۱۷ که زمان شروع فعالیت دکتر فریدون فرشاد و دکتر یداله سحابی در دانشگاه تهران است را می‌توان سرآغاز داستان دیرینه‌شناسی در ایران دانست.

دکتر میرزایی ادامه داد: مرحوم دکتر فرشاد در کتاب چینه‌شناسی دوران سوم اذعان داشت که در سال ۱۳۱۹ از منطقه مراغه بازدید، و فسیل‌هایی را برداشت کرده است.

به گفته وی می‌توان پیشینه‌ای در حدود ۸۵ ساله برای دیرینه‌شناسی کشور در نظر گرفت؛ در حالی که تاریخچه مطالعات روی فسیل‌های مراغه حدود دو برابر آن قدمت دارد.

به گزارش ایرنا «منطقه فسیلی مراغه» به اذعان کارشناسان جزو پنج منطقه پراهمیت دارای فسیل مهره‌داران جهان به شمار می‌رود و با کاوش و استخراج نمونه‌های جدید سایت مراغه، می‌توان به معرفی بیش از پیش ظرفیت‌های جهانی رسید.