"یلدا" شبی برای تجدید خاطرات و زدودن غبار ایام در خراسان شمالی
#
بجنورد، خبرگزاری جمهوری اسلامی 29/09/84
داخلی.اجتماعی.آیینها.شب یلدا.
مردم خراسان شمالی همه ساله طولانی ترین شب سال "یلدا" را با آداب و رسوم
ویژه ای برپا کرده و با آیین های خاصی سپری می کنند.
مردم این دیار بر این باورند که زمستان به دو چله کوچک و بزرک تقسیم
می شود، "چله بزرک" از اول دیماه تا دهم بهمن ماه را در برمی گیرد و از دهم
بهمن به بعد را "چله کوچک" می گویند که "یلدا" نخستین شب از چله بزرک
است.
به اعتقاد آنان جهان در یلدا یا شب چله، تیره ترین و طولانی ترین شب خود
را از سر می گذراند تا با ورود به فصل پربارش و برکت زمستان، خود را برای
رسیدن به بهار و تابستان پر از نعمت و روزی، آماده کند.
به باور آنان، یلدا، آرامش قبل از توفان و شب آغازین انقلاب زمستان است
که با بارشهای مکرر برف و باران، زمینه را برای حکومت سبز بهار و آبادانی
مزارع و باغها در تابستان فراهم می کند.
در این شب ریش سفیدان و بزرگان هر خانواده ای با تدارک شبچره و شام، اقوام
را به رسم صله رحم به مهمانی فراخوانده و آنان را با ذکر خاطرات خوش و
قصه های شیرین، بر سفره وحدت و یکرنگی دلها می نشانند.
در میان اقوام مختلف خراسان شمالی رسم است که در بلندترین شب سال افراد
دور و نزدیک در منزل بزرک خانواده گرد آمده و با خوردن میوه و آجیل این
شب را به شادی سپری می کنند.
افراد خانواده با خوردن میوه های گوناگون مانند هندوانه، خربزه، انار،
سیب، انگور، پرتقال و انواع خشکبار مانند کشمش، انجیر، گردو، تخمه بوداده
و کنجد که هر کدام به نوعی نماد و نشانه ای از برکت، تندرستی، فراوانی و
شادکامی است، شبی را با مهربانی در کنار هم می گذرانند.
مردم این استان اصرار دارند که حتما هندوانه را برای بساط شب چله خود
تدارک ببینند و باور دارند که هر کس در شب چله هندوانه بخورد در زمستان
در برابر سوز و سرما و بیماری حفظ می شود و در تابستان احساس تشنگی نخواهد
کرد.
آنان معتقدند: آنها که گرم مزاج هستند با خوردن انواع خنکی ها مانند
هندوانه و خربزه طبع شان سرد می شود و آنها که سرد مزاج می باشند باید
در این شب از انواع خشکبار مانند گردو، کنجد، تخمه و توت بخورند تا مزاج
آنها نیز به گرمی بگراید.
طبق باوری قدیمی اهالی این استان عقیده دارند که زمستان گرچه سرد و
تاریک است اما دشمن مردم و طبیعت نیست، آزار می دهد اما سودمند است، ذخیره
و برکت آینده است، پس باید با آن دوست بود و با او از در دوستی درآمد.
از جمله دیگر آیین های شب یلدا در خراسان شمالی آن است که خانواده ها در
این شب نشینی شب یلدا تفالی نیز به دیوان حافظ می کنند که این کار هم معمولا
توسط بزرک خانواده صورت می گیرد.
آنان دیوان اشعار لسان الغیب خواجه شیراز را با نیت بهروزی و شادکامی
می گشایند و فال و مراد دل خود را از او طلب می کنند.
بازگویی خاطرات، قصه گویی پدر بزرگها و مادر بزرگها نیز یکی از مواردی
است که یلدا را برای خانواده ها دلپذیرتر می کند.
یکی دیگر از سنت های کهن شب یلدا، چله بردن برای خانواده عروس است.
با فرا رسیدن شب چله مردهای جوان طبق های آراسته میوه، شیرینی و کله قند
تزیین شده را به رسم هدیه به خانه عروس جوان می برند.
این طبق های هدیه که معمولا مسی است و روی آن با سفره های قرمز گلدوزی شده
پوشانده شده، پر از ظرفهای بزرک میوه پیچیده در زرورق های رنگین با گل و
نوارهای مواج می شود.
مردانی این طبق ها را بر سر گذارده و در پی یکدیگر با شادی و پایکوبان
راهی خانه عروس می شوند.
خانواده دختر نیز به پاس قدردانی و به رسم یادبود لباس و یاقطعه پارچه ای
را برای خانواده داماد، در سینی خالی شده هدایا می گذارند.
اگر قبل از شب چله برف باریده باشد برخی از مردم شهر و روستا در این شب
با خوردن برف شیره، با شیرین کردن کام با معجونی از بارش زمستانی، با
سردی زمستان آشتی می کنند.
همچنین بزرگترها با دادن حلوا قلقلی از کوچکترها پذیرایی می کنند.
حلوا قلقلی از کوبیده شدن مغز گردو، بادام، کنجد و دیگر دانه های روغنی
تهیه و سپس در شیره انگور نیز خوابانده می شود.
اما برخی از افراد کهنسال و نیز آشنایان به فرهنک مردم در خراسان شمالی
همه این آیین و مراسم را بهانه ها و ترفندهایی برای گردهم آمدن خانواده ها،
بجای آوردن صله ارحام و رفع کدورتهای احتمالی بین خویشاوندان می دانند.
آنان بر این باورند که پیشینیان در هر فصل به بهانه ای سعی می کرده اند تا
اقوام را جمع کرده و صلح، صفا و صمیمیت را در بین آنان حکمفرما کنند.
ص /626/659
