فرزانه طاهری:ترجمه در ایران آشفته بازار غریبی است

به گزارش روز جمعه ایرنا، این مترجم آثار ارزشمند ادبی كه برای آیین یادمان هوشنگ گلشیری به گیلان سفر كرده در نشست پرسش و پاسخ با اعضای كانون فرهنگی لاكانشهر رشت اظهار داشت: بی اخلاقی در این حوزه نیز مانند سایر حوزه ها سیطره بسیار دارد .
وی افزود: به محض این كه كسی یك مقدار زبان می داند فكر می كند من كه از ماشین كمتر نیستم گوگل ترنسلیشن كه هست، زبان مادری ام هم كه فارسی است و این باعث شده این قدر ترجمه رواج پیدا كند .
وی اذعان داشت: گاهی خود من كه مترجم هستم مایوس می شوم برای این كه می بینم كتابهایی در این اوضاع كتابخوانی خیلی پرفروش می شود كه من كه انگلیسی اش را خوانده بودم می فهمم مترجم چه بلایی سرش آورده است.
وی افزود: این كتابها خریده و خوانده می شود احتمالا به خاطر این كه موضوع جذاب است و برای آدمها خیلی مهم نیست و نمی شود با آن جنگید.
طاهری یكی از علل اصلی این امر را نبود نقد منصفانه درست و علمی حوزه ترجمه خواند و گفت : یكی از راه های انتخاب آثار ترجمه شده خوب وجود مجلات معتبر ادبی و نقد است.
وی افزود: تا حدودی مجله مترجم كه مجله بسیار تخصصی است در این زمینه كار می كند ولی نقد دقیق خیلی كم است و ما تقریبا یا تكه پرانی هایی را شاهدیم كه طنز است یعنی جملاتی را كه مترجم اشتباه فهمیده برای خنده می گذارند.
این مترجم موفق در مورد معیار انتخاب یك ترجمه خوب اظهار داشت : واقعیت این است كه در ایران معیاری وجود ندارد و فكر می كنم در نهایت یك سرندی در ذهن آدم ها می شود و كم كم برایشان مهم می شود كه ترجمه كدام مترجم را بخوانند .
این بانوی مترجم ابراز كرد:فكر می كنم در حوزه ادبیات داستانی در مطبوعات و صفحات ادبی ما نیز چنین است یك میانمایگی،رفاقت و باند بازی منتشر است.
وی ادامه داد: یك وقتی می بینی كاری كه ارزش زیادی ندارد هر مجله ای باز می كنید راجع به آن نوشته اند این ها بخشی از بلبشویی است كه وجود دارد .
طاهری اظهار داشت: در دوره ای بحثهایی شد مثل این كه ارشاد بیاید بانك ترجمه ایجاد كند همیشه این چیزها وقتی این جاها شروع می شود آدم می ترسد برای این كه می بیند دوباره دولت می خواهد در این حوزه نیز دخالت كند.
وی افزود: در خصوص ترجمه متعدد از یك اثر بارها دیده ام كه می گویند این باید یك جا ثبت شود كه فرد دیگری سراغش نرود ولی از سویی از كجا می توانیم مطمئن باشیم كسی كه ثبت می كند بهترین مترجم آن كتاب باشد، یا ممكن است بعضی كتابهایی را ثبت كنند ولی كارش را انجام ندهند و دیگر كسی نمی تواند سراغش برود .
وی با بیان این كه كپی رایت را از نظر اخلاقی كاملا قبول دارم افزود: مساله این است كه كپی رایت با ممیزی جور در نمی آید شما نمی توانید اثر یك نویسنده را اینجا مثله كنید، چون در یك پیمان جهانی قرار گرفته اید، این خیانت در امانت را نمی توانید بكنید.
وی با بیان این كه فكر نمی كنم كپی رایت هم به جایی برسد اظهار داشت: اگر كپی رایت در این مملكت قانونی شود آن كسی یا ناشری كه با ناشر خارجی قرارداد بسته برای ترجمه اثری، فرد دیگری نمی تواند آن را ترجمه كند.
طاهری در مورد وضعیت ترجمه در كشورهای دیگر گفت: ترجمه متعدد از برخی آثار كلاسیك هست مثلا از مادام بواری در طی چند دهه چند ترجمه انگلیسی شده ، آثاری است كه دیگر صاحب امتیاز ندارد .
وی تصریح كرد: ولی این بلبشوی ترجمه كشور ما هیچ جا نیست برای این كه اولا نویسنده و ناشر اصلی ارتباط تنگاتنگ با مترجم آن كشور دیگر دارند و ترجمه را تائید می كنند.
وی اضافه كرد :بخش دیگر مساله مربوط به زبان فارسی است یعنی این كه ناشر خارجی چه مشاوری دارد كه بگوید این ترجمه به زبان فارسی خوب است .
به گفته وی در خارج از ایران اگر پس از30سال یك ترجمه دیگر می شود نقدها شروع می شود گاردین، نیویورك ریویوز می بینید كه ترجمه های مختلف یك اثر را كه از فرانسه به انگلیسی ترجمه شده با هم مقایسه می كنند و بعد این بحثها پیش می آید كه آیا امكان ترجمه نهایی وجود دارد.
وی در پاسخ به سئوالی در مورد چگونگی ترجمه آثار ایرانی به زبانهای خارجی گفت: بهترین شكل این است كه ویراستاری از زبان مادری كارها را ببیند.
طاهری خاطرنشان كرد: شكل خوبش این است كه ناشرها از طریق هم اقدام كنند كارهای موفقی هم بوده مثلا كارهای زویا پیرزاد و فریبا وفی در آلمان خیلی پر فروش شده ، ولی فكر می كنم مترجمان این آثار ملیت آن كشورها را داشتند ولی فارسی می دانستند بعد با نویسنده در مورد چیزهایی كه متوجه نمی شدند همكاری كردند.
وی با بیان این كه آثار فارسی ترجمه شده به زبانهای دیگر انگشت شمار است افزود :شاید مهم ترین علت این است كه از طریق درست عمل نشده مثلا خیلی از ایرانی هایی كه به خارج از كشور رفتند سالهای اول برای این كه پولی از دولت بگیرند شروع كردند به كارهای فرهنگی كردن مثلا همسرش آلمانی بود می نشستند كار ترجمه می كردند با نشر ضعیف و بد در صورتی كه باید با ناشران بزرگ وارد مذاكره شد كه بتوانیم وارد جریان اصلی ادبیات شویم ولی مترجمان خیلی خوب كه فارسی بدانند كم است .
وی در پاسخ به پرسشی در مورد تجدید چاپ آثار هوشنگ گلشیری گفت : تنگ نظری در مورد این آثار وحساسیت روی اسم هنوز هست و این كه تا وقتی خودش بود حاضر نبود كلمه ای را حذف كند ،حالا هم كه بار امانت روی دوش ما سنگین تر است در نتیجه برای تجدید چاپ تن به مصالحه نمی دهیم .
وی خاطرنشان كرد: هر اثری كه در ایران در بازار وجود نداشته باشد كاری به افست و بازار قاچاق نداریم تمام را تایپ كرده و به صورت سبك در سایت بنیاد گلشیری قرار داده ایم تا آدمها بخوانند ولی هنوز امكان چاپ قانونی آثار فراهم نشده است.
وی افزود: برای كارهای نیمه تمام هم مگر این كه به صورت كار تحقیقاتی روی سایت قرار دهیم ولی این كه به صورت كتاب منتشر كنیم به دلیل وسواس هایی كه داشت چون كار را تمام شده تلقی نكرده بود برنامه ای نداریم .
وی در خاتمه با اشاره به این كه فقر فرهنگی و تیراژ پایین كتابها نا امید كننده است، ادبیات و كتاب خواندن را نجات بخش دانست .
*درباره مترجم
فرزانه طاهری 16 آبان 1337 در تهران زاده شد. پدرش پرویز طاهری افسر شهربانی و مادرش اقدس خیرالدین زنی اهل كتاب و ادبیات بود. فرزانه پس از پایان مدرسه رشته ادبیات را در دانشگاه تهران ادامه داد. سپس با هوشنگ گلشیری، نویسنده سرشناس ایرانی ازدواج كرد و یك پسر و یك دختر به دنیا آورد. طاهری از زمان تحصیل به كار ترجمه می‌پرداخت. پس از آن نیز مدتی در حوزه علوم مركز نشر دانشگاهی به ویراستاری مشغول شد و مدتی نیز در مركز مطالعات و تحقیقات شهرسازی - معماری ایران به كارهای ترجمه و ویراستاری پرداخت. اما بعد از آن حرفه ترجمه را به‌طور جدی و تخصصی در پیش گرفت و به زودی «در محافل فرهنگی به عنوان یك مترجم دقیق و آگاه شناخته شد.» او در زمینه‌های ادبیات داستانی، روان‌شناسی، شهرسازی و معماری، علوم سیاسی ترجمه می‌كند. پس از درگذشت هوشنگ گلشیری در سال 1379است . فرزانه طاهری مدیریت بنیاد هوشنگ گلشیری را برعهده دارد.
*آثار ترجمه شده
كلیسای جامع، نوشته ریموند كارور ،خانم دلوی، نوشته ویرجینیا وولف، عطش آمریكایی، نوشته ریچارد رایت ،مسخ از فرانتس كافكا به همراه «دربارهٔ مسخ» از ولادیمیر ناباكوف، مردی دیگر؛ مصاحبه با گراهام گرین، نوشته ماری فرانسواز آلن، ادبیات روس: گفتارهایی دربارهٔ نیكولای گوگول، ایوان تورگنیف، نوشته ولادیمیر ناباكوف ،مبانی نقد ادبی، نوشته ویلفرد گرین و دیگران، داستان كوتاه؛ از مجموعه مكتب‌ها، سبك‌ها و اصطلاح‌های ادبی و هنری، نوشته یان رید، عناصر داستان، نوشته رابرت اسكولز، استعاره؛ از مجموعه مكتب‌ها، سبك‌ها و اصطلاح‌های ادبی و هنری، نوشته ترنس هاوكس، معمای آقای ریپلی، نوشته پاتریشیا های‌اسمیت ،راستی آخرین بار پدرت را كی دیدی؟، نوشته بلیك ماریسن، ،نظریه ادبی (معرفی بسیار مختصر)، نوشته جاناتان كالر، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، نوشته رابرت اسكولز، كلود سیمون، نوشته جورج جی لنارد بخشی از كارهای ترجمه این بانوی ارزشمند است.
6030