نگاهی به گویش های محلی مردم تفت در استان یزد
#
تفت ، یزد، خبرگزاری جمهوری اسلامی 26/8/84
داخلی.فرهنگی.گویش ها
وجود گویش های محلی متفاوت، موجب ایجاد تنوع و آرایش های کلامی در نقاط
مختلف کشور شده است.
این گویش ها در محدوده یک استان و شهر نیز با هم متفاوت بوده، نخستین
کلامی که از دهان فردی خارج می شود معرف موقعیت محلی، شهری و استانی وی
خواهد بود.
استان یزد، از جمله مناطق مرکزی کشور پهناور ماست که دارای گویش های خاص
محلی و منحصر بفردی است.
با وجود آنکه همه مردم این استان به لهجه شیرین یزدی صحبت می کنند ولی
تفاوت های آشکاری در لهجه ها و در بعضی موارد نحوه کاربرد کلمات مشاهده
می شود.
وجود لهجه های خاص روستایی نیز شیرینی این امر را دو چندان می کند.
یکی از شهرهایی که دارای بیشترین تعداد روستا در سطح استان یزد است و
از این حیث دارای گویش های مختلف با ریشه اصیل یزدی می باشد، شهرستان تفت
واقع در 20 کیلومتری جنوب غربی یزد است.
اصطلاحات و لغات رایج در مناطق شهری و روستایی این شهرستان از نظر تنوع،
جالب و شنیدن آن خالی از لطف نیست.
وجود بعضی کلمات و اصطلاحات رایج در این شهر، گاهی شباهت لفظی و ظاهری
با کلمات و لغات رایج در زبان فارسی ندارد.
کاظم دهقانیان پژوهشگر و نگارنده روستای نصرآباد شهرستان تفت، تعدادی
از گویش ها و اصطلاحات کاملا محلی این شهرستان را همراه با مقایسه آن با
کلمات رایج در فرهنک کشور به شرح زیر بیان می کند:
"پچل" (کثیف ) "پیک" (نیشگون )
"پیناس" (تنبل ) "تقا" (سکوی جلوی خانه )
"اوسال" (افسار) "چوری" (جوجه )
"اولنگون" (آویزان ) "چوغور" (گنجشک )
"بوز" (زنبور) " خوشبا " (خداحافظی )
"راچینه" (راه پله ) "زفت" (مراقبت و نگهداری )
"زیر جومه" (زیرشلواری ) "شیله پیله" (مکر و حیله )
"کمچلی" (ملاقه ) "گادیشه" (ظرف بزرک گلی )
"هادر" (مواظب ) "هیدی" (سریع و تند)
به عقیده دهقانیان، ادبیات محلی هر منطقه، نشانگر آرزوها، ناکامی ها،
ارزشها، هنجارها و در مجموع نشانگر فرهنک آن قوم است.
وی گفت: اشاره به آداب و رسوم محلی، عدم رعایت دقیق قواعد، استفاده از
مصراعهای کوتاه را از ویژگی های این گونه ادبیات است.
به گفته وی در روستاهای این منطقه نیز اصطلاحات و گویش های خاصی بویژه
در لفظ و نحوه کاربرد کلمات، رایج است که نشانه فرهنک خاص این اقوام
است.
دهقانیان اظهار داشت: مردم روستای دهشیر تفت بجای کلمه "خیر" از کلمه
"نخیا" و یا بجای "موMU" از "پت" (pot) استفاده می کنند.
وی افزود: مردم روستای دستگرد نیز بجای عبارت "هست" از "هسه" و بجای
"نیست" از "نیسه" استفاده می نمایند.
وی می گوید: مردم یکی از محلات شهر تفت نیز در بکاربری بسیاری از کلماتی
که در آن حرف (و) بکار رفته از حرف (ب ) استفاده می نمایند و مثلا به جای
"ورود" از "برود" و بجای "داور" از "دابر" استفاده می کنند.
70 درصد از جمعیت 50 هزار نفری شهرستان تفت در حدود 400 روستای دارای
سکنه این خطه زندگی می کنند.
2673/650/509/675