به گزارش ایرنا، تاجیكستان و قرقیزستان كه رودخانه های بزرگ آسیای مركزی ابتدا از آنها می گذرد به استفاده از منابع آب برای احداث نیروگاههای برقابی تاكید دارند این درحالیست كه كشورهای پایاناب ازبكستان، قزاقستان و تركمنستان چنین اقدامی را موجب از بین رفتن منابع آبی و اختلال در كشاورزی خود می دانند.
كشورهای پایاناب همچنین می گویند استفاده نامناسب كشورهای بالاآب باعث خشك شدن دریاچه آرال وآسیب رسیدن به محیط زیست می شود.
«اسلام كریم‌اف»رئیس جمهوری ازبكستان درجریان دیدارش ازآستانه پایتخت قزاقستان در روزهفت سپتامبرسال جاری(16 شهریور) گفته بود «امكان دارد مسائل آب وانرژی آسیای مركزی آن چنان پیچیده شود كه این وضعیت نه تنها باعث مخالفت‌ها بلكه به جنگ منجر شود».
مقامات ازبكستان، قزاقستان و تركمنستان به احداث نیروگاههای برقابی بر مسیر این رودخانه ها كه مهمترین منابع دریاچه آرال است اعتراض جدی دارند و می گویند در صورت احداث این نیروگاهها توسط قرقیزستان و تاجیكستان ضمن خشك شدن دریاچه آرال كشاورزی در كشورهای انها نیز مختل خواهد شد.
تاجیكستان، قرقیزستان، ازبكستان، قزاقستان و تركمنستان پنج كشور آسیای مركزی محصور در خشكی از حدود 23 سال پیش كه بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق به استقلال رسیدند بر سر مسائل مرزی و آبی با هم اختلاف جدی دارند.
دركنفرانس میلان كه اخیرا در مورد طرح های مشترك اروپا وآسیای مركزی برگزار شد یك مسئول دولت ازبكستان نسبت به احداث نیروگاه در تاجیكستان و قرقیزستان شدیدا مخالفت كرده است.
براساس اطلاع رسانه های ازبكستان در دیدار هفته گذشته «اسلام كریم‌اف» و «قربانقلی بیردمحمد‌اف» روسای جمهور ازبكستان و تركمنستان در شهر تاشكند تاكید شده است كه مسائل آب وانرژی آسیای مركزی باید در پایه معیار‌های حقوق بین‌المللی و با شركت سازمان‌های بین‌المللی بررسی شوند.
مقامات ازبكستان همچنین به دفعات درهمایش‌های بین‌المللی به طرحهای احداث نیروگاههای برقابی در تاجیكستان وقرقیزستان شدیدا اعتراض كرده‌اند.
«بختیار عبد صمد‌اف» رئیس كمیته دولتی حفظ طبیعت ازبكستان درگفت و گو با خبرگزاری REGNUM» روسیه موضوع تقسیم غیرمنصفانه منابع آب منطقه آسیای مركزی را مطرح كرده‌است.
وی گفته است كه به ادعای تاشكند در صورت مورد استفاده قرارگرفتن نیروگاههای قمبرآته قرقیزستان وراغون تاجیكستان كشور های پایاناب با كمبود آب برای آبیاری روبرو خواهند شد.
«عبدالعزیز كامل‌اف» وزیر امور خارجه ازبكستان نیز در شصت و هشتمین جلسه مجمع عمومی سازمان ملل درشهرنیویورك در اواخر ماه گذشته تاكید داشت «نقشه تاجیكستان و قرقیزستان برای احداث نیروگاههای بزرگ از جمله نیروگاه راغون تاجیكستان با ارتفاع 350 متر درسرچشمه آمودریا ونیروگاه قمبرآته قرقیزستان باارتفاع 275متر در سرچشمه رودخانه ما را نگران ساخته‌است».
درهمین حال وزرای امور خارجه قرقیزستان و تاجیكستان با رد كردن اظهارات این دیپلمات ازبك تاكید كردند كه استفاده از منابع آبی در كشورشان برای كشورهای منطقه وهمچنین محیط زیست هیچگونه خطری ندارد و درمقابل ازبكستان را به كارشكنی و ممانعت از اجرای طرحهای برقابی آنها كردند.
تاجیكستان ضرورت احداث نیروگاه برقابی را با كمبود شدید نیرو وبرق درفصل سرما دراین كشور مربوط خوانده و می‌گوید كه از طریق احداث نیروگاه راغون این مشكل حل خواهد شد واین طرح در وضعیت محیط زیست تأثیری نخواهد گذاشت.
طرف قرقیزستانی نیز گفته است كه با احداث نیروگاه قمبرآته سطح آب رودخانه كاهش نیافته و به روند آبیاری در كشورهای پایاناب آسیای مركزی اثری نخواهد داشت.
آمودریا و سیردریا از رودخانه های اصلی آسیای مركزی نخست از قرقیزستان و تاجیكستان كه بر محور تامین انرژی و اقتصادی احداث نیروگاههای برقابی تكیه كرده اند، عبور می‌كند و به همین دلیل بقیه كشورهای آسیای مركزی از كاهش آب این رودخانه ها واهمه دارند.
ازبكستان كه یكی از تولیدات اصلی آن محصول راهبردی «پنبه» است می گوید درصورت كاهش اب این رودخانه ها بیشترین زیان را می‌بیند.
ازسوی دیگر كشورهای فقیر تاجیكستان و قرقیزستان برای تامین برق مورد نیاز و صدور تجاری آن به كشورهای همسایه نیاز شدید به سرمایه گذاری در احداث نیروگاهها را دارند.
یك مقام وزارت خارجه روسیه نیز با انتقاد از آنچه كه «سیاست مستقل حاكمان آسیای مركزی در موضوع «آب و انرژی» عنوان كرد، گفت:دولت های آسیای مركزی در موضوع آب و انرژی سیاست مستقلی در پیش گرفته اند كه به نفع هیچ كدام از كشورهای منطقه نیست.
'الكساندر لوكاشیویچ' پیشتردر تاجیكستان در جمع خبرنگاران با اعلام پشتیبانی ازطرح های نیروگاه برقابی دردست احداث راغون در تاجیكستان و قمبراته در قرقیزستان افزود: روسیه اعتقاد دارد كه طرح های مربوط به بهره برداری از ذخیره های آب در این منطقه باید از طریق همكاری های منطقه ای اجرا شوند نه اینكه با موضع گیری حاكمان، شكاف میان كشورهای همسایه عمیق تر شود.
وی گفت:باوجود تفاوت اهداف كشورهای بالاآب و كشورهای پایاناب آسیای مركزی اما با ایجاد دیوار اعتماد و تهیه مكانیسم عمومی بهره برداری از ذخیره های آب و انرژی منطقه می توان به یك «موقعیت و موفقیت عمومی» رسید.
الكساندر لوكاشیویچ طرح نیروگاه راغون را یك نمونه برجسته از سوء اعتماد بین دولت های آسیای مركزی و اجرانشدن تعهدات همكاری بین كشورهای این قلمرو نامید وگفت: ضروری است كه در طرح هایی نظیر تولید برق و ذخیره آب كشورها با هم ارتباط نزدیك داشته باشند.
روسیه پیشتر برای ساختن نیروگاه قمبراته در قرقیزستان وعده اعطای سرمایه داده بود اما تاكنون به خاطر نرنجاندن ازبكستان كه مخالف اجرای طرح راغون در تاجیكستان است حمایتی از اجرای این طرح نكرده بود.
سخنگوی وزارت خارجه روسیه با استقبال از نتایج ارزیابی بانك جهانی ازطرح نیروگاه راغون گفت: ما خیلی امیدواریم كه كشور های منطقه با تكیه برفعالیت های كارشناسان برای روشن كردن مسائل مورد تشویش آنها به یك مذاكره مستقیم روی بیاورند.
بانك جهانی اخیرا اعلام كرد كه اجرای این طرح هیچ ضرری برای محیط زیست و كشورهای پایاناب ندارد.
تاجیكستان بعد از چند سال تلاش بی نتیجه برای تامین سرمایه خارجی، خود به تنهایی و درآغاز سال 2010 به طور مستقل اجرای طرح راغون را آغاز كرد وبا وعده فروش سهمیه برق به برخی كشورها هم توانست 186میلیون دلار جمع آوری كند كه با مخالفت شدید كشورهای پایاناب به ویژه ازبكستان مواجه شده است.
با توجه به مسائل مطرح شده، كارشناسان هشدار می‌دهند كه مشكل آب در آسیای مركزی می‌تواند به یك تهدید جدی و همچنین بحران فرا منطقه ای تبدیل می شود و ادامه روند كنونی بحران آب برای این منطقه را خطرناك می‌دانند.
كارسناسان می گویند چنانچه كشورهای آسیای مركزی برای حل بحران با مذاكرات موافقت نكنند جنگ بر سر آب اغاز خواهد شد.
گزارش تحلیلی از خسرو حسینی كارشناس حوزه آسیای مركزی
آساق**1663**1590
منابع:
1- http://www.ozodi.tj/content/water-hydro-power-station-uzbekistan-tajikistan/27303848.html
2- http://www.irna.ir/fa/News/81221159/%AF
3- اttp://www.dw.com/fa-ir
تهران - ایرنا - كارشناسان هشدار می‌هند كه احتمال بروز ابعاد جنگ بر سرمسئله آب، آسیای مركزی را تهدید جدی می كند زیرا آب این «مایه حیات» به مهمترین مسئله لاینحل بین كشورهای پایاناب و بالاآب در این منطقه تبدیل شده است.
