مکانیسم ماشه و آزمون بزرگ شورای امنیت

تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران مطابق برجام مهرماه به پایان می‌رسد و کشورمان می‌تواند سلاح‌های متعارف مورد نیاز خود را خریداری کند. این امر باعث شده دولت آمریکا از ماه‌ها پیش به دنبال بهانه‌هایی باشد تا بتواند این محدودیت‌ها را همچنان تمدید کند. طرح ادعاهایی در مورد برنامه موشکی جمهوری اسلامی، ارتباط ایران با گروه‌های مقاومت در منطقه و همچنین ربط دادن برخی حملات به نفتکش‌ها و تاسیسات نفتی عربستان از سوی آمریکا به ایران با همین اهداف صورت گرفت.

در فضای سیاسی و رسانه‌ای هم دولت آمریکا تلاش‌های زیادی برای همراه کردن دیگر کشورها با خود انجام داد. در این زمینه «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا به کشورهای مختلفی سفر کرد تا بتواند با مذاکره با این کشورها محدودیت‌های تسلیحاتی ایران را با این توجیه که جمهوری اسلامی برای امنیت جهانی خطرناک است استمرار دهد.

عملکرد شورای امنیت با دو رای منفی و ۱۱ رای ممتنع نشان داد که همه این تلاش‌ها بی‌ثمر بوده و این منطق جمهوری اسلامی و برجام است که می‌تواند در فضای بین‌المللی همچنان موثر باشد و دولت آمریکا با وجود  همه فضاسازی‌ها و تلاش‌ها، در شورای امنیت تنها ماند. رویکرد شورای امنیت نشان داد که دوران یکجانبه‌گرایی و اینکه همه کشورها با اراده آمریکا همراه شوند به پایان رسیده و رویکرد دولت جمهوری اسلامی در مذاکره و رایزنی با کشورهای دیگر و تلاش برای حفظ برجام موفق بوده است.

برای بررسی شکست آمریکا در شورای امنیت و این‌که این شکست نشان دهنده چه تغییراتی در فضای بین‌المللی است با «حسن بهشتی پور»کارشناس مسائل بین‌الملل گفتگو کرده‌ایم.

شورای امنیت یکپارچه مقابل یکجانبه‌گرایی آمریکا ایستاد

بهشتی پور در تحلیل رویدادهای شورای امنیت گفت: اقداماتی که ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا انجام داده است هیچ کدام توجیه بین‌المللی نداشته و منطبق با قواعد حقوق بین‌الملل و سازوکارهای شناخته شده و پذیرفته شده در عرصه بین‌المللی نیست. بنابراین در نتیجه این رویکرد نتوانسته کشورهای دیگر و حتی همپیمانان آمریکا را هم با خود همسو کند.

وی ادامه داد: با این رویکرد کشورهای دیگر هم سعی کرده‌اند با اقدامات ترامپ مقابله کنند. در واقع کشورها تلاش کردند که مانع یکجانبه‌گرایی آمریکا شوند و عملکرد شورای امنیت هم این واقعیت را عیان‌تر از گذشته نشان داد.البته اینکه با این اقدام، ما از تغییرات عمیق در روابط بین‌الملل صحبت کنیم مقداری زود است اما می‌توانیم این تعبیر را به کار ببریم که اقدام شورای امنیت آغازی بر تغییرات در روابط بین‌الملل است.

با توجه به اقدام شورای امنیت و بدون درنظر گرفتن این نکته که شورای امنیت در ماه‌های آتی چه مسیری را طی خواهد کرد می‌توان گفت که شورای امنیت به صورت یکپارچه مقابل یکجانبه‌گرایی آمریکا ایستاد و مانع تصویب قطعنامه مدنظر این کشور شد و نشان دادن که عرصه بین‌الملل اینگونه نیست که آمریکا هر اراده‌ای کرد بقیه کشورها با اراده آمریکا هماهنگ شوند. دو رای منفی و ۱۱ رای ممتنع پاسخ دنیا به یکجانبه‌گرایی آمریکا بود اگر چین و روسیه هم از حق وتو استفاده نمی‌کردند قطعنامه باز رای نمی‌آورد چرا که در قانون شورا آمده که  حداقل ۹ کشور باید رای مثبت بدهند تا قطعنامه‌ای تصویب شود.

رویکرد سازمان ملل و شورای امنیت در مقابل استفاده آمریکا از مکانیسم ماشه آزمون بزرگ این نهاد بین‌المللی است

 وی در پاسخ به این سوال که در چه صورتی می‌توانیم شاهد تغییرات در روابط بین‌الملل باشیم هم بیان داشت: اینکه شورای امنیت در ماه‌های آتی چه رویکردی خواهد داشت مهم است. آمریکا درصد است مکانیسم ماشه را فعال کند. اگر شورا در مقابل این تصمیم هم مقاومت کند می‌توانیم از یک تحول مهم در سطح روابط بین‌الملل صحبت کنیم. باید منتظر باشیم و ببینیم که شورای امنیت چه اقدامی در این زمینه انجام می‌دهد. چون مرحله پیچیده‌ای است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: یکی از انتخاب کشورها این است که اصلا برای بررسی اعتراض آمریکا تشکیل جلسه ندهند. آمریکا هم می‌خواهند از مهلت سی روزه شورای امنیت استفاده کند و بدون اینکه مقدمات بازگشت مکانیسم ماشه را فراهم کرده باشد با حداقل  وقت ممکن قطعنامه‌های تحریمی را دوباره برگرداند. در حالی که باید منتظر باشیم تا ببینیم که آیا شورای امنیت و سازمان ملل با این تصمیم آمریکا همسو می‌شوند یا خیر. به نظر من این مرحله آزمون بزرگی برای این نهاد بین‌المللی است.

کرونا نمی‌تواند یکجانبه‌گرایی در روابط بین‌الملل را تقویت کند

بهشتی پور همچنین با اشاره به طرح بحث‌هایی مبنی بر اینکه کرونا چندجانبه‌گرایی در روابط بین‌الملل را تضعیف کرده است گفت: کرونا ضربه محکمی به روابط بین‌الملل زد و کشورها را با یک واقعیت تلخ روبرو کرد؛ واقعیتی که نشان می‌داد کشورها ابتدا باید به فکر منافع ملی خود باشند و سپس به مسائل دیگر کشورها بپردازند. این رفتار از سوی کشورهای زیادی در این دوران مشاهده شد که رویکرد یکجانبه‌گرایی در پیش گرفتند. بنابراین تردیدی در این نکته نیست که یکی از حوزه‌هایی که کرونا آن را دستخوش تغییر کرد حوزه روابط بین‌الملل است.

وی ادامه داد: اما همه این نکات به این معنا نیست که رویکرد یکحانبه‌گرایی در دنیا تقویت خواهد شد. رویکرد چندجانبهگرایی و سازوکارهای جمعی از اهداف‌نامه وستفالی در قرن ۱۷ تا به امروز رشد کرده و با همه افت و خیزها این نهادهای جمعی شکل گرفته‌اند. در حال حاضر حدود چهار قرن است که دنیا با این تجربه مدیریت شده است. این دستاورد بشری با وجود همه افت و خیزها و مشکلات عقب گرد نداشته است. بنابراین نمی‌توانیم این تحلیل را ارائه دهیم که کرونا باعث خواهد شد بشر از این دستاورد خود دست بکشد.