پایان استبداد دلار در اقتصاد ایران

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، در حال حاضر مهم ترین واحد پولی سبد ارزی كشورمان دلار است و همین میزان نفوذ بالای دلار در ساختار اقتصادی و بازارهای باعث شده تا اقتصاد ایران در برابر برخی تحریم های غربی انعطاف پذیر باشد. حال اینكه دولتمردان برای پیشگری از ضعف اقتصاد در برابر این دست از تحریم ها، طرح انزوای دلار را كلید زده اند، طرحی كه پیش از این دو كشور چین و روسیه آن را عملیاتی و در برخی از معاملات بزرگ خود از جمله خرید و فروش نفت، یوان و روبل را جایگزین دلار كرده اند.
از این رو در مجلس هم اخیرا طرح حذف دلار از مبادلات تجاری با عنوان «پیمان دو جانبه ارزی» مطرح شده و هدف از اجرای طرح مذكور این است كه در پیمان‌ها و قراردادهای اقتصادی از ارز ملی كشورهای طرف قرارداد استفاده شود. طبق اعلام بهارستانی ها، این طرح مشتمل بر 7 ماده است كه در ابتدای آن پیمان پولی دوجانبه شورای عالی پولی اتحادیه پایاپای آسیایی تعریف شده و در موارد بعدی به منظور تحقق اقتصاد مقاومتی در حوزه پولی و بانكی پیش‌بینی شده كه بتوان نقش ارز ملی‌ كشورمان تقویت شود.
براساس این طرح پیشنهادی در پایان سال اول از اجرا 10 درصد تجارت خارجی باید از طریق پیمان پولی دوجانبه تسویه مالی شده و سال بعد این رقم به 15 درصد برسد در نهایت در پایان سال پنجم 60 درصد از تجارت خارجی كشور به این شكل تسویه حساب شود.
یكی از مهم ترین مزایای اجرای طرح حذف دلار از تجارت جهانی، كاهش تاثیر تحریم كشور‌های ثالث است روسیه از سه سال گذشته برای حذف دلار از مبادلات خود و كاهش تاثیر تحریم‌های آمریكا اقدام به انعقاد پیمان پولی با چین كرد.
البته باید این نكته در نظر داشت كه جایگزینی ارز در فعالیت های اقتصاد ریشه در روابط سیاسی بین كشورها دارد و تنها یك مقوله اقتصادی نیست اما قابلیت تغییر ساختار اقتصادی ضامن اجرای طرح انزوای دلار است. در حال حاضر مهم ترین منبع درآمد كشور فروش نفت محسوب می شود كه تمام درآمدهای حاصل از آن دلاری است و از سوی دیگر تمام مراودات اقتصادی ایران تا كنون بر پایه دلار بوده است. بنابراین باید چه ساز و كاری و چه ابزارهایی برای عملیاتی شدن طرح پیمان دو جانیه ارزی تعریف می شود.

**حذف دلار آسان نیست
«عزت الله یوسفیان ملا» عضو كمیسیون برنامه و بودجه مجلس در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا درباره امكان حذف دلار از مبادلات و تجارت جهانی اظهار داشت: زمانی دلار از تجارت بین المللی كشورمان حذف می شود كه طرف های قرارداد برای جایگزین كردن سایر واحدهای پولی به توافق برسند.
وی ادامه داد: برای مثال در مبادلات بین ایران و روسیه می توان از واحدهای پولی روبل و ریال استفاده كرد و به طور قطع این دو واحد پولی با ارزش جهانی برای هر دو طرف قرارداد قابل تبدیل است.
یوسفیان ملا با بیان اینكه كشورها می توانند در قراردادها مبادلات پایاپای داشته باشند، گفت: اگر كشوری ریال ایران را نپذیرفت می توان، كالا را جایگزین پول در این معامله ها كرد.
عضو كمیسیون برنامه و بودجه مجلس با تاكید بر اینكه نمی توان انكار كرد كه معامله ها و تجارت جهانی مبنای قراردادها بر دلار است، گفت: حتی در بین كشورهای عضو اتحادیه اروپا هم چندین كشور مبادلات بر پایه یورو را نپذیرفته اند و مبنای تجارت این كشورها برپایه دلار است.
وی ادامه داد: البته باید به نكته توجه داشته باشیم در صورت حذف یا كاهش معاملات دلاری، ذخیره ارزی كشورمان كه بر پایه دلار است به شدت كاهش پیدا می كند و می تواند پیامدهای منفی برای اقتصاد ایران داشته باشد.
یوسفیان ملا گفت: می توان در تجارت و همكاری های اقتصادی با چین مبنای قراردادها را یوان در نظر گرفت اما واقعیت این است كه باید یوان را به دلار تبدیل كنیم كه این تبدیل واحدهای پولی به دلار هزینه ها را افز ایش می دهد از سوی دیگر باید دید فعالان اقتصادی چین، رال را قبول می كنند؟
عضو كمیسیون برنامه و بودجه مجلس با بیان اینكه در واقع طرح حذف دلار از تجارت ایران برای دور زدن تحریم ها است،گفت: با حذف دلار می تواند فرایند انجام برخی قراردادها - شامل تحریم های موجود - را تسهیل كرد اما نمی توان گفت حذف دلار از اقتصاد بین المللی كشور كار آسانی است.

**چین، نمونه موفق در اجرای پروژه انزوای دلار
كشورهایی كه وارد پروژه حذف دلار از تجارت جهانی می شوند یا به دنبال دور زدن تحریم ها و تسهیل مراودات تجاری با سایر كشورها هستند یا اینكه می خواهند سهم پول خود را در ذخایر ارزی بانك های جهانی افزایش دهند. طبق گزارش های بانك جهانی، سهم دلار آمریكا از كل ذخایر ارزی بانك‌های مركزی جهان بیش از 60 درصد ، سهم یورو 20 درصد است و یوان هم سهم بیش از 2 درصدی دارد اما به دنبال افزایش سهم خود است .
با توجه به اینكه عامل اصلی فراگیری ارز یك كشور در مراودات اقتصادی، میزان تولید ناخالص داخلی آن كشور و نقش اقتصاد آن در تجارت بین‌المللی است، می توان آینده چین را در افزایش سهم یوان در تجارت جهانی روشن دید البته برای اینكه یوان بتواند جای دلار را بگیرد راه طولانی ای در پیش دارد اما اقدامات بسیار گسترده و كارآمدی برای پول آمریكایی در چین در حال انجام است.
در سال های اخیر بانك مركزی چین برای فراگیر شدن یوان در مبادلات تجاری و جهانی‌سازی آن پیمان پولی با بیش از 30 كشور منعقد كرده است. از دیگر اقدامات قابل توجه چینی ها برای جهانی شدن یوان و كاهش سهم دلار در تجارت جهانی این بود كه قراردادهای خرید نفت را با استفاده از ساز و كار پیمان‌های پولی بر اساس یوآن منعقد كند كه برخی از كشورها از جمله روسیه كه از بزرگ‌ ترین صادر‌كنندگان بازار نفت محسوب می شوند از این قراردادها استقبال كرده اند.
گزارش های غیر رسمی حاكی از آن است كه در حال حاضر مجموع ارزش قراردادهای پولی دوجانبه چین با سایر كشورها بیش از 3 تریلیون یوان است كه این رقم روند صعودی در پیش دارد و به دلیل این روند جهانی شدن صندوق بین المللی پول از سال 2015 یوآن را به سبد SDR (حق برداشت مخصوص) خود اضافه كرده است. از دیگر اهداف چینی ها در افزایش سهم یوان در تجارت جهانی، گرفتن جایگاه سوئیفت در پرداخت های بین المللی است .
حال اینكه هر چند كه ساختار اقتصادی ایران و چین بسیار متفاوت از هم هستند اما نقشه راه چشم بادامی ها در انزوای دلار می تواند الگو و تجربه خوبی برای ایران در اجرای طرح حذف دلار از تجارت خارجی باشد تا از طریق بتوان اقتصاد كشور را در برابر تحریم های آمریكایی ها واكسینه كرد.

پژوهشم**9345**1601**خبرنگار: نازیلا مهدیانی ** انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید