گشت ارشاد؛ نقد یا نفی - غلامرضا محمدنسل*

در مجموع می‌توانیم نظرات موجود در خصوص گشت ارشاد را به سه گروه موافق، مخالف و خنثی تقسیم كنیم. هر یك از این سه گروه نیز در درون خود به شعباتی دیگر تقسیم می‌شوند.

گروه نخست از مخالفان گشت ارشاد كسانی هستند كه مخالف با الزامی بودن حجاب بوده و آن را امری شخصی می‌دانند و معتقدند كه هر كس باید بتواند براساس میل باطنی خود حجاب یا بی‌حجابی را انتخاب كند و پلیس هم نباید در این حوزه دخالتی داشته باشد.

گروه دوم از مخالفان گشت ارشاد كسانی هستند كه حجاب را واجب می‌دانند اما در عین حال معتقدند كه دولت و پلیس باید از دخالت در مسأله حجاب خودداری و برخورد با این ناهنجاری را به جامعه مدنی واگذار كنند.

گروه سوم از مخالفان گشت ارشاد عده‌ای هستند كه معتقدند حجاب یك مقوله فرهنگی است و باید با اقدامات فرهنگی در جامعه جا بیفتد و با تدابیر انتظامی و بگیر و ببند، حجاب و عفاف مردم درست نمی‌شود. این افراد معتقدند كه دخالت پلیس در این حوزه موجب عناد و لجاجت برخی از شهروندان شده و تأثیر عكس خواهد داشت.

اما موافقان گشت ارشاد نیز به چند دسته قابل تقسیم هستند. گروه نخست كسانی هستند كه طرفدار پروپا قرص گشت ارشاد بوده و تقویت و توسعه این گشت را حلّال مشكل حجاب و عفاف در جامعه می‌دانند. به عبارت دیگر، این افراد گشت ارشاد را شرط لازم و كافی برای رعایت حجاب و عفاف می‌دانند.

گروه دوم از موافقان اشخاصی هستند كه وجود گشت ارشاد را برای تثبیت حجاب و عفاف در جامعه لازم اما ناكافی می‌دانند. این گروه از شهروندان و كارشناسان معتقدند كه گشت ارشاد برای رعایت ظاهر حجاب لازم است اما توانایی نهادینه كردن اعتقاد به حجاب در جامعه را ندارد. مسوولیت بخش اخیر با نهادهای فرهنگی و مدنی است كه باید در كنار پلیس به وظایف خطیر فرهنگ‌سازی خود عمل كنند

گروه سوم از موافقان كسانی هستند كه نقدهایی را در مورد نحوه كار و عملكرد گشت ارشاد وارد می‌كنند و معتقدند كه باید با برطرف كردن نقاط ضعف و افزایش نقاط قوت گشت ارشاد آن را به جزیی سودمند از امنیت اخلاقی تبدیل كرد.

در خصوص گروه خنثی كه نوعاً برخورد سیاسی و جناحی با مقوله حجاب و عفاف دارند نوعی دوگانگی یا ریا در برخورد و موضع‌گیری‌شان مشاهده می‌شود. این گروه در مقاطعی با گشت ارشاد موافقت و در برهه‌هایی هم مخالفت می‌كنند و بیشتر تابع جو روز هستند و همیشه هم‌جهت با موج شنا می‌كنند.

صرف‌نظر از تنوع دیدگاه‌های موجود، باید به چند واقعیت اشاره كرد. نخست این كه: تثبیت حجاب و عفاف در جامعه وظیفه پلیس نیست و باید نهادهای مختلف فرهنگی و جامعه نسبت به این امر اقدام كنند. دوم این كه: كار فرهنگی هم به‌ تنهایی كافی نیست زیرا حتی در هنجارهای كاملاً جاافتاده در جامعه (مثل حرمت نفس و مال افراد) باز هم گروهی هنجارشكن وجود دارند كه دست تعدی به جان یا مال یا نوامیس دیگران دراز می‌كنند و با كار فرهنگی قابل ‌رفع نیستند بلكه باید با قوه قهریه با آنان برخورد كرد.

در خصوص حجاب و عفاف نیز به همین منوال است و گروهی عالمانه و عامدانه تلاش بر نقض هنجارهای عرفی حجاب و عفاف در جامعه را دارند. این افراد كسانی هستند كه كار فرهنگی در مورد آنان مؤثر واقع نشده است. حكم عقل این است كه در خصوص این افراد فاز برخورد انتظامی آغاز شود. سوم این كه: برخورد انتظامی با این مقوله فرهنگی باید در حد ضرورت و به‌عنوان آخرین راه چاره باشد و نباید بیش ‌از اندازه بر آن تكیه كرد.

*جرم‌شناس و استاد دانشگاه

منبع: روزنامه ایران 23/02/1394