معاونت موسسه تحقیقات برنج كشور در آمل/ نیم قرن قدمت یك دنیا مشكلات

امروزه پژوهش و تحقیقات یكی از محورهای مهم و ضامن پیشرفت و توسعه پایدار در همه عرصه های كشور به ویژه در بخش كشاورزی به شمار می‌آید.

بنا به اظهارات كارشناسان، عوامل متعددی در توسعه پژوهش دخالت دارند كه این عوامل را به اختصار می توان به سه بخش سخت افزاری، نرم افزاری و نیروی انسانی تقسیم كرد.

عوامل سخت افزاری شامل امكانات فیزیكی و زیرساخت‌ها نظیر دستگاه‌ها و آزمایشگاه ها و ابزارهای لازم جهت اجرای مطالعات است، امكانات نرم افزاری در واقع جریان اطلاعات و تبادل دانش میان پژوهشگران و فنآوری‌های مرتبط به اطلاعات است.

بخش سوم شامل نیروی انسانی و پژوهشگرانی است كه با دانش و تلاش خود می‌ توانند امكانات سخت افزاری و نرم افزاری را به خدمت گرفته و طرح‌های پژوهشی گوناگون را تدوین و اجرا كنند.

در همین ارتباط، رییس معاومت موسسه تحقیقات برنج كشور برای پیشبرد اهداف و برنامه ها و انجام برنامه‌های پژوهشی و تحقیقاتی خواستار رفع كمبودها و تأمین ضروریات عرصه پژوهش با توجه به قدمت آن و اهمیت برنج در مازندران، برای این موسسه شد.

'علی مومنی' روز شنبه در حاشیه بازدید خبرنگار ایرنا از این موسسه در گفت و گو با ایرنا داشتن امكانات حداقلی و مناسب را لازمه توسعه برنامه‌های تحقیقاتی مبتنی بر نیاز بخش تولید برنج دانست.

وی افزود: این موسسه برای پاسخگویی مناسب به نیاز بخش تولید برنج در مازندران و كشور نیازمند تكمیل و روزآمد نمودن تجهیزات در آزمایشگاه های واحد ژنتیك و فیزیولوژی، كیفیت، خاك و تغذیه، آب، صنایع غذایی، ماشین‌ آلات و خاك آفات و بیماری ها به حدود 10 میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.

وی اظهار داشت: این موسسه همچنین جهت پشتیبانی لازم در امور تحقیقاتی نیازمند تجهیز و به روزسازی شبكه اطلاع رسانی و كامپیوترها برای محققین و واحدهای اداری و پشتیبانی است كه سال هاست است به دلیل كمبود اعتبارات به انجام نرسیده است.

وی همچنین به دلیل گستردگی حضور در عرصه استانی و ملی، نوسازی ناوگان لجستیكی و خودرویی را در ارائه فعالیت‌های اثربخش و مشاركت در فعالیت‌ها در مشاركت با سایر دستگاه‌ها را بسیار مهم دانستند و تاكید كرد: ایجاد فضای مناسب و آرام جهت مطالعه و فعالیت با تهیه حداقل‌های ملزومات اداری بسیار تأثیرگذار است.

وی همچنین توسعه زیرساخت شبكه اینترنت و اتوماسیون جهت شتاب بخشی در انجام امور، كاهش هزینه‌های تبادل اطلاعات و مكاتبات را از دیگر نیازهای ضروری این موسسه برشمرد.

مومنی در بخش دیگری تاكید بر لزوم اتمام فعالیت‌های عمرانی نیمه تمام در حوزه‌های از جمله ایجاد پست برق، سیستم گازرسانی گفت: هزینه تكمیل این طرح های عمرانی در رسیدن به اهداف و در مقایسه با اثربخشی دستاوردهای ارائه شده و یا حصول به اهداف برنامه ریزی شده، بسیار اندك بوده است.

وی برای رفع این مشكلات اساسی موسسه خواستار توجه ویژه از محل اعتبارات استانی و ملی شد اگر اعتقاد داریم برنج محصولی راهبردی در تأمین غذا و امنیت غذایی به ویژه در شرایط اقتصاد مقاومتی هستیم.

رییس معاونت موسسه تحقیقاتی برنج كشور یادآور شد: این موسسه اكنون با توجه به گرمای طاقت فرسای فصل تابستان فاقد سیستم خنك كننده (چیلر) است كه خرید این دستگاه نیازمند اعتبار می باشد.

وی تصریح كرد: در سال جاری هنوز منابع اعتباری خاصی در بخش های جاری و تحقیقاتی، بجز از منابع درآمدی مركز، به این موسسه ابلاغ نشده است .

این در حالی است كه به گفته مومنی انجام با كیفیت فعالیت‌های پروهشی، نیازمند تأمین حداقل‌ اعتبارات لازم و به موقع است.

وی ادامه داد: سالانه در این موسسه بین 35 تا 45 طرح پروهشی و تحقیقاتی مربوط به برنج انجام می شود كه برای هر یك از این طرح ها حدود 10 تا 20 میلیون تومان اعتبار نیاز است.

وی اقدامات و دستاوردهای پژوهشی در این موسسه را با وجود كمبود امكانات بسیار اثر بخش و تاثیرگذار در بخش تولید برنج كشور دانست و گفت: امروزه كشوری موفق است كه به پژوهش و كار تحقیقاتی بهاء لازم بدهد به همین دلیل انجام پژوهش از ضروریات در عرصه برنامه ریزی، تصمیم‌سازی و مدیریت در دنیای جدید است.

وی حمایت های دولتی را برای اجرای طرح های تحقیقاتی در حوزه كشاورزی و به ویژه محصولات اساسی اجتناب ناپذیر دانست و افزود: اگر چنانچه قانونی تدوین شود كه مالیاتی حدود نیم تا یك درصد بر خرید برنج وارداتی وضع و آن را برای اجرای برنامه‌های پژوهشی و ارتقای تولید برنج هزینه شود، نتایج بسیار اثربخش در انجام كارهای پژوهشی و تولید در بخش برنج اتفاق می افتد.

بر اساس منابع رسمی، سال گذشته حدود 2میلیون تن برنج خارجی وارد كشور شد.

مومنی معتقد است كه اگر امنیت غذایی در كشور، محور اساسی است و در استقلال اقتصادی و اجتماعی نقش دارد، به همان اندازه باید به پشتیبانی اعتباری برنامه‌های پژوهشی اولویت‌دار از جمله در این موسسه توجه كافی شود.

وی تصریح كرد: متاسفانه اكنون اثر بخشی تحقیقات در تولید محصولات كشاورزی در كشور بخوبی ارزیابی و توجه نمی شود.

معاونت موسسه تحقیقات برنج كشور توسعه تحقیقات مشاركتی در فرایند فعالیت‌ها در بخش تحقیق و تولید برنج را بسیار مهم دانست و افزود: برای توسعه پایدار در بخش كشاورزی باید محقق، مروج، آموزش دهنده و بهره بردار باید در یك چارچوب و در كنارهم قرار گیرند تا نتایج كار با سرعت و كیفیت بهتری وارد عرصه گردد.

وی با بیان این كه ساختار سازمانی و تشكیلاتی معاونت موسسه تحقیقات برنج كشور ناقص است گفت: این مهم در فعالیت‌های اثر بخش مجموعه این موسسه بسیار تأثیرگذار است .

موسسه تحقیقات برنج كشور مستقر در آمل مازندران، موثرترین واحد پژوهشی تولید برنج در مازندران و سطح كشور می‌باشد كه در قالب بخش ‌های تحقیقاتی متعدد به مطالعه در زمینه اصلاح و تهیه بذر برنج، بررسی آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز، خاك و آب و فنی و مهندسی و همچنین در زمینه به نژادی، به ‌زراعی، خاك و تغذیه، شناسایی و مدیریت آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز، آبیاری، صنایع غذایی و تولید بذرهای سوپرالیت و مادری ارقام پر محصول برنج فعالیت می كند.

بخش تحقیقاتی اصلاح و تهیه بذر به عنوان یكی از بخش‌های مادر موسسه تحقیقات برنج كشور، در زمینه‌های به‌نژادی، به‌زراعی و تولید بذر برنج فعالیت دارد.

فعالیت های به‌نژادی انجام شده در این بخش تاكنون به معرفی ارقام اصلاح شده متعددی، بیش از 22 رقم، از جمله 'ندا، شیرودی، كشوری، فجر و كوهسار 'منجر شده است كه دارای خصوصیات كیفی مطلوب و عملكرد بالا می‌باشند.

در زمینه‌ به ‌زراعی نیز تحقیقات با هدف بهینه‌سازی مدیریت مزرعه و استفاده از روش‌های نوین زراعی برای كاهش هزینه‌های كاشت تا برداشت و افزایش تولید محصول انجام می‌شود. این فعالیت‌های تحقیقاتی در قالب طرح‌ها و پروژه‌هایی در مزرعه و آزمایشگاه‌های معاونت موسسه و یا بسته به هدف تحقیق، در نقاط مختلف استان مازندران و یا در سایر استان‌های برنج‌خیز كشور اجرا شده است.

بخش اصلاح و تهیه بذر این موسسه تحقیقاتی دارای سه آزمایشگاه تحقیقاتی، شامل آزمایشگاه‌های كیفیت، فیزیولوژی، ژنتیك و بیوتكنولوژی و یك گلخانه تحقیقاتی است.

در این آزمایشگاه، اندازه‌گیری پارامترهای ژنتیكی، فیزیولوژی، مولكولی و همچنین فاكتورهای فیزیكی و شیمیایی مرتبط با كیفیت پخت در حد امكانات موجود به انجام می‌رسد.

اغلب ارقام معرفی شده توسط این موسسه، در سطح وسیعی از شالیزارهای كشور كشت می‌شدند و یا در حال كشت هستند و تقاضا برای كشت این ارقام در حال افزایش است.

این موسسه از آغاز فعالیتش در اوایل دهه 40 تاكنون توانسته است بیش از 22 رقم برنج را به بخش كشاورزی كشور معرفی كند به عنوان مثال، ارقام جدید و با كیفیت پخت مطلوب، نظیر كشوری (پرمحصول كیفی)، كوهسار (مقاوم به سرما و زودرس)، شیرودی (پرمحصول كیفی) و ارقام پرمحصول دیگر نظیر'ندا، فجر و شفق' كه با وجود گذشت سال ها از زمان معرفی از جمله دستاوردهای این موسسه است كه همچنان در استان‌های برنج خیز كشور كشت و مورد استقبال تولید كنندگان می‌باشد.

در بخش آب و خاك نیز فعالیت‌های تحقیقاتی در زمینه مصرف كود و تغذیه گیاه برنج از سال 1345ه .ش در مازندران شروع شده است كه مسوولیت انجام آن ها به عهده اداره خاك شناسی و حاصل خیزی خاك مازندران و زیر نظر موسسه خاكشناسی و حاصلخیزی خاك كشور بوده است.

تعیین فرمول كودی عناصر اصلی (نیتروژن، فسفر و پتاسیم) بصورت كلی برای ارقام محلی و اصلاح شده در خزانه‌های جوی - پشته‌ای، جعبه‌ای و همچنین در زمین اصلی ، تعیین حد بحرانی ماده آلی خاك در اراضی شالیزاری و استفاده از آن برای توصیه كود نیتروژنه برای ارقام محلی و پرمحصول، تعیین حد بحرانی عناصر فسفر، پتاسیم و روی قابل جذب خاك برای ارقام محلی و پرمحصول و استفاده از آن در توصیه مصرف كودهای فسفره، پتاسیمی و روی، تعیین راندمان زراعی و راندمان بازیافت كود نیتروژنه (اوره) در خاك‌های با مواد آلی كم، متوسط و زیاد برای ارقام مختلف، تعیین مقدار كود بهینه و همچنین عوامل موثر در عملكرد رتون برنج از جمله مهم ترین فعالیت های تحقیقاتی انجام شده و دستاوردهای این موسسه بوده است.

تعیین میزان تثبیت ازت و صرفه‌جوئی در مصرف كود اوره در شالیزار پس از كشت شبدر برسیم و گیاهان خانواده بقولات بعنوان كشت دوم، بررسی اثر مصرف تقسیطی اوره در افزایش عملكرد، كاهش ارتفاع و خطر خوابیدگی (ورس)در برنج، شناسایی ارقام و لاین‌های امیدبخش مقاوم به شرایط ماندابی و شوری در مازندران با همكاری بخش اصلاح بذر، تشخیص ضرورت مصرف عناصر فرعی و ریز مغذی گوگرد، منیزیم، روی، مس، بر و منگنز برای ارقام برنج، بررسی كارآیی مدیریت عناصر غذایی مختص مكان (SSNM) در اراضی شالیزاری مازندران یا استفاده از كرت‌ شاهد در توصیه علمی كود برای برنج بدون انجام آزمون خاك و بررسی توازن پتاسیم در شالیزار از دیگر دستاوردهای معاونت موسسه تحقیقات برنج كشور می‌باشد.

در چند سال اخیر محققین بخش علاوه بر اجرای پروژه های تحقیقاتی، در ترویج و انتقال یافته های تحقیقاتی در قالب طرح مدرسه در مزرعه كشاورز و طرح تسریع انتقال یافته ها به عنوان تسهیلگر، متخصص موضوعی حضور چشمگیر داشته اند.

تدریس در كلاس های آموزشی برای كارشناسان ناظر برنج و كارشناسان ترویج، حضور موثر در برنامه روز مزرعه و هفته انتقال یافته ها از دیگر فعالیت های محققین این بخش است.

از دیگر بخش های این موسسه بخش فنی و مهندسی است كه سعی در بهبود روش های آبیاری و زهكشی و استفاده بهینه از ادوات و تكنولوژی های روز و پیشرفته در مراحل مختلف كاشت، داشت و برداشت و عملیات پس از برداشت برنج دارد تا ضمن پایین آوردن ضایعات برنج به بالا بردن كیفیت برنج استحصالی و افزایش محصول در سطح كمك نماید.

به طور كلی محققین این موسسه در دوره فعالیت 1372 تاكنون سالیانه بطور متوسط 40 تا 45 طرح یا پروژه تحقیقاتی ملی و استانی در اصلاح برنج، مدیریت‌های زراعی مناسب، آفات و بیماری های برنج و مدیریت آن ها، كنترل بیولوژیك آفات و بیماری‌ها، شناسایی و كنترل علف‌ های هرز، مدیریت تلفیقی آفات و بیماری ها و همچنین انتقال یافته های تحقیقاتی را به اجرا در آورده اند.

نتایج و یافته‌های تحقیقاتی حاصل از اجرای این طرح‌ها و پروژه ها به صورت گزارش‌ های پژوهشی سالیانه و نهایی و مقالات علمی در مجلات علمی خارجی و داخلی، نشریات مختلف (فنی،ترویجی و یا پوستر) و ارایه سخنرانی‌ها، مصاحبه‌های رادیویی و تلویزیونی و برگزاری كلاس‌های آموزشی در دسترس علاقمندان قرار گرفته و می گیرد.

همچنین طی در سال جاری تعداد 41 پروژه تحقیقاتی، تطبیقی، ترویجی و مشاركتی ملی، استانی و خاص جدید و ادامه دار از سوی محققین در حال اجراست.

آموزش فنی و ترویجی برای كشاورزان به صورت كلاس های مدرسه در مزرعه‌ در شهرستان های استان مازندران، بررسی های كلینیكی آفات و بیماری های برنج در آزمایشگاه های مختلف این بخش به طور رایگان در پاسخ به درخواست كشاورزان و مراكز خدمات كشاورزی، مشاركت همكاران در برنامه‌های هفته انتقال یافته‌ها و روز مزرعه در سطوح استانی و ملی، شبكه مراقبت كرم ساقه خوار برنج و كمیته كاهش مصرف سم و استفاده بهینه از كودها از جمله سایر فعالیت های جنبی بخش می باشد.

بررسی اجمالی در ساختار موجود موسسه در مازندران در حوزه‌های مختلف نشان می‌دهد كه با وجود انجام فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی بالا و اثربخش در حوزه برنج و شالیزار از سوی محققان و پژوهشگران معاونت موسسه تحقیقات برنج كشور، این موسسه به جهت امكانات ضروری و اولیه فرآیند پژوهشی موثر و كارآمد با كمبودهای زیادی مواجه است كه رفع آن به طور قطع در پیشبرد اهداف و برنامه های این مركز در حوزه حل مشكلات تولید برنج در اینده بسیار تاثیرگذار خواهد بود.ك/4

621/608/506

گزارش از جانعلی فتحی