پيش به سوي شهري شاد

در دنياي امروز، ميزان شادماني مردم يكي از معيارهاي نشان دهنده سطح پيشرفت اجتماعي است.
توسعه روزافزون شهرنشيني در دنياي معاصر به همراه گسترش شهرهاي بزرگ ضرورت توجه به شاخص‌هاي شهر شاد را اجتناب‌ناپذير مي‌كند.
با گسترش شهر نشيني و رشد شتابزده كلانشهرها، سطح رفاه، كيفيت زندگي و شادماني كاهش يافته و فضاهاي شهري ماهيت و كيفيت مطلوب خود را از دست داده‌اند.
فناوري‌هاي نوين در جوامع امروزي توانسته زندگي را براي انسان‌ها آسان‌تر كند، اما در كنار اين آسايش مشكل جديدي نمو پيدا كرده است و آن‌هم نبود شادي در جوامع است.
شادزيستن و شاد زندگي كردن هنري است كه تمام انسان‌ها از آن بهره نمي‌برند، به اعتقاد بسياري از افراد اين هنر دروني است و خود فرد بايد شادي را در زندگي‌اش خلق كند، اما كارشناسان معتقدند امروزه طراحي شهري نيز در شاد زيستن انسان‌ها بسيار نقش دارد.
احساس شادي به‌عنوان يك پديده روانشناختي و اجتماعي، تحت تأثير تجربه‌هاي مستقيم و غيرمستقيم افراد از شرايط متفاوت اجتماعي است كه انسان‌ها براي دستيابي به زندگي سالم و تداوم روابط اجتماعي نيازمند آن هستند.
در واقع نشاط و شادي به‌عنوان يكي از مهم‌ترين نيازهاي بشري است كه او را جهت مقابله با پيچيدگي‌ها و مشكلات دنياي امروز مهيا مي‌گرداند.
از آنجايي كه فضاي شهر بيشترين ارتباط را با مردم و محيط زندگي برقرار مي‌سازد، در نتيجه نقش بسزايي در احساس شادي و آرامش به شهروندان دارد.
شهرسازي منطبق بر معماري معنوي و بومي، برنامه‌ريزي و طراحي اصولي شهري و صدها عامل ديگر مي‌تواند در شكل‌گيري نشاط اجتماعي مؤثر باشند.
با توجه به پيشرفت تكنولوژي و ماشيني شدن شهرها اضطراب و استرس جزء لاينفك زندگي شهروندان شده است حال اين هنر طراحان شهري است كه اين ميزان نگراني و استرس را در سطح جامعه تقليل دهند و شهرها را شاد كنند.
امروزه، پيشروان سراسر جهان به بررسي دليل اين موضوع كه چرا برخي از جوامع از سايرين شادترند علاقه‌مندي نشان داده‌اند.
تمام كشورها در سراسر جهان با مفهوم شهرهاي شاد آشنا شده‌اند و حتي برخي از آنها در اين امر پيشي گرفته‌اند و فضا را براي شهروندانشان بانشاط كرده‌اند.
در وهله نخست شادي و نشاط افراد جامعه بايد براي توسعه دهندگان شهري حائز اهميت باشد و از روش‌هاي مختلفي براي افزايش شادي در جامعه استفاده كنند.
ارائه خدمات مناسب و بهبود يافته در مدارس، بيمارستان، مراكز پليس، ايستگاه‌هاي آتش‌نشاني و پارك‌ها نخستين قدم در جهت نيل به اين هدف است.
هنگامي كه كار شهروندان با يكي از اين مراكز گره بخورد و بتواند خدمات مورد نياز خود را به سهولت و آرامش دريافت كند اين حس خوب به فرد شادي مي‌بخشد.
موارد ديگري چون ايمني، حفاظت، سرگرمي و نزديكي به طبيعت نيز نقش بسزايي در خلق شادي ايفا مي‌كنند.
اين تصور غلط براي بسياري از افراد ايجاد شده كه شهرنشيني فقط براي جوانان است و شهرها معمولاً قشر خاصي را به سمت خود جذب مي‌كند، حال آنكه يك شهر بايد براي تمام رده‌هاي سني و با توانايي‌هاي مختلف آمادگي لازم را داشته باشد.
مفهوم شهرهاي شاد در امريكا، انگلستان و ساير كشورها مورد استفاده قرار مي‌گيرد و كارشناسان و مسئولان ذيربط طراحي و توسعه شهرها را با اولويت شهرهاي شاد پيش مي‌برند.
هنگامي كه افراد جامعه با آرامش در خيابان‌ها قدم مي‌زنند نسبت به يكديگر حس خوشايندتري دارند كه درنتيجه آن بذر محبت و شادي در شهر پاشيده مي‌شود.
اين فضاهاي شهري است كه مي‌تواند حس شادي و رفتار مهربانانه را به همراه مزاياي مالي به تك تك افراد جامعه القا كند.
خيابان‌ها، پارك‌ها، مراكز خريد، خانه‌هاي مسكوني و در واقع بيشتر زيرساخت‌هاي شهري مي‌توانند در ايجاد نشاط در جامعه نقش داشته باشند. بررسي تأثيرات عاطفي فضاها و سيستم‌ها بر روحيه افراد مؤيد همين نكته است.
كارشناسان بايد براي كمك به حل و فصل اشتباهات رخ داده در گذشته به كمك مديران شهري بيايند تا بتوان فضايي فرح بخش را ايجاد كرد.
در كنار كارشناسان بايد تيمي متشكل از روان‌شناسان، متخصصان علوم اعصاب و اقتصاددانان نيز در راستاي اين هدف تلاش كنند.
تأثير فضاي شاد شهري تا آنجايي مهم است كه حتي در بهبود حال بيماران بستري در بيمارستان نيز مؤثر واقع مي‌شود. بيماري كه از پنجره منظره زيبايي را مشاهده كند از بيماري كه منظره بيرونش ديوار و ساختمان‌هاي قد و نيم قد باشد سريع‌تر از بستر بيماري جدا مي‌شود.
ترافيك خود به تنهايي نيز در استرس و به هم ريختگي اعصاب شهروندان نقش دارد بنابراين مديران شهري بايد به اين موضوع نگاه ويژه‌اي داشته باشند حتي مي‌توان زيرساخت‌هاي لازم براي استفاده از دوچرخه را در شهرها فراهم كرد كه علاوه بر كاهش ميزان آلودگي باعث شود افراد جامعه نيز به سمت ورزش قدم بردارند.
همچنين استفاده از پارك‌ها و فضاهاي سبز در مناطق شهري بسيار مهم است چراكه طبيعت و ديدن فضاي سبز در تلطيف روحيه انسان اثر دارد. بنابر نظريه مونتگومري مهم‌ترين عنصر براي شادي انسان، ارتباط اجتماعي است.
در يك تحقيق مشخص شد عابران پياده نسبت به رانندگان به گردشگراني كه در شهر دچار مشكل مي‌شوند مهربان‌تر رفتار مي‌كنند و اين نشان مي‌دهد ارتباط چشمي و يك لبخند چقدر مي‌تواند در ميزان شادي و نشاط در جامعه نقش داشته باشد.
تحقيقي در سپتامبر 2016 در ونكوور انجام شد كه در آن پاسخ‌هاي عاطفي كه دانش‌آموزان نسبت به عوامل مختلف از محيط اطراف خود دريافت مي‌كردند مورد آزمايش قرار گرفت.
نتايج اين تحقيق نشان داد عبور از كنار باغ‌ها و طبيعت در شادي شركت‌كنندگان اين تحقيق تأثير داشته است.
بايد فاصله ميان تحقيقات دانشگاهي و برنامه‌ريزي شهري را كم كرد تا نشاط به جامعه هديه داده شود.
توسعه دهندگان شهري بايد در وهله نخست سلامت جسم و روان شهروندان را ملاك قرار دهند.
در بيشتر شهرهاي توسعه يافته در حال حاضر سعي مي‌شود با به كارگيري اصول بهتري به شيوه‌هاي توسعه كمك شود. شهروندان در شهر محل سكونتشان بايد احساس اعتماد و آرامش داشته باشند.

نقش پياده روها در نشاط شهروندان
در دنياي امروز، با ورود خودروها به شهرها، رفته رفته نقش پياده‌رو در شكل‌گيري فضاهاي شهري كمرنگ شده و نقش انسان‌ها و حيات و زندگي آنها در بين خيابان‌هاي شلوغ به فراموشي سپرده شده است.
سلطه بي‌چون و چراي ماشين‌ها بر خيابان‌هاي شهر بر ميزان شادماني مردم كه يكي از معيارهاي نشان دهنده سطح پيشرفت اجتماعي است تأثير منفي گذاشته است.
بنابراين ضرورت دارد تا به عابران پياده و مسيرهاي ويژه آنها و نيز شاخص‌هاي يك شهر شاد بپردازيم. سرزندگي، امنيت، پياده مداري و رضايت شهروندان عواملي هستند كه مي‌توانند در صورت تفكر و برنامه‌ريزي صحيح به ايجاد شهر شاد كمك كنند.
اين عوامل مي‌توانند زندگي و پويايي به فضاي شهري آورده و مردم را تشويق به حضور داوطلبانه در شهر كنند.
شهرها در گذشته از قابليت پياده مداري بالايي برخوردار بوده‌اند و پياده رو به‌عنوان اصلي‌ترين الگوي جابه‌جايي مردم در داخل كانون‌هاي زيستي مطرح بوده است.
توجه به قابليت‌هاي پياده راه‌ها در راستاي دستيابي به شهر شاد از نكات قابل توجه در برنامه‌ريزي و طراحي شهري است.

تهران، شهري غمگين
شهرها مي‌توانند نقش مخربي در شادي داشته باشند كه متأسفانه در تهران نيز به مرور زمان اين اتفاق افتاده است البته بايد گفت در كنار تهران برخي ديگر از كلانشهرها نيز تقريباً با اين مشكل دست و پنجه نرم مي‌كنند.
مديران شهري بايد به موازات حركت به سمت مدرنيته، به قانونمند شدن، اضافه كردن انتخاب‌هاي جديد و قوانين جديد سعي كنند، اما بايد شكل بدوي و هويت تاريخي، آداب و رسوم و فرهنگ آن شهر در كنار تغييرات جديد همچنان حفظ شود. متأسفانه دركلانشهر تهران تقريباً جاي اكثر باغ‌ها ساختمان‌هاي بدقواره‌اي سر به فلك كشيده‌اند كه نه تنها به زيبايي شهر چيزي اضافه نكرده‌اند بلكه روي روان شهروندان تأثير منفي دارد چراكه ديدن تصوير طلوع و غروب خورشيد و ديدن آسمان به دست فراموشي سپرده شده است.
در كنار عدم رعايت اصول ساخت و ساز چهره شهر با اتوبان‌ها و آزادراه‌هايي كه مسير تردد در آنها كج و معوج تعبيه شده روي اعصاب رانندگان تأثير دارد، خروجي‌هايي كه به طور نامناسبي در مسيرها جايابي شده‌اند.
در كنار موارد ساخت و ساز آلودگي هوا و صوتي نيز چهره شهر را افسرده كرده است.
جاي خالي جشنواره‌ها و كارناوال‌هاي شادي در تهران و ساير كلانشهرها كاملاً مشهود است و مديران شهري در راستاي تحقق اين امر تلاشي نمي‌كنند درحالي كه ايران داراي آيين‌ها و مراسم مختلفي است كه با گذشت زمان به دست فراموشي سپرده شده است، حال آنكه زنده كردن آنها مي‌تواند در خلق شادي در جامعه مؤثر واقع شود.
علاوه براين موارد مهاجرت از شهرهاي ديگر و ورود افرادي با فرهنگ‌هاي متفاوت و عدم مديريت خانه و شغل براي اين افراد نيز بر چهره شهر تأثير منفي گذاشته است.
مسئولان بايد براي رفع اين معضلات خود را جاي شهروندان بگذارند چراكه مردم زماني شاد خواهند بود كه به نيازهاي آنها پاسخ داده شود.
اكثر معابر خودروها و پياده روها قلوه كن شده‌اند و كوچه‌ها و اتوبان‌ها مملو از چاله‌هايي كه به بهانه‌هاي مختلف كنده شده‌اند، شده است كه اين هم از مواردي است كه بر سيماي شهر اثر سوء مي‌گذارد.
گويا تهران شهري است كه به حال خود رها شده است و دلسوزي ندارد كه از قابليت‌هاي آن در جهت ايجاد نشاط استفاده كند.
روزنامه ايران
تهرام/1735