یکی از نگرانی های بزرگ در صحنه سیاست امروز افغانستان، نحوه حکمرانی طالبانی ها در دو بستر داخلی و خارجی است. گذشته سیاسی این گروه به خصوص در مواجهه با زنان و تحصیل دختران افغانستانی این موضوع را بار دیگر مطرح ساخته که آیا طالبان بار دیگر مرام و مسلک سنتی و حذفی را دنبال خواهد کرد. بدون شک امروز طالبان قدرت اصلی را در افغانستان بر عهده دارد و خواسته و ناخواسته آینده سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه افغانستان از بینش و الگوی مدیریتی این گروه متاثر خواهد شد. البته بی گمان موضوع شناسایی طالبان در سطح بین المللی مشروط به نحوه رفتار این گروه با اقلیت ها، زنان، دانشجویان و هنرمندان خواهد بود. کما اینکه تاکنون کشور های بزرگ دنیا نظیر اتحادیه اروپا و سازمان های بین المللی هنوز طالبان را به عنوان قدرت مشروع به رسمیت نشاخته اند. به هر روی با گذشت زمان و آشکار شدن نیات و راهبردهای اصلی طالبان، آینده سیاسی این گروه و نوع نگاه شان به حقوق بشر مشخص خواهد شد. با توجه به اهمیت مقوله حقوق بشر در آینده سیاسی طالبان در گفت و گو با "علیرضا رفیعی قشلاق" حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری نوع نگاه طالبان را به زنان و مسایل حقوق بشری را جویا شده ایم.
تفاوت طالبان امرور با گذشته
"علیرضا رفیعی قشلاق" به بررسی تفاوت های طالبان امروز با طالبان گذشته پرداخته و گفت: در این خصوص باید به مهم ترین متغیر یعنی عنصر زمان و تغییرات فناورانه توجه اساسی کرد. امروز وقتی از طالبان سخن می گوییم که عرصه سیاست به شدت متاثر از محیط رسانه ای و شبکه ای است. میزان آگاهی افکار عمومی از راهبردها و رفتار سیاسی دولتمردان با ضریب بالایی افزایش یافته است. به همان نسبت مجرای ارتباطی میان دولت و ملت با گسترش شبکه های ارتباطی بیشتر شده است. رفتار حکومت به سرعت آثار و نمودش در میان مردم به صورت مثبت و منفی دیده می شود. بنابراین طالبان هم بی شک در این دایره تغییر قرار گرفته است. باید توجه داشت که طالبان در دهه ۹۰ در شرایطی به قدرت رسید که هنوز مفاهیم حقوق بشری، آرمان های انسان دوستانه و توجه به حقوق زنان به هیچ وجه با عصر امروز که در سال ۲۰۲۱ به سر می بریم، مطرح نبود. امروز هم نهادهای بین المللی و بشر دوستانه فعال تر شده اند و هم زنان و طبقات روشنفکر در همین جامعه سنتی افغانستان آگاه و متوجه حق و حقوق سیاسی و اجتماعی شان شده اند. از سوی دیگر طالبان در دهه ۹۰ از دل یک جنگ و بحران مداخله خارجی به قدرت رسید. طالبانی شوروی کمونیسم را از افغانستان بیرون راندند و قدرت را در دست گرفتند. طبیعی است این شرایط امروز کاملا متفاوت است. طالبانی ها تقریبا بدون کمترین مقاومت مردمی افغانستان را بدست گرفتند. اهمیت این موضوع در آنجایی است که طالبان باید به فکر تولید مشروعیت و رضایت باشد. در واقع اگر در دهه ۹۰ مدعی بیرون راندن یک تهدید و قدرت خارجی بود امروز این این مساله مطرح نیست و برای همین باید در مقام پاسخگویی باشد و برای همین به نظر می رسد سعی بر افزایش رضایتمندی و اعتماد سازی خواهد کرد.
هر جریان قدرتی که نتواند خودش را با تغییرات وفق دهد؛ از سیکل قدرت خارج می شود
همواره این موضوع مطرح است که گروه هایی نظیر طالبان با توجه به پیشینه ایدئولوژیکی خود کمتر دچار تغییر و تحول در حوزه های فرهنگی و حقوق بشری می شوند، این مساله را چگونه می بینید؟ این حقوقدان در پاسخ به این سووال اظهار داشت: بقا و تداوم قدرت همواره مشروط به دگرگونی و تغییر است. تجربه تاریخ نشان داده که هر جریان قدرتی که نتواند خودش را تغییرات و دگردیسی های زمانه وفق دهد؛ از سیکل قدرت خارج می شود. امروز وضعیت طالبان هم خارج از این قاعده نیست. در این خصوص باید گفت که تغییر نسل مدیریتی در سطوح ارشد طالبان صورت گرفته و رهبران این گروه سالهاست که در دوحه پایتخت قطر حضور دارند و با طیفی از دولت ها و گروههای مختلف سیاسی در ارتباط بودند. همین ارتباط گیری با دولت ها و نشستن بر سر میز مذاکره گویای این حقیقت است که رهبران امروز طالبان متوجه تغییرات محیطی شده اند و توجه دارند که حضور در عرصه قدرت ملزومات خاص خودش را دارد. برای همین این خوش بینی وجود دارد که طالبان در دوره جدید رویه نرم تر و مسالمت آمیزتری را نسبت به زنان و مسایل حقوق بشری اتخاذ کنند. کما اینکه اخیرا هم اعلام کرده اند که با تحصیل دختران مشکلی ندارند و زنان و دختران افغانستانی را به عدم ترس و نگرانی از آینده شان دعوت کرده اند. نکته مهم دیگر هم این است که طالبان امروز با رسانه ها به گفت و گو و مذاکره می نشینند و سیاست و آرمان شان را به اطلاع افکار عمومی می رسانند. همین نشست و برخواست با رسانه ها خود گویای بسیاری از واقعیت هاست که طالبان سعی دارد با استفاده از ظرفیت های رسانه ای و نشان دادن تصویر مثبت از خودش نزد افکار عمومی، خودش را به عنوان جریانی مسوولیت دار و آگاه به حق و حقوق انسانی و اجتماعی مردم افغانستان نشان دهد.
نظر شما