جدال روستا و بیكاری

بی شك توجه به تولید، اشتغال و اجرای طرح های هدف دار و نظام مند اقتصادی به توسعه پایدار روستا و كاهش مهاجرت روستاییان می انجامد و گرنه با افزایش بیكاری و مهاجرت روستانشینان به شهر روند توسعه دچار اختلال و گسست مزمن می شود.
هر چند دوام و استمرار دو دهه پدیده خشكسالی كشور شرایط زندگی را در روستاها دشوار و روستاییان و عشایر را به زندگی در شهرها سوق داده اما با ایجاد مزیت های زندگی در این مكان ها و اجرای طرح های اقتصادی و اشتغالزا می توان از مهاجرت آنان جلوگیری كرد.
تمام تلاش دولت تدبیر و امید در چند سال اخیر در استان هایی مانند خراسان رضوی ایجاد مهاجرت معكوس و افزایش مزیت های زندگی در روستاها بوده و تحقق این مهم را در قالب اجرای طرح های اقتصادی، بهسازی روستا، ایجاد رفاه و توسعه خدمات زیربنایی و روبنایی دنبال كرده اما با این حال زنگ خطر بیكاری در روستاها همچنان به گوش می رسد.
بر اساس سرشماری نفوس و مسكن سال 1395 تعداد یك میلیون و 733 هزار و 121 نفر از جمعیت شش میلیون و 434 هزار و 501 نفری خراسان رضوی در قالب 516 هزار و 419 خانوار در سه هزار و 281 نقطه روستایی این استان زندگی می كنند كه از این تعداد 882 هزار و 815 نفر مرد و 850 هزار و 306 نفر زن هستند.
هم اینك 90 درصد روستاهای خراسان رضوی از آب لوله كشی، همه جمعیت روستایی بالای 10 خانوار از مزایای شبكه برقرسانی و 50 درصد جمعیت روستایی استان از راه مناسب و آسفالته برخوردار هستند.
تولید ناخالص داخلی خراسان رضوی سالانه حدود 93 میلیارد ریال و سهم استان از كشور در این زمینه 4،86 درصد است. در آخرین بررسی وضعیت كسب و كار توسط اتاق بازرگانی ایران مربوط به زمستان 96 نیز رتبه كسب و كار این استان نسبت به پاییز همان سال با پنج پله رشد در رتبه 14 قرار گرفت.
همچنین پایان پارسال خراسان رضوی با میزان بیكاری 11،4 درصد در رتبه شانزدهم كشور قرار گرفت. نرخ مشاركت اقتصادی در این استان نیز با رشد دو درصدی نسبت به سال 95 به 44،1 درصد رسید.

* بیكاری در روستا و موانع اشتغالزایی
مدیركل تعاون، كار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: در خصوص وضعیت بیكاری در روستاها تنها مرجع رسمی قابل استناد اطلاعات مركز آمار ایران در سال 1396 است كه نشاندهنده وجود 44 هزار و 435 نفر بیكار 10 ساله و بیشتر در نقاط روستایی خراسان رضوی است.
محمد سنجری افزود: پارسال میزان بیكاری در نقاط روستایی خراسان رضوی 7.4 درصد و كمتر از بیكاری روستایی 8.2 كل كشور بود. در فاصله سالهای 95 و 96 شاهد كاهش حدود 28 هزار نفری در جمعیت فعال روستایی، كاهش حدود 20 هزار نفری در جمعیت بیكار روستایی و كاهش حدود 7500 نفری در جمعیت شاغل روستایی خراسان رضوی در سایه اجرای طرحهای اشتغالزا از سوی دولت بوده ایم.
وی درباره موانع موجود در مسیر اشتغالزایی برای روستاییان ادامه داد: نخستین مانع محدودیتهای محیطی و اقلیمی به ویژه خشكسالی طولانی مدتی است كه اقتصاد روستایی كشاورزی محور خراسان رضوی را تحت تاثیر قرار داده است.
مدیركل تعاون، كار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: نبود متولی مشخص برای توسعه روستا را در چارچوب ساختار اجرایی كشور به منظور زمینه سازی رونق اقتصادی و توسعه و تثبیت اشتغال، می توان از دیگر موانع موجود در مسیر اشتغالزایی برای روستاییان برشمرد.
وی افزود: نبود تشكلهای مردمی قوی روستایی برای فعالیتهای درونزا و پایدار به ویژه فعالیتهای حساب شده و موفق اقتصادی از دیگر موانعی است كه اشتغالزایی در روستاها را دچار چالش می كند.
سنجری ادامه داد: متناسب نبودن ابزارهای مالی موجود در نظامم تامین مالی كشور با شرایط واقعی روستاها، مشكلات زیاد در تامین مالی كسب و كارهای روستایی و فقدان آموزش و شكل نگرفتن شبكه كسب و كارهای روستایی كه منجر به شناسایی فرصتهای ایجاد و تقویت این كسب و كارها شود را نیز می توان از دیگر موانع در مسیر اشتغالزایی برای روستاییان برشمرد.
وی به راهكارهای پیشنهادی برای توسعه اشتغال روستایی نیز اشاره و بیان كرد: شناسایی و تقویت تشكلهای مردمی روستایی و تقویت و توانمند سازی آنها از جهات مختلف اجتماعی، اقتصادی برای توسعه اشتغال در روستاها ضروری است.
مدیركل تعاون، كار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: ترویج و فرهنگسازی فعالیت به شكل گروهی و تعاونی، ایجاد مراكز مشاوره كارآفرینی روستایی و ارائه مشاوره های علمی و واقعی منطبق با مزیتها و فرصتهای بومی هر منطقه به روستاییان مستعد كارآفرینی و همچنین طراحی ابزارهای تامین مالی متناسب با شرایط و امكانات كسب و كارهای روستایی از دیگر راهكارهای پیشنهادی برای توسعه اشتغال روستایی است.

* طرحهای اشتغالزا برای روستاییان
بر اساس سرشماری نفوس و مسكن سال 1395 و اطلاعات و آمار استانداری خراسان رضوی جمعیت روستایی این استان ظرف پنج ساله 90 تا 95 به میزان سه درصد بیشتر شده و از یك میلیون و 671 نفر در سال 1390 به یك میلیون و 733 هزار نفر در سال 1395 رسیده است.
مدیركل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به وجود دو هزار و 438 دهیاری در سطح این استان اشاره و بیان كرد: با توجه به افزایش جمعیت روستایی 91 واحد دهیاری به شمار دهیاریها در خراسان رضوی اضافه شده است.
همدمی نژاد ادامه داد: بسیاری از دهیاریها با ایجاد اشتغال در روستاهایشان قدرت رقابت با شهرداری را دارند اما تعداد دهیارانی كه به خودكفایی رسیده اند كم است. تاكنون 17 روستا در خراسان رضوی با ارائه خدمات گردشگری و بومگردی توانسته اند دهیاریهایشان را به خودكفایی برسانند.
وی گفت: برنامه اشتغال پایدار در روستاها و عشایر یكی از طرحهای مهم دولت برای مقابله با بیكاری است لذا از سال جاری پرداخت تسهیلات مشاغل روستایی و عشایری از طریق ثبت نام در 'سامانه كارا' با معرفی طرحهای اقتصادی به این سامانه آغاز شده است.
مدیركل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی افزود: براین اساس تا 27 شهریور امسال از طریق ثبت نام در 'سامانه كارا' به دو هزار و 468 طرح اقتصادی مربوط به روستاییان و عشایر با اشتغالزایی پنج هزار و 365 نفر به میزان هزار و 790 میلیارد ریال تسهیلات با كارمزد اندك پرداخت شده است.
وی ادامه داد: از سال 1394 تاكنون برای اشتغالزایی ویژه روستاییان و عشایر در خراسان رضوی تفاهمنامه هایی با بانكهای مختلف به امضا رسیده و تا روز 27 شهریور امسال به 195 طرح اقتصادی در مناطق روستایی و عشایر 669 هزار و 600 میلیارد ریال تسهیلات پرداخت گردید كه منجر به اشتغالزایی برای هزار و 819 نفر شده است.
همدی نژاد به مفاد تفاهمنامه های بانكی و میزان تسهیلات پرداختی نیز اشاره و بیان كرد: طی تفاهمنامه منعقده با صندوق كارآفرینی امید در سال 1394، تا تاریخ 27 شهریور ماه امسال 190 میلیارد ریال تسهیلات مصوب، 130 میلیارد ریال تسهیلات به 15 طرح اقتصادی پرداخت و برای 339 نفر شغل ایجاد شد.
وی گفت: همچنین طی تفاهمنامه چهارجانبه برای اشتغالزایی روستایی بین معاونت توسعه روستایی نهاد ریاست جمهوری، بنیاد علوی، بانك سینا و استانداری خراسان رضوی در سال 1395 تا تاریخ 27 شهریور ماه امسال 476 میلیارد ریال تسهیلات مصوب و به 90 طرح اقتصادی 409 میلیارد ریال تسهیلات پرداخت و برای هزار و 297 نفر شغل ایجاد شد.
مدیركل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی افزود: طی تفاهمنامه سه جانبه منعقده 10 میلیارد تومانی با عاملیت بانك پارسیان در سال 1396 نیز تا تاریخ 27 شهریور ماه امسال 23 میلیارد ریال تسهیلات مصوب شد و به دو طرح اقتصادی شش میلیارد ریال پرداخت و برای 9 نفر شغل ایجاد شده است.
وی ادامه داد: همچنین بر اساس تفاهمنامه امضا شده با پست بانك ایران در سال 1395، به منظور ایجاد سرمایه ثابت در مناطق محروم از منابع صندوق توسعه ملی پرداخت 79 میلیارد ریال تسهیلات برای خراسان رضوی مصوب شد كه از این میزان به 84 طرح اقتصادی 53 میلیارد ریال پرداخت و برای 106 نفر شغل ایجاد شد و با توجه به اتمام مهلت اجرای طرح بقیه منابع به صندوق توسعه ملی بازگشت.
همدمی نژاد گفت: طی تفاهمنامه منعقده با بانك كشاورزی نیز پرداخت 71 میلیارد و 100 میلیون ریال تسهیلات به خراسان رضوی مصوب شد كه طی دو ماه با معرفی چهار طرح اقتصادی كل این مبلغ دریافت و برای 68 نفر شغل جدید ایجاد شد.

* اشتغال زنان روستایی
مدیركل دفتر امور زنان و خانواده استانداری خراسان رضوی نیز گفت: این استان دارای بیشترین تعداد روستا در بین استانهای كشور است. چرخ اقتصاد روستا به دست پرتوان زنان كارآفرین می چرخد لذا تقویت مشاغل جوار مزرعه و مشاغل خانوادگی می تواند به اقتصاد روستا كمك شایانی كند.
فرشته سلجوقی اظهار داشت: در راستای كاهش بیكاری زنان روستایی 'طرح ارتقای توانمندی زنان روستایی' در كل كشور به اجرا درآمده است. این طرح در خراسان رضوی با كمك 17 دستگاه اجرایی همكار به اجرا درآمده و اقدامات این دستگاهها توسط مجمع مشورتی زنان شهرستانها و فرمانداران قابل اندازه گیری و نظارت است.
وی ادامه داد: در چارچوب طرح ارتقای توانمندی زنان روستایی تلاش شده در موضوع اشتغال به بازارشناسی، بازاریابی و بازارسازی توسط زنان كه مغفول مانده كمك شود و این مهم از طریق در كنار هم قرار دادن دستگاههای اجرایی متولی برای همسو كردن اقدامات و امكانات در حوزه زنان انجام شده است.
مدیركل دفتر امور زنان و خانواده استانداری خراسان رضوی گفت: در چارچوب طرح ارتقای توانمندیهای زنان روستایی نیز كه تقریبا دو سال پیش تدوین شد، در سال نخست اجرا برای 50 روستا پیش بینی شد بعد از 50 روستا در سال بعد به 100 روستا ارتقا پیدا كرد.
وی میزان بیكاری زنان روستایی را در خراسان رضوی 2.7 درصد ذكر و بیان كرد: با اجرای 'طرح ارتقای توانمندیهای زنان روستایی' میزان بیكاری این قشر در استان تا پایان پارسال 3.2 درصد كاهش یافت.
سلجوقی افزود: برای توسعه كسب و كار در روستاهای خراسان رضوی هفت مولفه در سیاستهای استانی مدنظر قرار گرفته كه شامل روستای عاری از بیكاری، روستای عاری از طلاق، روستای عاری از اعتیاد، روستای دوستدار كتاب، روستای دارای بیمه روستایی، روستای مشاركت كننده با سازمانهای مردم نهاد و روستای عاری از بیسوادی است. این اهداف در طرح مربوط به اشتغالزایی بانوان نیز دنبال می شود.
وی ادامه داد: همكاری با دستگاههای اجرایی، ورود فرمانداریها و بخشداریها و حتی دهیاریها برای همكاری، استقبال از دوره های مختلف آموزشی و آشنایی زنان با فضای كسب و كار از جمله دستاوردهای اجرای طرح ارتقای توانمندیهای زنان روستایی در روستاها بوده است.
سلجوقی گفت: در چارچوب اجرای این طرح دوره های آموزشی برای زنان روستایی با محوریت مهارت بازاریابی برگزار شد و زنان بین 15 تا 35 سال پس از دریافت آموزشها و تسهیلات، طرحهای اقتصادی خود را حول و حوش صنایع دستی، محصولات كشاورزی، بوم گردی و گیاهان دارویی به اجرا درآوردند.
وی افزود: 'بازه هور' در شهرستان مشهد از جمله روستاهای موفق در افزایش توانمندیهای زنان روستایی بوده بطوری كه با راه اندازی كارگاه تولیدی خیاطی در روستا تقریبا كل زنان در همین كارگاه مشغول كار شده اند.
7489/1858