دانشگاه جندي شاپور كهن‌ترين نهاد دانشگاهي در جهان

منصور غلامي وزير علوم، تحقيقات و فناوري در يادداشتي در روزنامه ايران، نوشت: بنابر مستندات تاريخي و گواهي اصحاب خرد، سنّت و ميراث دانشگاهي در ايران قدمتي كهن دارد؛ بسيار كهن‌تر از دوران تأسيس دارالفنون كه معاصران با آن آشنايند و نيز سابقه‌اي كه غربي‌ها بدان مفتخرند و هويّت فرهنگي خود را با آن تعريف مي‌كنند. سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسكو) در سي و نهمين اجلاس كنفرانس عمومي خود قدمت تأسيس دانشگاه جندي‌شاپور را 1750 سال ثبت و آن را كهن‌ترين دانشگاه جهان اعلام كرده است كه اين رويداد خجسته را به ملت فهيم ايران، دانشگاهيان و اصحاب انديشه تبريك مي‌گويم.

رويداد يادشده از اين منظر ارزشمند است كه پيش از اين دانشگاه‌هاي مطرح جهان، چون بولونيا، آكسفورد، كمبريج، و سوربون، با قدمت نزديك به 1200 سال، خود را آغازگر سنّت دانشگاهي مي‌دانستند ليكن ثبت قدمت جندي‌شاپور پيشينۀ سنّت دانشگاهي را بيشتر كرد و كانون آن را از مغرب‌زمين به مشرق‌زمين، آن هم سرزمين تاريخي ايران، انتقال داد كه نزد هر صاحب‌خردي برگي زرين در تاريخ اين مرز و بوم و مايۀ تحسين‌ به شمار مي‌آيد. پيدايش نهاد دانشگاه امري تاريخ‌ساز و تمدّن‌آفرين بوده كه اكنون به نام جندي‌شاپور ثبت شده است؛ واقعيتي كه نشان از درك والا و اهتمام ايرانيان به فراگيري دانش دارد و نمود آن را در مكتب‌خانه‌ها، نظاميه‌ها و ساير مراكز آموزشي و پژوهشي تاريخي اين سرزمين مي‌بينيم هرچند كه فراز و فرودهاي تاريخي جاي تأمل و پژوهش بسيار دارد.

دانشگاه جندي‌شاپور داراي ويژگي‌هايي بوده كه امروزه نيز مورد توجه دانشگاه‌هاي پيشرفته و سازمان‌هاي فرهنگي، چون يونسكو، است؛ ويژگي‌هاي ممتازي چون 1. توليد و ترويج علم در شاخه‌هاي پزشكي، داروشناسي، رياضيات، نجوم، فلسفه، گياه‌شناسي و جز اينها؛ 2. رده‌بندي‌هاي نظام‌مند درون هر شاخۀ علمي؛ 3. حضور عالمان با مشرب‌هاي فكري و عقيدتي متفاوت از دورترين نقاط جهان، 4. وجود دانشجوياني از سرزمين‌هاي ديگر براي علم‌آموزي در اين نهاد و مركز علمي كه پس از فراگيري دانش و مهارت كافي براي خدمت در زادبوم خود بدانجا بازمي‌گشتند، 5. دارا بودن كتابخانه‌اي بزرگ و مملو از آثار گوناگون در حوزه‌هاي دانشي به زبان‌هاي چندگانه پهلوي، سرياني، يوناني و سانسكريت. اينها حكايت از خردمداري، صلح‌انديشي، اصالت و پرهيز ايرانيان از جزم‌انديشي دارد.

با چنين پيشينه تاريخي مسئوليت، رسالت و مأموريت امروز ما تحقق اهدافي چون توليد و ترويج علم، حركت در مرزهاي دانش و نيل به توسعۀ علمي است كه توسعه پايدار كشور در عرصه‌هاي فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي، سياسي و زيست‌محيطي بدون اينها ممكن نيست. نهاد دانشگاه مسئول انتقال سنت‌هاي فكري، ارزش‌هاي اجتماعي و فرهنگي در مقياس‌هاي ملي و ديني است. بر اين مبنا، نهادي علمي، اجتماعي و فرهنگي با كارويژه‌هاي توليد علم، تربيت نيروي متخصص، جامعه‌پذيري و فرهنگ‌پذيري تعيين‌كننده‌اي مهم در زيست‌جهان هر كشور به شمار مي‌آيد.

اكنون كه سنّت علمي ايرانيان در جهان به سبب دانشگاه كهن جندي‌شاپور ستوده شده و جهانيان به ديده احترام بدان مي‌نگرند بسيار خرسندم. اسفندماه سال جاري دانشگاه صنعتي جندي‌شاپور در شهر كهن دزفول، خاستگاه كهن‌ترين دانشگاه جهان، ميزبان همايش باشكوه بين‌المللي گراميداشت رويداد ثبت 1750اُمين سال تأسيس دانشگاه كهن جندي‌شاپور خواهد بود. انتظار مي‌رود دانشگاه‌ها، مراكز آموزش عالي، مؤسسات پژوهشي و فناوري، و انجمن‌هاي علمي با توجه به اهميت تاريخي و فرهنگي اين رويداد براي بزرگداشت دانشگاه جندي‌شاپور و معرفي تاريخچه، اهميت و تأثير علمي و فرهنگي آن در تاريخ تمدّن بشري مشاركت فعال و شايسته‌ داشته باشند تا مردم عزيز كشورمان، بويژه نسل جوان دانشجو، بيش از پيش با پيشينه درخشان تمدن ايراني آشنا شوند.
سخن خود را با بيتي از ناصر خسرو قبادياني به پايان مي‌برم:
درخت تو گر بار دانش بگيرد/ به زير آوري چرخ نيلوفري را

*منبع: روزنامه ايران،1397،11،8
**گروه اطلاع رساني**1893**9131