ردپايي كه محو مي شود

به گزارش ایرنا، یكی از هنرهای اصیل مردمان سرزمین پهناور ایران، گیوه بافی است كه در گذشته ای دور مهم ترین حرفه ساكنان روستای 'نشلج' كاشان بوده و امروز نیز برای پر و بال گستراندن مجدد نیازمند گوشه چشمی از سوی مسوولان است.

'گوهر عندلیب' كه بی شك به مثابه نامش بلبلی است بر شاخساران طبیعت زیبای هنرهای دستی ایران، یكی از هنرمندان نشلجی است كه از هشت سالگی گیوه بافی را شروع كرده و یكی از استادان برجسته در این عرصه محسوب می شود.

هنرمند 77 ساله گیوه باف در این مورد به خبرنگار ایرنا گفت: شغل مادرم گیوه بافی بود و همین مساله موجب شد تا من نیز از كودكی زیر دست یك استاد چیره دست پرورش پیدا كنم.

وی افزود:‌ از قدیم الایام در نشلج اگر مردی 'تخت كشی'(ساخت تخت یاكف گیوه) بلد نبود كسی به او دختر نمی داد و زنان نیز اگر 'رویه چینی' (بافت سطح نخی روی گیوه) بلد نبودند كمتر مرد نشلجی به خواستگاریشان می رفت.

وی اظهار داشت: در گذشته بازار فروش گیوه خوب بود و برای همین تمامی اهالی روستا به این كار مشغول بودند اما هم اكنون با ورود انواع و اقسام كفش ها در جنس و كیفیت های مختلف، دیگر كمتر كسی به پوشیدن گیوه رغبت نشان می دهد.

عندلیب، با اشاره به درآمد اندك گیوه بافی برای شاغلان این حرفه، تاكید كرد: خداوند بزرگ است و روزی ما را می رساند؛ از 14 سال گذشته تا كنون كه همسرم فوت كرده تنها همدمم گیوه بافیست كه از این راه نیز تامین معاش می كنم.

این هنرمند نشلجی تصریح كرد:‌ هر جفت گیوه در اندازه كوچك را در 10 روز و اندازه بزرگ آن را در 15 روز می بافم.

عندلیب، با بیان اینكه هم اكنون هر جفت گیوه را به بهایی حدود600 تا 800 هزار ریال به فروش می رساند، خاطرنشان كرد: با این وجود، فروش گیوه آن هم تنها در محل خانه هر تولید كننده در نشلج، فرصت بازاریابی و نمایش توانمندی های مردمان این منطقه را از بین برده است.

وی، در مورد ضرورت حفظ این هنر سنتی و صنعت دستی نیز گفت:‌ هنری كه چشم های بسیاری برایش كم سو و كمرهای بسیاری برایش خم شده بایستی با تمام وجود حفظ شود.

وی، با اشاره به حضور خود در نمایشگاه های متعدد در سراسر كشور، یادآور شد: همچنین سال گذشته نیز 15 نفر از علاقمندان به این رشته هنری را در خانه هنرهای سنتی كاشان آموزش دادم.

عندلیب تاكیدكرد: گیوه بافان تنها اندكی حمایت می خواهند تا آیندگان حسرت نابودی هنر و صنایع داشته های گذشتگان شان را نخورند.

دهیار روستای نشلج نیز در مورد تاریخچه هنر گیوه بافی در این منطقه به ایرنا گفت: نشلج منطقه ای كوهستانی است كه از قدیم الایام امكان كشاورزی و دامداری در آن وجود نداشته به همین منظور شغل و منبع اصلی درآمد مردمان این منطقه گیوه بافی بوده است.

'مجید دانشیار'، با اشاره به اینكه گیوه از دو بخش تخت و رویه تشكیل شده، افزود:‌ در این روستا از گذشته های دور تا كنون، كار مردان تخت كشی و كار اصلی زنان رویه چینی بوده است.

وی تاكید كرد: تخت یا كف گیوه از جنس پارچه كرباس، چرم و لیت گاو و رویه نیز از جنس نخ پنبه ای است.

وی، ‌با بیان اینكه تا پیش از انقلاب یكهزار تخت كش و یكهزار رویه چین در 300 كارگاه خانگی این روستا مشغول به فعالیت بوده اند، تصریح كرد: در گذشته به علت تعدد شاغلان این حرفه تمامی تخت های گیوه در این روستا توسط مردان تولید می شده اما اكنون تنها دو مرد كهنسال نشلجی به این هنر مشغول هستند.

دهیار روستای نشلج اظهار داشت: مدت زمان تولید هر جفت تخت گیوه یك روز است اما با توجه به كهنسال بودن دو شاغل این حرفه، این اقدام دو هفته به طول می انجامد.

دانشیار گفت: به همین منظور و با توجه به فعالیت حدود50 زن رویه چین در این روستا، تخت های مورد نیاز برای تهیه گیوه از استان های دیگری مانند كرمانشاه و كردستان تامین می شود.

وی، با اشاره به تولید گیوه در استان های كردستان، كرمانشاه، همدان،‌ مركزی، چهارمحال و بختیاری، فارس و بخش های دیگری از استان اصفهان، افزود: در دیگر مناطق كشور دور دوزی گیوه با چرم انجام می شود اما در نشلج گیوه با جنس نخ رویه دور دوزی می شود كه این مساله در زیبایی آن تاثیر بسیاری دارد.

وی، در مورد ویژگی های خاص گیوه نیز اظهار داشت: این نوع پای پوش مخصوص استفاده در مناطق كویری بوده و با توجه به اینكه ضخامت تخت آن یك سانتی متر و جنس رویه نیز نخ پنبه ای است، بهترین عایق برای جلوگیری از انتقال حرارت و الكتریسیته زمین به بدن انسان محسوب می شود.

دهیار روستای نشلج كاشان تاكید كرد:‌ از دیدگاه و باور بافندگان روستایی با توجه به اینكه سر و ته گیوه با لیت گاو بافته می شود، این مزیت در افزایش سو و روشنایی چشمها بسیار موثر است.

دانشیار تصریح كرد:‌ از سوی دیگر، قوسی كه در تخت گیوه تولید شده توسط گیوه بافان نشلجی ایجاد می شود منطبق با قوس موجود در كف پای انسان است.

وی خاطرنشان كرد: این مساله از احساس خستگی زودهنگام بدن حتی پس از طی مسیرهای طولانی جلوگیری می كند.

وی یادآور شد:‌ دارا بودن این ویژگی مهم ترین تفاوت گیوه تولید شده در روستای نشلج با دیگر مناطق كشور است.

دهیار روستای نشلج، تولید در سایزها و اندازه های مختلف و استحكام بسیار زیاد را از دیگر مزیت های این نوع پای پوش برشمرد.

دانشیار اظهار داشت: اخیرا شنیده ام یك شركت معروف خارجی تولید پوشاك، كفشی را با الگو گیری از گیوه نشلج تولید كرده كه این اقدام نشان از كیفیت و مرغوبیت گیوه بافته شده در این منطقه دارد.

وی افزود: با این وجود، هم اكنون شمار تولیدكنندگان بهترین نوع گیوه در كشور كه به گیوه 'ملكی' معروف بوده و در نشلج نیز تولید می شود به تعداد انگشتان دست هم نمی رسد.

وی تاكید كرد: حمایت نكردن از شاغلان این هنر سنتی و صنعت دستی با توجه به درآمد پایین و زحمت بسیار زیاد تولید، در شرایط كنونی كه انواع و اقسام كفش ها و پای پوش ها وارد بازار شده بزرگترین مشكل پیش روی گیوه بافان است.

دهیار نشلج تصریح كرد: اگر برنامه ریزی برای چگونگی جذب بخش خصوصی به منظور سرمایه گذاری در این حرفه توسط دولت انجام نشود در آینده ای بسیار نزدیك این صنعت بسیار هنرمندانه به فراموشی سپرده خواهد شد.

معاون حوزه صنایع دستی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كاشان نیز در این مورد به خبرنگار ایرنا گفت: در سال های گذشته بیش از 100 علاقمند به رشته گیوه بافی در روستای نشلج توسط استادان برجسته به صورت رایگان آموزش داده شده اند.

'محمود تمتاجی' اظهار داشت: از سوی دیگر، تسهیلات مورد نیاز برای توسعه و حفظ این هنر ارزشمند نیز در اختیار متقاضیان قرار گرفته است.

وی افزود: همچنین به منظور تلاش برای بقای این هنر دستی و سنتی ویژه شهرستان كاشان، شماری از گیوه بافان فعال این روستا نیز زیر پوشش بیمه قرار گرفته اند.

گزارش از: فاطمه جعفرزاده خزاقی

1724/7428