روایتی از یک خبر| تردید در اثربخشی تحریم‌ها علیه روسیه و پیامدهای جهانی غیرقابل پیش‌بینی

به گزارش روز دوشنبه ایرنا، رئیس‌جمهوری روسیه اخیرا در نشست اقتصادی سن‌پترزبورگ با انتقاد از تحریم‌های ضدروسی اتحادیه اروپا گفت: هدف اروپا، از بین بردن اقتصاد روسیه در یک حرکت بود، اما آنها نتوانستند به این هدف برسند. در عوض، سیاستمداران این اتحادیه ضربه جدی به اقتصاد کشورهای خود وارد کردند که باعث تورم بالا شد.

امروز افزایش بهای سوخت در بسیاری از کشورها، کمبود غلات و افزایش بهای آن در کشورهای پیشرفته و جدی شدن بروز قحطی در کشورهای آسیب‌پذیر و نیز تورم بی‌سابقه در کشورهای اروپایی تبعات مستقیم و غیرمستقیم جنگ اوکراین از سویی و تحریم‌ها علیه روسیه از سوی دیگر است.

پیشینه 

چهار ماه است که اوکراین در آتش جنگ می‌سوزد. پوتین در ۲۱ فوریه ۲۰۲۲ (دوم اسفند ۱۴۰۰) با انتقاد از بی‌توجهی غرب به نگرانی‌های امنیتی مسکو، استقلال جمهوری‌های خلق دونتسک و لوگانسک را در منطقه دونباس به رسمیت شناخت. در ۲۳ فوریه (۴ اسفند) و تنها یک روز پیش از آغاز جنگ اوکراین، شورای اتحادیه اروپا در واکنش به این اقدام نخستین بسته تحریمی را علیه روسیه تصویب کرد.

پوتین روز پنجشنبه ۲۴ فوریه (۵ اسفند ۱۴۰۰) نیز عملیات نظامی که آن را «عملیات ویژه» خواند، علیه اوکراین آغاز کرد و به این ترتیب روابط پرتنش مسکو - کی‌یف به رویارویی نظامی تغییر وضعیت داد که همچنان ادامه دارد.

اتحادیه اروپا تاکنون شش بسته تحریمی را علیه مسکو تصویب و اجرا کرده است. بر مبنای آخرین بسته تحریم مصوب سوم ژوئن (۱۳ خرداد)، ۹۰ درصد از واردات نفت اتحادیه از روسیه متوقف می‌شود. به این ترتیب قدرت مانور ۲۷ کشور اروپایی که امروز تحت فشار تامین انرژی خود با استقلال از روسیه هستند، بیش از پیش کاهش یافته است.

پوتین در اظهارات اخیر خود در سن‌پترزبورگ، هزینه های «تب تحریم» را تنها در سال جاری حدود ۴۰۰ میلیارد دلار برآورد و خاطرنشان کرد: این مردم عادی هستند که باید بار سنگین این شرایط را به دوش بکشند.

اهمیت موضوع

هفته‌هاست که اخباری از تورم در کشورهای اروپایی و افزایش سوخت و مواد غذایی منتشر می‌شود. موسسه ملی آمار و مطالعات اقتصادی فرانسه نخستین برآورد خود از نرخ تورم ۵.۲ درصدی در ماه مه (اردیبهشت/ خرداد) امسال را تایید کرد؛ رقمی که حکایت از شکسته شدن نرخ تورم این کشور در ۳۷ سال گذشته دارد.  

این در حالی است که فرانسه در مقایسه با همسایگان اروپایی خود شرایط بهتری را تجربه می‌کند. بر پایه گزارش اداره آمار اروپا (Eurostat) در ماه مه، نرخ تورم در اسلواکی، هلند و یونان ۲ برابر، در لتونی و لیتوانی سه برابر و در استونی حدود چهار برابر افزایش یافته است.

موسسه آمار فدرال آلمان (Destatis) نیز گزارش داد: تورم ماه مه در این کشور به سطح بی‌سابقه ۷.۹ درصدی طی یک سال رسید که قیمت انرژی و مواد غذایی را افزایش می‌دهد. در حوزه انرژی، قیمت سوخت طی یک سال ۴۱ درصد افزایش یافته است.

در همین حال، روسیه تشدید نابرابری‌های مالی و بروز شکاف‌های اجتماعی در جوامع اروپایی را در نتیجه شرایط فعلی پیش‌بینی می‌کند و معتقد است که اتحادیه اروپا حاکمیت سیاسی مستقل خود را تحت تاثیر آمریکا از دست داده است. به گفته پوتین، افزایش قیمت‌های جهانی و مشکلات در حوزه انرژی نتیجه مستقیم سیاست‌های نادرست آمریکا و اتحادیه اروپا است. 

وی تاکید کرده که با وجود تحریم‌ها، فشارهای خارجی و راهبرد روسیه برای جایگزینی واردات خارجی با تولید داخلی، اقتصاد روسیه هرگز به یک اقتصاد منزوی با روابط اقتصادی خارجی محدود تبدیل نخواهد شد.

تحریم‌هایی که برای بازداشتن مسکو از تهاجم نظامی علیه اوکراین وضع شده، خود جنگ دیگری را این‌بار در زمین محصولات غذایی و به‌ویژه غلات و گندم به راه انداخت که دامنه آن نه تنها به اروپا که به کشورهایی در خاورمیانه و آفریقا کشیده شده است.

روسیه و اوکراین از تامین‌کنندگان اصلی غلات، کود، نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی جهان هستند و بسته شدن بنادر اوکراین در کنار تحریم های غرب علیه روسیه بعد از شروع عملیات ویژه روسیه، مانع دسترسی کشورهای فقیر به این محصولات شده است. هرچند که اتحادیه اروپا به‌تازگی مدعی شده روسیه با محاصره محموله‌های غلات اوکراین و ایجاد محدودیت در صادرات، جهان را در معرض خطر قحطی قرار می‌دهد.

«آناتولی آنتونوف»، سفیر روسیه در ایالات متحده پیشتر در نشریه نشنال اینترست نوشت: تحریم های غرب به یک عامل نامطلوب مهم در بحران غذایی تبدیل شده است، اما غرب تصمیم گرفته صرفا روسیه را مسئول و مقصر افزایش قیمت مواد غذایی و انرژی جلوه دهد.

ارزیابی

این روزها بسیاری از رسانه‌ها مساله «اثربخشی» تحریم‌ها علیه مسکو را زیر سوال می‌برند. «مارتن کاریه» استاد علوم سیاسی دانشگاه مونترال و کارشناس مسائل روسیه به روزنامه فرانسوی زبان «لا پرس» کانادا گفت: تا این لحظه روسیه توانسته تاثیر تحریم‌ها را بر اقتصادش محدود کند.

وی گفت: اقتصاد روسیه کارکرد اصلی خود را دارد. شاید مردم به تولیدات برخی از شرکت‌های مشخص اروپایی دسترسی نداشته باشند اما محصولات جایگزین وجود دارد. دیگر هراس ابتدایی از تاثیر تحریم‌ها در بازار هم احساس نمی‌شودو وضعیت با ثبات است و مردم خشمگین نیستند.

این کارشناس البته تاثیر بلندمدت تحریم‌ها را به دلیل تعطیلی شرکت‌های خارجی در روسیه رد نمی‌کند. همچنان که رکوردشکنی ۲۰ ساله تورم در روسیه هم یکی از تبعات همین تحریم‌هاست. با این حال تاثیر شش بسته تحریمی اتحادیه اروپا به دلیل تجربه روسیه در مواجهه با تحریم‌های سال ۲۰۱۴ و نیز افزایش ذخایر ارزی و تعریف نظام پرداختی مبتنی بر پول ملی، چندان که تحریم‌کنندگان می‌اندیشیدند، نبود.

نشست سالانه اقتصادی سن‌پترزبورگ چهارشنبه گذشته در غیبت آشکار کشورهای غربی و حضور پررنگ کشورهای آسیایی و آفریقایی برگزار شد. این نشست در حالی دیروز به کار خود پایان داد که در جریان آن ۶۹۱ توافقنامه به ارزش پنج هزار و ۶۳۹ میلیارد روبل به امضا رسید.

همچنان که حتی اروپایی‌ها در مورد اثربخشی تحریم‌های علیه روسیه تردید دارند در عین حال نیز کسی پایان قریب‌الوقوعی برای جنگ اوکراین متصور نیست. همین امر نشان می‌دهد که بسته‌های تحریمی علیه مسکو حتی در متوقف ساختن جنگ اوکراین هم موفق نبوده. «ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو نیز دیروز  اعلام کرد که این جنگ می‌تواند سال‌ها ادامه یابد. وی پیشتر نیز در مورد «طولانی و فرسایشی شدن» درگیری ها در اوکراین هشدار داده بود.