انتقال ریاست دوره ای شورای اروپا؛ بحران‌ها همچنان باقی است

به گزارش روز شنبه ایرنا، ریاست ۶ ماهه آلمان بر شورای اروپایی با پایان یافتن سال ۲۰۲۰میلادی به سر آمد. اکنون در یک زمان بسیار دشوار، پرتغال در حالی ریاست ۲۷ کشور اتحادیه اروپا را بر عهده می گیرد که نحوه مقابله با بحران های دامنه داری مانند همه گیری کرونا، اجرای توافق خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و مساله پناهندگان همچنان ذهن تصمیم گیرندگان این اتحادیه را به خود مشغول کرده است.

خبرگزاری د. پ.آ. گزارش داد پرتغال ریاست اتحادیه اروپا را برای ۶ ماه آینده از آلمان تحویل گرفته است. «آنتونیو کوستا» نخست وزیر این کشور تاکید کرده است که در دوره ریاست کشورش، مهمترین اولویت شورای اروپایی مبارزه با کرونا خواهد بود.  

وی چند روز قبل در مصاحبه ای با روزنامه اسپانیایی 'ال پریودیکو' گفت: باید آگاه باشیم تا زمانی که نظام ایمن سازی گسترده در اتحادیه اروپا وجود نداشته باشد، هیچ ترمیم بازار داخلی وجود نخواهد داشت. در این راستا موفقیت کارزار واکسیناسیون در ۲۷ کشور اتحادیه اروپا و اجرای بسته کمک میلیارد دلاری اتحادیه بسیار مهم است.

«شارل میشل» رئیس شورای اروپا در پایان ریاست اتحادیه اروپا آلمان از آنگلا مرکل صدراعظم این کشور تشکر کرد. مرکل و اعضای دولتش روز پنجشنبه در توییتر از به انجام رسیدن'کارهای برجسته ای در این زمان خاص خبر داده و برای نخست وزیر پرتغال آرزوی موفقیت کردند. به این ترتیب کشور کوچکی در منتهی الیه جنوب غربی اروپا با ۱۰.۳ میلیون نفر جمعیت، برای چهارمین بار ریاست شورای اروپایی را عهده دار می شود.

طی هفته های اخیر همچنین بحران پناهجویان بار دیگر در اروپا خبر ساز شده است. کوستا در این رابطه می گوید: «ما باید به توافقی برسیم که به روح همبستگی بین همه کشورهای اتحادیه اروپا احترام بگذارد و مهمتر از همه هرگز نباید این ایده را بپذیریم که مهاجرت فقط برای کشورهایی که در مرزهای خارجی اتحادیه اروپا هستند یک مشکل است.»

کرونا؛ بحرانی که همچنان پابرجاست

طی یک سال اخیر بحران کرونا مشکلات دیگر اتحادیه اروپا را در سایه قرار داد. این بحران برنامه های مرکل را برای ریاست شورای اروپایی به هم ریخت. اتحادیه اروپا برای کاهش پیامدهای اقتصادی همه گیری، یک صندوق بازسازی ۷۵۰ میلیارد یورویی ایجاد کرد. هر چند بسیاری این اقدام را یک نقطه عطف دانستند، اما در بخشهای زیادی از اروپا همچنان به آن با شک و تردید نگاه می شود.

در ابتدا مرکل به همراه امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه، صندوق ۵۰۰ میلیارد یورویی را برای مبارزه با بحران کرونا در ماه می (اردیبهشت- خرداد)  پیشنهاد کرد. اما در جریان مذاکرات این میزان به ۷۵۰ میلیارد یورو رسید. سران کشورها و دولت های اروپا در تابستان در این باره توافق کردند. با این حال فقط نیمی از این مبلغ (۳۹۰ میلیارد یورو) به عنوان کمک بلاعوض پرداخت می شود و مابقی به صورت وام خواهد بود. این امتیازی بود که آلمان و فرانسه به کشورهای مخالف یعنی هلند، اتریش، سوئد و دانمارک داده شد.

برای تصویب این طرح، اختلافات زیادی بین کشورهای جنوب اروپا که خواستار بالاترین مبالغ ممکن با چند شرط بودند و کشورهای شمال اروپا وجود داشت که برای مدت طولانی بدهی های مشترک را رد می کردند. در پایان سال همچنین حل اختلاف در مورد مکانیزم به اصطلاح حاکمیت قانون و برنامه مالی اتحادیه اروپا با مجارستان و لهستان امکان پذیر شد. این توافق سرانجام راه را برای ایجاد صندوق بازسازی هموار کرد.

هنگامی که آلمان ریاست شورای را از اول ژوئیه(تیر)  به عهده گرفت، به سختی نشانه ای از یک استراتژی گسترده در اتحادیه اروپا در مبارزه با ویروس کرونا وجود داشت. هر چند در دوران ریاست آلمان، شوک و ناامیدی که در مرزهای بسته بازار داخلی اتحادیه اروپا در بهار موج می زد، کمرنگ تر شده، اما از بین نرفته است. آلمان در این مدت تنها توانست یک استراتژی مشترک برای خرید و توزیع واکسن تدوین کند.

همچنین کمیسیون اروپا با یک سیاست خرید هماهنگ از شرکت های دارویی مانند بایون تک و شریک آن در ایالات متحده فایز و یا مدرنا، موفق به خرید واکسن از طرف همه ۲۷ کشور عضو شده است. این یک موفقیت روانشناختی ریاست آلمان است که در پایان امکان شروع واکسیناسیون همزمان در کریسمس در همه کشورهای اتحادیه اروپا را ایجاد کرد. با تمام این تلاش ها بروز ویروس جهش یافته کرونا در انگلیس و انتشار آن در کشورهای دیگر اروپا، باعث شد امیدها به پشت سرگذاشتن سریع بحران کرونا در ماه های آینده، رنگ ببازد.

شکست بزرگ در سیاست بالکان

نشریه هاندلز بلات آلمان در تحلیلی از دوره ریاست آلمان نوشت: آلمان در پایان ریاست ۶ ماهه شورای اتحادیه اروپا در ماه دسامبر(دی)، در سیاست بالکان اتحادیه اروپا دچار یک شکست بزرگ شد. به دلایل سیاسی داخلی، بلغارستان از گفت وگوهای الحاق با کشور همسایه خود، مقدونیه شمالی جلوگیری کرد. حتی تلاش های فشرده دیپلمات های آلمانی و اروپایی از جمله «میشائیل روت» وزیر امور اروپایی آلمان نتیجه ای نداشت.

سرانجام، جمهوری چک و اسلواکی نیز متن مهمی را درباره پیشرفت گسترش برنامه ریزی شده اتحادیه اروپا در جنوب شرقی اروپا مسدود کردند. این دو کشور اتحادیه اروپا این موضوع را با عصبانیت خود از رفتار بلغارستان توجیه کردند. گفت وگوهای الحاق با صربستان و مونته نگرو برای سالها در جریان بوده است. اما هر دو کشور در روند صلح خود به سختی پیشرفت داشته اند. در این میان کوزوو و بوسنی و هرزگوین نیز به دنبال پیوستن به اتحادیه اروپا هستند.

کشورهای بالکان سالها مورد توجه قدرت های بزرگی مانند روسیه و چین بوده اند. اما ترکیه نیز در حال گسترش نفوذ خود در جنوب شرقی اروپا است. آلمان بارها هشدار داده است که منافع سیاسی و اقتصادی قدرت های خارج از اتحادیه اروپا می تواند مسیر دموکراسی و همکاری های مرزی را طولانی کند.

شانس پیشرفتی در پیمان مهاجرت وجود ندارد

از زمان بحران پناهندگان در سال ۲۰۱۵، سیاست مهاجرت در اتحادیه اروپا یکی از مهمترین بحث ها بوده است. ریاست شورای آلمان در تلاش برای تنظیم پیمان مهاجرت اتحادیه اروپا ناموفق بود. «هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان در این رابطه گفت: من دوست داشتم که پیشرفت بیشتری داشته باشم، اما به دلیل مخالفت برخی کشورها، این امر امکان پذیر نبود.

ناامیدی او تعجب آور نیست، زیرا منافع تک تک کشورهای عضو از یونان، ایتالیا و اسپانیا گرفته تا مجارستان و لهستان به طور سنتی در مورد مسائل مهاجرت بسیار متفاوت است. سوال بحث برانگیز در مورد توزیع مهاجرانی که به اروپا پناهنده می شوند، هنوز پاسخ داده نشده است.

همسایگان اتحادیه اروپا دلایل عدم توفیق ریاست آلمان را درک می کنند. «کارولین ادستادلر» وزیر امور خارجه اتریش به هندلزبلات می گوید: من ریاست شورای اروپایی اتریش را به خوبی به یاد می آورم، جایی که ما همه چیز را امتحان کردیم و نهایتا در برخی زمینه ها پیشرفتی نداشتیم.»

در خصوص بحران مهاجرت کمیسیون اروپا پیشنهادات خود را در ماه سپتامبر(شهریور) ارائه داده است، اما تصویب آنها تا پایان سال دیگر امکان پذیر نیست. برای غلبه بر به جریان انداختن سیاست پناهندگی اتحادیه اروپا، یک بسته جدید پناهندگی و مهاجرت در نظر گرفته شده است. این بسته تصمیم گیری در مورد درخواست های پناهندگی را با سرعت بیشتری ممکن می کند تا اخراج سریع انجام شود و دیگر همه کشورهای اتحادیه اروپا مجبور به پذیرش پناهجویان نشوند. هدف آن، حفاظت بهتر از مرزهای خارجی اتحادیه اروپا و بهبود همکاری با کشورهای ثالث به منظور جلوگیری از مهاجرت غیرقانونی و بازگشت آسان مردم به آنها عنوان شده است.

این در حالی است که انتظارات و سیاست های اعضا بسیار با هم فاصله دارند. همچنین رابطه با ترکیه که برای مساله پناهندگان بسیار مهم است همچنان بد است. اخیراً به دلیل تحریم ها بار دیگر تنش ها بین اتحادیه اروپا و ترکیه شدت گرفته است که این خود گرهی بر گره های دیگر این بحران می افزاید.

نگاهی به شورای اروپایی

شورای اروپایی یکی از نهادهای اتحادیه اروپا است که نخستین بار در سال ۱۹۷۵ به صورت غیررسمی تأسیس شد و سپس در سال ۲۰۰۹ میلادی، مطابق با پیمان لیسبون به یکی از نهادهای رسمی اتحادیه اروپا تبدیل شد.

جلسات این نهاد با حضور سران دولت‌ها یا سران حکومت‌های کشورهای عضو اتحادیه اروپا به ‌همراه رئیس شورای اتحادیه اروپا، رئیس کمیسیون اروپا و نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی برگزار می‌شود.

با وجود آنکه این شورا حق قانون‌گذاری ندارد، اما مطابق با پیمان لیسبون برای مشخص کردن «جهت‌گیری‌های کلی سیاسی و اولویت‌های اتحادیه اروپا» بنیان نهاده شده ‌است؛ در این چارچوب، شورا یکی از نهادهای استراتژیک اتحادیه اروپا به‌شمار می‌رود.

جلسات شورای اروپایی، معمولاً با عنوان نشست سران اتحادیه اروپا شناخته می‌شود. این جلسات معمولاً حداقل دو بار در هر نیمه سال در ساختمان ستاد شورای اروپا در بروکسل برگزار می‌شود.

اما با امضای پیمان لیسبون در سال ۲۰۰۷ دفتر رئیس دائم شورای اروپایی ایجاد شد که در حال حاضر به عهده «شارل میشل» بلژیکی است. او جلسات سران کشورها و دولت ها را رهبری می کند. قبل از آن، ریاست شورای اروپا نیز هر شش ماه تغییر می کرد. در دوره ریاست آلمان بر شورای اروپایی سال ۲۰۰۷، مرکل مسئولیت اجلاس ها را بر عهده داشت. با این حال اکنون ریاست دوره ای شورا به طور رسمی نشست های شورای وزیران را هدایت می کند.