هفت سين/ نماد سنت ايراني، الگوي سلامت غذايي

بي گمان، هفت سين خوراكي ها نماد و نشانه بيشتري در اهميت فيزيولوژيكي غذاها دارد و كيست كه نداند تمام روييدني هاي خوراكي، ميوه ها، گياهان دارويي و هر ريشه دانه گل و برگي، نشانه و آيه اي از حكمت، صلابت و عظمت آفريدگاري است كه علم بي كران وحكمت و قدرت الهي را نشانه رفته است و در نهان و آشكار، بيانگر معرفت كردگار است:
هر يك از عناصر تشكيل دهنده هفت سين، سفره نوروز باستاني، نماد سلامت و بركت ويژه اي است كه در آيين نوروزي به مثابه يك شاخص و نماد، ويژگي يافته است.

**سين اول: سيب، ميوه شادماني و سلامتي
سيب، راهيابي به شهر سلامت و نماد صحت و تندرستي شخص و جامعه است، دنيايي از سلامتي در سيب نهفته است.
سيب در زبان فارسي از ريشه 'ساب' به معناي ساييده شده (صاف ولطيف شده) ساخته شده كه برازنده سيب است و در بسياري از سنت‌هاي مذهبي و اغلب به عنوان ميوه ممنوعه و يا اسرار آميز ظاهر ميشود.
تا اواخر قرن هفدهم، كلمه سيب به عنوان يك كلمه عام براي تمام ميوه‌ها و حتي ميوه‌هايي مثل گردو (مغزدانه‌ها) استفاده مي‌شد.
بسياري از شاعران، آن را مظهر حيات، مهرباني و تجلي عشق دانسته اند اما درنظر حكماي طب ايراني به عنوان غذا و داروي مفرحي برشمرده شده كه از هر سه منظر قابل تامل است.
سيب علاوه بر خاصيت غذايي و خونسازي، مزاج معتدلي داشته و در رفع غم و اندوه و ايجاد تفريح و سرور موثر برشمرده شده است .
اين ميوه، داراي انواع شيرين و ترش وميخوش بوده و بهترين ان رسيده بزرگ و لطيف آنست، طبيعت شيرين ان گرم و تربوده و خوردن و بوييدن ان نشاط اور و موجب تقويت قواي حيواني، نفساني و تقويت قلب، مغز و كبد مي شود.
سيب، مدنظر قدما سيب قرمز است و نوع زرد بيشتر از حوزه قسطنطنيه(لبنان) به ايران واردشده است، رب و شربت سيب درجميع افعال، قوي تر از جرم ان و جهت تفريح قلب و تقويت معده و كبد و دفع وسواس بسيار موثر دانسته شده است .
رنگ قرمز سيب، مقوي قلب بوده و هر چه پر رنگ تر باشد اين اثر قوي تر است، اشكال مختلف آن شامل آب ، فالوده ، چاي و رب سيب است كه هركدام در جاي خود در درمان، مثمر ثمر هستند.
ساختارهاي شيميايي موجود در سيب وقتي با قند همراه ميشوند بهتر جذب شده و مرباي سيب بايد در رژيم غذايي ما گنجانده شود، بعداز خوردن سيب نوشيدن اب مضر بوده و موجب فساد در معده ميشود و البته تمامي خواص ذكر شده مربوط به سيب شيرين رسيده است و ليكن درمنابع امده خوردن سيب ترش موجب كندي ذهن ، فراموشي و مشكلات گوارشي شده و مصلح ان عسل و دارچين است.

*** سين دوم: سير
سير، دومين گياه مقدس سفره هفت سين است كه ضد عفوني كننده بدن ، بادشكن ،ضد سرما خوردگي و سرطان ،رفع التهاب هاي زكامي بيني ،پايين آوردن فشار خون ، رفع گرفتگي عروق و شريان ها، رفع غلظت و چربي و تري گليسريد خون (به علت طبيعت بسيار گرم وخشك )، ضد درد مفاصل و باز كننده انسداد بدن است .
ابوعلي سينا معتقد بود سير، غده هاي پنهان بدن را كه ديده نمي شود آب ميكند.
براي رفع ميخچه ،نصف پره يك حبه سير را روي محل ميخچه ببنديد وبه طور مكرر تا رفع كامل آن و در آمدن ريشه آن ادامه دهيد، ضمنا توجه كنيد كه سير، خاصيت زخم كنندگي نيز داشته و نبايد بيش از حد استفاده شود.
چنانچه با سركه و يا خام خورده شود براي صاف شدن صدا،حلق، تنگي نفس، فراموشي ،فلج، لقوه و رعشه، اكثر بيماري هاي عصبي، درد سياتيك، رفع نفخ و باد، در افراد سرد مزاج براي تقويت باروري،رفع تب هاي كهنه، زخم ها وعفونت هاي ريه و خرد كردن سنگ كليه بي نظير است.
ضماد كوبيده سير با روغن زيتون، مفيد است و ادامه خوردن آن باعث از بين رفتن موي سفيد، و سياه شدن رنگدانه هاي سفيد شده مو مي شود.
اگر سير را با شير گوسفند پخته و با روغن حيواني سرخ كنند و سپس با عسل شيرين كرده و به صورت حلوا تهيه و مصرف كنند در تحريك قواي باروري بسيار موثر است، در مصرف سير، رعايت اعتدال مزاج سن و فصل را فراموش نكنيد وچنانچه اين موارد رعايت نشود ممكن است باعث سردرد شده و براي چشم ،ريه، بواسير و زنان حامله و اشخاصي كه بيرون روي دارند مضر است و قواي باروري را در گرم مزاجان ضعيف مي كند.
توصيه مي شود براي رفع اين مضرات ،سير را به صورت بخار پز شده در ظرف بخار پز با كمي نمك و سركه مصرف كنيد در ضمن به همراه مصرف سير استفاده از روغن بادام يا روغن حيواني و در افراد گرم مزاج خوردن گشنيز و سكنجبين و انار ملس تاكيد مي شود.

*** سين سوم: سماق
سماق نماد و نشانه صبر و بردباري و شرط دستيابي به پيروزي ونشستن بر اريكه كاميابي مبارزه ومقاومت است، خاصيت درماني سماق بي شمار است،اما به طور اجمال مي توان گفت كه سماق طبعتي سرد و قابض دارد و اگر آن را روي مواد گوشتي مانند كباب بريزند جذب آهن گوشت را افزايش داده وميزان دفع اسيد اوريك را كاهش ميدهد.
سماق در كاهش كلسترول و تصفيه خون موثر و براي بيماران ديابتي نيز مفيد است، تركيبات فعال موجود در اين گياه ارزشمند، قند خون را كاهش داده و از غلظت آن مي كاهد، تركيبات آنتي اكسيداني اين گياه از بروز سرطان نيز پيشگيري مي كند‌ .
براي درمان اسهال مي توان از كته ماست كم چربي وسماق استفاده كرد.

***سين چهارم: سمنو
سمنو، چهارمين پايه بنيادين سفره هفت سين و دستيابي به خانه سلامت توانمندي ،قدرت ،صلابت ،استحكام و مبارزه با ضعف وناتواني است.
سمنو ويتامين هاي A وEوK و ويتامين هاي گروه Bبه همراه دارد، ‌فسفر كروم روي سلنيوم ،آهن و مس از ديگر ريز مغذي هاي موجود در اين غذاي ارزشمند بوده كه براي كودكان، زنان باردار و شيرده نيز مناسب است.
سمنو يك غذاي مقدس و روحاني ويك غذاي اصيل ايراني است كه آن را سلمان فارسي اولين بزرگمرد مهاجر ايراني تبار با مهاجرت خود از ايران به مدينه همراه خود به عنوان سوغات پر محتواي ايراني به آن ديار برد و آن را به حضرت فاطمه زهرا(س)تقديم كرد، حضرت به ارزش والاي غذايي آن پي برد و آن را براي حسنين تهيه و طبخ فرمود و
بدين سان اين غذاي خونساز پر انرژي مورد توجه وتاييد گرامي دخت پيامبر اكرم قرار گرفت.

*** سين پنجم: سبزه
سبزه يا سبزي، پنجمين گام به سوي ساحل سلامت و بهداشت است، سبزه، رسيدن به ساحل ايثار و مفهوم آن صلاي از خود گذشتگي و ايثار است، سبزه و سبزي عامل نشاط روح و روان و انبساط خاطر است‌.
نگاه به سبزه از برون و خوردن انواع سبزي هاي مفيد نيروي اعجاز سبز گياهان را كه حاصل فتوسنتز و جذب انرژي خورشيد در سلول هاي گياهان سبز است متجلي مي كند و موجب پاكسازي درون و رفع كسالت ها و افسردگي هاي روحي و رواني مي شود .

*** سين ششم: سركه
سركه، عنصر ششم سفره هفت سين، نماد پذيرش ناملايمات و واقعيت هاي حيات است و به رغم وجود خواص بي شمار در سركه انگور و خرما و بويژه سركه سيب، افراط در مصرف آن به دستگاه گوارش وسيستم دفاعي بدن آسيب وارد مي كند و موجب اختلال و ضايعات در ارگان هاي مختلف بدن مي شود، سركه خواص ضد باكتريايي و ضد قارچي دارد.
اين محصول، معمولا از آب استحاله شده انگور يا كشمش به دست مي آيد (از هرميوه ترش وشيرين مي توان سركه تهيه كرد)، دراثر تخمير شدن زايش مولكول هاي اسيد استي ك كه به طور طبيعي در آب انگور و كشمش و در مكان گرم و تاريك و درمدت زمان حداقل 40 روز به وجود مي آيد وخاصيت بسيار مهم دارويي و تصفيه كنندگي غلظت خون راپيدا مي كند.
سركه در حقيقت، عالي ترين نقطه اوج وتكامل انگور است وهرچه كهنه وقديمي تر باشد اثر و خواص دارويي اش فوق العاده تر مي شود، اگر سركه درخمره هاي سفالي بالعاب هاي فيروزه اي ريخته شودبهتر است، رنگ فيروزه اي به دليل حكمت دارويي بخشي به سركه انتخاب شده است .

*** سين هفتم: گل سنبل
گل سنبل، عنصر هفتم سفره هفت سين است، شايد اولين گل پس از اتمام فصل سرما و زمستان است كه در اسفند ماه سر ازخاك بيرون مي آورد، سنبله اي خوشه اي شكل با رنگ بسيار زيبا و رويايي با شكفته شدن غنچك هايي كوچك كه به شكل هندسي خاصي در كنار هم چيده شده اند و دلربايي مي كنند.
گل سنبل، مينو سرشتي پيام آور، شروع دوباره حيات و رستاخيز مجدد زمين پس از مرگ كوتاه مدت زمستاني است و درحقيقت وجود 2 عنصر سنبل وسبزه درسفره هفت سين نمادي ازتولدي نو و نوروزي ديگر از عمر هستي و انسان است.
دكتر 'محمد عسكر فراشاه'
متخصص طب ايراني
6197