قلعه‌های پاچنار چنان مستحکم بنا شده که با گذشت زمان و سده‌ها هنوز در برابر ناملایمت‌ها خم به ابرو نیاورده و همین موضوع موجب حیرت است که چگونه یک بنا بعد از گذشت یک هزار سال با وجود وقوع بلایای طبیعی مانند زلزله همچنان ایستاده، استوار باقی مانده و جالب‌تر اینکه ضلع غربی این قلعه سکونتگاه چند خانواده است.
چیزی که در نگاه اول به این بنای تاریخی ذهن مخاطب را درگیر می کند ضخامت دیوارهای قلعه است که چگونه با امکانات موجود در گذشته چنین ارتفاعی و با این ضخامت بنا شده بر اساس چه علم و مهندسی ساخته شده که هنوز پابرجاست.
قلعه های پاچنار از دو قلعه در کنار یکدیگر تشکیل شده که قلعه غربی دارای ۶۸۰ مترمربع زیر بنا و قلعه شرقی دارای ۴۲۰ متر مربع زیربنا است و در گوشه های این بنای کهن دو برج دیده بانی مدور با قطر دو متر قرار دارد و از شکل و شمایل این بنا چنین به نظر می‌رسد روزگاری قلعه‌های پاچنار جزء قلعه های مهم نظامی و دفاعی شهرستان سمنان بوده است.
قلعه پاچنار سمنان با مصالحی مانند خشت خام بزرگ و سنگ ساخته شده و دیوارهای پایین قلعه بیش از دو متر بلندی و دیوار طبقات بالایی بیش از یک متر قطر دارد.
این بنای تاریخی سمنان ۱۳ متر ارتفاع دارد و ۲۸ پله بلند و نامنظم طبقات را به پشت بامی که دارای دو دخمه است، متصل می‌کند.
قلعه ضلع شرقی پاچنار در حدود ۱۰۰ قدمی قلعه غربی واقع شده و همان طور که گفته شد از نظر وسعت کوچک تر و دارای یک برج دیده‌بانی است که اکنون این سرمایه و میراث تاریخی نیمه ویران رها شده است.
قلعه غربی از دو طبقه نامنظم تشکیل شده که در طبقه اول دالانی بزرگ و بلند با سقف گهواره‌ای و اتاقی به ابعاد سه در چهار متر و چند آغل و اصطبل وجود دارد و در طبقه دوم چند اتاق کوچک به شکل دخمه با درهای کوچک چوبی به چشم می‌خورد.
بررسی عوامل مختلف مانند نحوه ساخت و مصالح استفاده شده، چنین به نظر می‌رسد که قدمت ساخت قلعه پاچنار سمنان مربوط به دوره طاهریان و سال‌های آغازین دوران اسلامی باشد.
از گذشته های دور سمنان، به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص مورد توجه حکومت‌ها بوده به همین سبب قلعه های دفاعی متعددی برای حفاظت از این منطقه ساخته می‌شد که از مهم‌ترین دژهای نظامی و دفاعی می‌توان به دو قلعه قدیمی پاچنار اشاره کرد که به شکل دژهای دوران باستان ساخته شده است.
۷۳۴۲/۶۱۰۳
