لباس كُردي نمادي براي هويت و اصالت

به گزارش خبرنگار ايرنا لباس يكي از نشانه هاي هويت شخصيتي، فرهنگي و اجتماعي هر فرد در جامعه به شمار مي آيد و در بسياري از مواقع ما هويت، شخصيت و حتي شغل افراد را از شيوه پوشش آنها گمانه زني مي كنيم.
ايران اسلامي رنگين كماني از اقوام و فرهنگ هاي مختلف بوده و هر گوشه از اين پهنه بزرگ داراي فرهنگ و اصالتي خاص بوده و در طول تاريخ از گزند آسيب ها و حوادث مختلف تاريخي و سياسي در امان نبوده است.
در اين ميان در غرب كشور كُردها به عنواني يكي از اقوام قديمي و تاريخي ايران اسلامي با توجه اقليم جغرافيايي و كوهستاني بودن منطقه، بيشتر از ساير اقوام كشور از دخل و تصرف مهاجمان يكي پس از ديگري تاريخ در امان بودند و تاكنون توانستند اين هويت و اصالت فرهنگي خود را حفظ كنند.
در كردستان تاكنون هم زنان و مردان اين ديار با پوشيدن لباس هاي محلي كردي و گويش به زبان مادري توانسته اند بخش هايي از فرهنگ و آداب و سنن خود را حفظ كنند و با افتخار و با احترام بر حفظ اين هويت و اصالت خود تاكيد كنند.
بدون شك در دنياي امروز كه جهان به دهكده اي كوچك تبديل شده و فرهنگ و تمدن هاي مختلف جهان متاثر از فرهنگ غربي هستند حفظ اصالت و هويت قوم ها در كشورهاي مختلف جهان آسان نبوده و حفاظت از اين گنجينه تاريخي نيازمند عزم و اراده اقشار مختلف مردم است.
لباس كردي به عنوان يكي نمادهاي هويتي مردم مناطق مختلف كردنشين از زيباترين نوع پوشاك ايراني به شمار مي آيد و اين زيبايي در پوشاك زنان اين منطقه از تجلي بيشتري برخوردار است.
دامن‌هاي بلند و پرچين، پيراهن‌ها و رنگارنگي آن به همراه بخش‌هاي ديگر اين پوشش هر بيننده‌اي را متقاعد مي‌كند كه به اين زيبايي اعتراف كند و همين امر باعث شده چند بار در جشنواره‌هاي جهاني به عنوان لباس برتر و فاخر در بين اقوام مختلف انتخاب شود.
***لباس بارزترين عامل فرهنگي بصري در جامعه است
مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كردستان گفت: لباس يكي از بارزترين عامل فرهنگي بصري در هر جامعه اي به شمار مي رود و از روي پوشش افراد مي توان فرهنگ و خواستگاه آنها را مشخص كرد.
سيد محسن علوي گفت: با توجه تهاجم فرهنگ غرب لازم است فرهنگ حفاظت از فرهنگ و آداب و سنن در بين اقوام مختلف جامعه نهادينه شود تا اين آيين ها به مرور زمان به فراموشي سپرده نشود.
وي اضافه كرد: نام گذاري هفته اي از سال به نام هفته لباس محلي و پوشيدن لباس هاي محلي زنانه و مردانه مي تواند نقش بسيار مهمي در احياي لباس هاي محلي داشته باشد.
كارشناس گردشگري اداره كل ميراث فرهنگي كردستان نيز گفت: تكامل لباس كردي كاملاً مناسب وضعيت اقليمي اين ناحيه بوده و شيوه نگرش آميخته با احترام مردم به پوشش، باعث حفظ و استفادة آن تا امروز شده است.
تيمور خالدي افزود: هرچند لباس كردي در نگاه اول يكسان به نظر مي‌رسد اما در هر منطقه و ناحيه لباس مخصوص به خود را مي پوشند و از روي نوع پوشش مي‌توان فهميد كه شخص جزو اهالي كدام منطقه است.
وي اضافه كرد: امروزه طراحي لباس يك صنعت محسوب مي شود و لباس كردي با همه زيبايي ها، پوشش كامل ايراني و اسلامي و نشات گرفته از مجموعه اي از حوادث تاريخ، فرهنگ غني و سابقه بسيار طولاني است.
آوات مكاري رئيس گروه توسعه گردشگري و بازاريابي ميراث فرهنگي كردستان هم گفت: لباس هاي محلي در بحث بوم گردي مي تواند نقش بسيار مهمي داشته باشند و گردشگران ضمن آشنايي با فرهنگ مناطق مختاف مي خواهند لباس هاي محلي را نيز به عنوان سوغات اين مناطق داشته باشند.
وي اضافه كرد: در بسياري از مواقع گردشگران مناطق مختلف دوست دارند با افراد بومي كه لباس هاي محلي را بر تن دارند عكس يادگاري تيهه كنند و حضور خود را در اين مناطق با استفاده از لباس هاي محلي به اثبات برسانند.
لباس كردي به دو بخش مردانه و زنانه تقسيم بندي مي شود كه هر بخش داراي قسمت هاي مختلف و مدل هاي مختلف است.
لباس كردي مردانه كه در اصلاح محلي به آن كواو پاتول مي گويند و داراي چند مدل مرادخاني، رانك و چوخه، چل تيكه، مدل كت و شلواري ....از دو بخش كوا(پيراهن) و پاتول (شلوار) تشكيل شده است.

** رانك و چوغه يا چوغه و رانك
براي دوخت هر نوع مدل از پارچه هاي مختلفي استفاده مي شود كه نوع مرغوب و زيباي آن از موي نوعي بز به نام (مه ره ز) تهيه مي شود و در آن موي اين نوع بز كه بسيار نرم و لطيف است ابتدا با استفاده دوك مي ريسند و سپس در كارگاه هاي كه به آن (جولايي) مي گويند مي بافند تا به صورت پارچه هاي نواري با عرض 10 سانتمتر در آيد.
پارچه هاي نواري شكل سپس در خياطي به شكل رانك و چوغه دوخته مي شود و اين نوع لباس كردي مردانه با توجه به رنگ موي بز در چند رنگ سياه، خاكستري، سفيد، بادامي و سرخ گردويي، بدون استفاده از رنگ هاي شيميايي دوخته مي شود تنها براي پررنگ كردن، رنگ سرخ گردويي از پوست گردوي سبز استفاده مي شود.
رانك و چوغه اعياني ترين نوع لباس مردانه كردي به شمار مي آيد و با توجه به نازك بودن آن بيشتر در فصول بهار و تابستان پوشيده مي شود و وزن بسيار كم و دوام زياد از ديگر ويژگي هاي اين نوع لباس است.
به علت قيمت زياد نوع تهيه شده از موي بز، اين نوع را از پشم گوسفند و حتي پارچه هاي پشمي نيز مي دوزند و اين نوع تنها مدل لباس مردانه است كه در آن دكمه به كار برده نمي شود.
** مرادخاني
اين نوع پوشش مردانه مانند رانك و چوغه از دو قسمت پيراهن و شلوار درست شده اما نوع پارچه آن ابريشمي با ديگر پارچه ها بوده و مخصوص فصل زمستان است.
در قسمت پيراهن آن در دو سمت راست و چپ دو رديف دكمه نصب مي شود و در قسمت سينه و سرشانه ها از ابرهاي مخصوص استفاده شده و مي توان در فصل زمستان آن را بدون پالتو هم پوشيد.
اين مدل نيز مانند ساير مدل هاي پوشش مردانه در قسمت كمر نيازمند پشتوين براي پنهان كردن چين ها بوده و قسمت اضافي پيراهن در داخل شلوار گذاشته مي شود.

** مدل چل تيكه
اين مدل نيز مانند رانك و چوخه از بهم پيوستن نوارهاي 10 سانتمتري پارچه دوخته مي شود و داراي دو مدل بدون دكمه و دكمدار بوده و از تنوع رنگي بسيار بالايي برخوردار است و در تمامي فصل مي توان آن را پوشيد اما با توجه به اينكه دوخت آن بسيار سخت و نيازمند زمان زيادي است داراي قيمت بالايي است.

**مدل كت و شلواري
اين مدت در قسمت شلوار تفاوتي با ديگر مدل ها ندارد اما در قسمت پيراهن آن به شكل كت(كت و شلوار رسمي) دوخته مي شود و در قسمت هاي سرشانه و پهلوها از ابرهايي براي دادن حجم استفاده مي شود.
پارچه اين مدل مخصوص بوده و معمولا' از پارچه هاي ضخيم براي دوختن اين مدل استفاده مي شود و بيشتر در رنگ هاي تيره دوخته مي شود و در مراسم رسمي و محل هاي اداري پوشيده مي شود.
معمولا' با لباس كردي مردانه نوعي پارچه سفيد براي محافظت از آستين ها به نام 'سوراني' در قسمت مچ تا آرنج نيز استفاده مي شود و در فصل زمستان براي نيز نوعي پارچه نمدي به نام 'زنگال' كه از پاشنه تا زانوي مي پوشاند استفاده مي شود.
لباس زنانه كردي كه در تنوع و رنگ داراي فراواني بسيار زيادي است شامل مدهاي سقزي، سوراني، سنندجي بوده و براي دوخت آنها از رنگ هاي شاد استفاده مي شود.
لباس زنانه كردي نيز از چندين قسمت تشكيل شده كه شامل كراس، ژير كراس، پشتوين، كولوانه، دسمال، سيخمه و كولونجه است.

**كراس
كراس شامل دو بخش پيراهن و دامن به صورت بالاپوشي است كه از شانه ها تا پايين زانو را مي پوشاند و از رنگ ها و پارچه هاي مختلف ژوژ، كريشه، حرير، تور سنگ دار، كريپ، چيت و نشميلان دوخته مي شود.
در سمت كمر براي جمع شدن پارچه از كمربند استفاده مي كنند و قسمت دامن آن داراي چين هاي مختلفي است كه به طرف حاشيه هاي پايين باز مي شود و ظرافت و زيبايي خاصي به لباس مي بخشد.

** ژيركراس
قبل از پوشيدن كراس كردي پوشيده مي شود و داراي دو بخش پيراهن و شلوار است كه جدا از هم دوخته مي شود و به شلوار آن 'ئاول كراس' يا 'درپي' مي گويند.
ژير كراس بايد با رنگ كراس هم خواني داشته باشد و از چند نوع پارچه مختلف ساتن، ريون، زري و پارچه هاي ديگر دوخته مي شود.

** پشتوين
شامل پارچه اي پشمي است كه در قسمت كمر استفاده مي شود تا ضمن محافظت از كليه ها و قسمت جلوي شكم، زيبايي خاصي به لباس محلي كردي ببخشد.
پشتوين به دو صورت قدقد و درهم آميخته بسته مي شود و از پارچه هاي مختلف هه وري، پشم، نوار زري و ... استفاده مي شود.
لباس محلي زنانه برخي از مناطق كردستان از جمله مدال هاي سنندج و مريوان فاقد پشتون بوده اما در مدل هاي سقزي و موكرياني حتما' بايد پشتوين بسته شود.
در لباس كردي مردانه نيز اگر فرد بدون پشتوين وارد جمع شود نوعي بي احترامي به جمع تلقي مي شود و فرد بايد حتما' از پشتوين استفاده كند.

**كوا و كولوانه
نوعي بالا پوش زنانه است كه روي لباس كردي پوشيده مي شود كه نوع كوا داراي آستين بوده و نوع كولوانه فاقد آستين بوده و از قسمت جلو باز و شانه ها و پشت را تا نزديك زانو را مي پوشاند.
** دسمال
نوعي پارچه اي توري است كه در قسمت شانه قرار مي گيرد و بايد با رنگ پشتوين همخواني داشته باشد و در بسياري مواقع و بويژه در فصول گرم سال از آن به جاي روسري نيز استفاده مي كنند.
در قديم نوعي كلاه مخصوص زنانه 'كلاوو قتاره' يا 'سه ر وين' را روي سر مي گذاشتند و بعد دسمال را روي كلاه مي كشيدند.
** سيخمه و كولونجه
شامل نوعي پوشش است كه در فصل سرد سال روي لباس كردي زنانه پوشيده مي شود و نوع سيخمه بدون آستين و نوع كلونجه داراي آستين بوده و معمولا' از پارچه ها ي ضخيم و مخملي دوخته مي شود.
3020/1904
گزارش از عبدالله رحماني