يادمان هاي تاريخي زنديه ، جلوه گاه هنر و مردمسالاري

به گزارش ايرنا ، اين يادمان هاي كهن و فرهنگي دوره زنديه كه مورد استقبال ميهمانان و مسافران نوروزي قرار مي گيرد ياد آور پايمردي و رشادت خان زند در دفاع از اين مرز و بوم و چيرگي عدالت بر ظلم و جور و از سويي ديگر تعظيم و تكريم وكيل الرعايا در برابر مردم و ملت و حفظ حقوق شهروندي است.
جلوه هاي بارز شكل گيري يك جامعه مدني در دوران زنديه را مي توان در ارگ كريم خاني شيراز و آثار بر جاي مانده در موزه پارس و همچنين بنا و معماري و ساختمان هاي سترگ ديوان خانه و ايوان و سراي زنديه يافت و جست و جو كرد.
همه اين يادمان هاي كهن در آستانه سال نو و نوروز جلوه اي بي بديل از فرهنگ و هنر فرا روي ميهمانان و مسافران نوروزي مي گشايد.
شيراز را از آن رو بسياري به شهر يادمان هاي تاريخي و فرهنگي ايران زمين مي شناسند كه جلوه هاي تاريخ، تمدن و فرهنگ ايراني و اسلامي در اين كلان شهرگسترده است و رد پاي زندگي مدني در آن از دير باز وجود داشته است.
آثار و يادمان هاي دوره زنديه كه اغلب با پسوند وكيل شناخته مي شود به صورت ارگ كريمخاني،بازار وكيل ، مسجد وكيل ، حمام وكيل، ديوانخانه و عمارت كلاه فرنگي باغ نظر است و اين روزها پذيراي ميهمانان نوروزي است.
وكيل از آن رو در ادامه نام اين عمارت ها آمده است كه كريم خان زند را وكيل الرعايا مي ناميده اند.
ارگ كريمخاني كه محل زندگي كريم خان زند بوده است و بيشترين بازديد كننده را در بين ميهمانان نوروزي دارد ، مهمترين و بزرگترين بناي دوران زنديه است، ارگ مركز حكومتي شيراز در دوران كريم خان بوده و همچنان در محل مجموعه آثار تاريخي زنديه شيراز پا برجا است.
اين مكان كه قبل از انقلاب از آن به عنوان زندان شيراز استفاده مي كردند آسيب هاي فراوان ديد، طوري كه يكي از چهار برج آن در آستانه فرو ريزي قرار گرفت.
در سالهاي بعد از انقلاب همه حواشي و ساختمان هاي پيراموني ارگ تخريب و بناي ارگ ازپيرايه ها و بافت هاي فرسوده پيراموني آزاد شد و با مرمت و استحكام بخشي از تخريب و فرو ريزي نجات يافت.
مساحت ارگ كريمخاني چهار هزار متر مربع است و ارتفاع ديوارهاي آن به ‎12 متر مي رسد در چهار گوشه ارگ چهار برج بزرگ وجود دارد كه ارتفاع هر كدام از آن به ‎ 14متر مي رسد.
كاشي كاري هفت رنگ سر در ارگ كريمخاني كه روايت داستان كشته شدن ديو سپيد به دستم رستم پهلوان ايراني است متعلق به دوران قاجار است اما از زيبايي و جلوه خاصي برخوردار است.
براي ورد به ارگ كريمخاني از ضلع شرقي ارگ مي بايست از هشتي جلو آن بگذري و وارد حياط ارگ شوي، در حياط ارگ حوض بزرگي قرار دارد كه اطراف آن ساختمان هاي شاه نشين تعبيه شده است.
معماري ارگ كريمخاني بيش از هر چيز مورد توجه ميهمانان نوروزي قرار مي گيرد ، معماري اين بنا برگرفته از معماري آثار باستاني دوره صفويه است اما روح معماري فارسي در آن دميده شده و به شكل يك سبك تازه جلوه گر شده است.
با اجراي طرح احياي مجموعه تاريخي زنديه در شيراز و احداث زير گذر زند اقدامات اوليه براي استفاده بهينه از ارگ كريمخاني آغاز شد ، اين مكان چندسالي نيز به عنوان بخش اداري اداره كل ميراث فرهنگي فارس مورد استفاده قرار مي گرفت و اين كاربرد آسيب هاي فراوان به بناي زنديه وارد كرد.
محيط خارجي و پيراموني ارگ نيز زيباسازي شده و چشم نواز ميهمانان و مسافراني است كه از شيراز و آثار دوره زنديه ديدن مي كنند.
حمام وكيل نيز از آثار زيباي دوره كريمخان زند است ، اين بناي تاريخي اكنون به عنوان موزه مورد استفاده قرار مي گيرد و از جمله مكان هايي است كه در زمان كريم خان زند براي رفاه مردم بنا شده است. حمام وكيل نيز در سالهاي پيش به عنوان سفره خانه سنتي مورد استفاده قرار مي گرفت و بناي آن از اين كج سليقگي در تغيير كاربري آسيب هايي ديد.
بناي حمام وكيل نيز كه به صورت حمام هاي قديمي ايران ساخته شده داراي گلخن و سكوهايي است كه اكنون به صورتي زيبا براي نشستن آراسته شده است در سقف حمام وكيل داستان هاي ايراني و قصص قرآن كريم به صورت كنده كاري شده به چشم مي خورد و در وسط آن نيز حوضي زيبا قرار دارد.
بازار وكيل هم كه در بين ميهمانان نوروزي مشتري فراوان دارد از جمله بناهاي تاريخي و ديدني شيراز است كه مركز رونق و معيشت شيراز در دوران كريم خان زند به شمار مي رفته است.
اين بازار اكنون نيز محل خريد و فروش و آمد و شد شهروندان است و محل عرضه بسياري از صنايع دستي، پارچه و محصولات ديگر در شيراز قلمداد مي شود.
بناي بازار وكيل در محل موسوم به درب شازده در شيراز قرار دارد و در نزديكي مسجد وكيل ساخته شده است، نزديكي اين بازار به مسجد وكيل ياد آور اين موضوع است كه تجارت و كسب و كار در ايران دوران زنديه نيز همراه با تدين و دينداري بوده است و بازاريان با تعطيل كردن بازار براي عبادت و راز و نياز به مسجد مي شتافتند.
بازار وكيل به صورت راسته هاي شمالي - جنوبي و شرقي غربي ساخته شده است و در وسط اين دو راسته عمارتي چهارتاقي وجود دارد كه با گذشت دو قرن از عمر آن همچنان پا برجا و ماندگار است.
درهرراسته از بازار وكيل چهل حجره قرار دارد كه در حاشيه آن كاروانسراهايي موسوم به كاروانسراي يزدي ها و كاروانسراي روغني وجود دارد.
بازار تركش دوزها، بازار علاقه بندان ، بازار شمشير گرها و بازار مسگرها نيز از جمله مكان هاي بازار وكيل است كه از آن ها فقط نامي بر جا مانده و اكنون محل عرضه كالاهاي لوكس و امروزي است.
آهنگ موزون چكش بر مس در بازار مسگرها خود حكايتي شنيدني دارد كه اين صدا نيز امروز خاموش شده و بازار مسگرها به مركز عرضه كالاهاي خارجي تبديل شده است.
معماري زيباي بازار وكيل ديدني است، در سقف اين بنا كه در معرض آسيب جدي قرار دارد دريچه هايي قرار دارد كه نور را به طور مستقيم به داخل بازار مي تاباند.
در حاشيه بازار وكيل بناي سراي مشير قرار دارد اين بنا اگر چه متعلق به دوران زنديه نيست اما از زيبايي خاصي برخوردار است و محل عرضه صنايع دستي و قديمي در شيراز است.
سراي مشير در دوره قاجاريه توسط ميرزا ابوالحسن خان مشير الملك يكي از نيكوكاران شيرازي ساخته شده است.
از ديگر بناهاي ديدني و زيباي دوران زنديه در شيراز كه با استقبال ميهمانان نوروزي مواجه است عمارت كلاه فرنگي يا موزه پارس است، اين بنا در محلي موسوم به باغ نظر قرار دارد و با درختان نارنج احاطه شده است.
عمارت كلاه فرنگي ساختماني هشت ضلعي است كه محل تشريفات و پذيرايي از سفرا و ميهمانان خارجي كريمخان زند بوده است. اين بنا اكنون به موزه پارس تبديل شده و مجموعه اي از آثار تاريخي در آن نگهداري مي شود.
نماي بيروني عمارت كلاه فرنگي كاشي كاري و مقرنس است و در سه ضلع آن نيز حوض زيبايي قرار دارد كه در بالاي آن با كاشي تصاوير گل و مرغ نقش بسته است.
يازده نقاشي زيبا اثر آقا صادق نقاش معروف دوره زنديه در اين عمارت وجود دارد و حوض كوچكي از جنس مرمر نيز در وسط ساختمان كلاه فرنگي ديده مي شود.
مجموعه اي از قرآن هاي نفيس خطي، ظروف سفالي و مفرغ ، مجموعه اي از شمشيرهاي زيبا و شمشير كريمخان زند در اين موزه نگهداري مي شود.
مسجد وكيل نيز از بناهاي زيباي دوره زنديه است ، مسجد وكيل كه بنام مسجد سلطاني نيز ناميده مي شود داراي يك شبستان با ‎ 48ستون سنگي است ، ستون هاي مسجد وكيل يكپارچه و با نقوش زيبا است.
منبر ‎ 14پله و مرمر مسجد وكيل نيز ديدني و زيبا است و شكوه و جلوه خاصي به اين بناي تاريخي داده است ، مسجد وكيل در سالهاي بعد از انقلاب به عنوان مصلاي شيراز محل برگزاري نماز جمعه بود.
مجموعه بناهاي تاريخي و يادمان هاي فرهنگي دوره زنديه درمركز شهر شيراز قراردارد و در سالهاي اخير طرح احياي اين بافت از شيرازآغاز شده و اقدامات گسترده اي براي آزادسازي بناهاي آن انجام شده است.
بناهاي تاريخي و فرهنگي زنديه در شيراز مورد بازديد و توجه مسافران و ميهمانان نوروزي قرار مي گيرد و شناسه مهمي براي شيراز به عنوان پايتخت فرهنگي ايران زمين قلمداد مي شود.
آثار تاريخي و يادمانهاي فرهنگي دوره زنديه هر سال جايگاه خاصي در بين بازديد كنندگان نوروزي دارد و معمولا همه مسافران و ميهماناني كه به شيراز مي آيند از اين بناها ديدن ميكنند.
اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري فارس بر چگونگي بازديد مسافران و ميهمانان نوروزي از بناهاي زنديه نظارت دارد و بر آن مديريت مي كند ، امسال نيز برنامه هاي خاصي از سوي ميراث فرهنگي فارس براي سهولت بازديد از بناهاي تاريخي زنديه تدارك ديده شده است .
مديركل ميراث فرهنگي و گردشگري فارس گفت: بليت ورودي برخي از اماكن گردشگري استان فارس از جمله بناهاي زنديه نوروز امسال به صورت اينترنتي به فروش مي رسد.
مصيب اميري در گفت و گو با ايرنا اظهار داشت: با توجه به ازدحام و صف هاي طولاني خريد بليت ورودي اماكن و جاذبه‌هاي گردشگري در ايام نوروز، سامانه الكترونيكي فروش بليت از دو ماه قبل در برخي از اماكن گردشگري استان راه اندازي شده است.
اميري ادامه داد: پيش بيني مي شود در مجموعه‌هاي اصلي پاسارگاد، تخت جمشيد، نقش رستم، آرامگاه سعدي، حافظ، مجموعه زنديه و برخي شهر‌ها مانند بيشاپور از اين روش استفاده شود.
مديركل ميراث فرهنگي و گردشگري فارس اضافه كرد : برنامه ريزي شده كه با اتوبوس‌هاي تدارك ديده شده توسط شهرداري با همكاري ميراث فرهنگي مسافران نوروزي به صورت گروهي از اماكن تاريخي بازديد كنند؛ همراه اين اتوبوس‌ها راهنماهاي گردشگري حضور دارند كه جاذبه‌هاي گردشگري و تاريخي را براي مسافران توضيح مي‌دهند.
اميري هزينه استفاده از اتوبوس‌هاي گردشگري را در نوروز، 5 هزار تومان اعلام كرد و افزود: توري كه توسط اين اتوبوس‌ها از صبح كه گردشگران را سوار مي‌كنند پس از بازديد از اماكن تاريخي، ظهر به حرم احمدبن موسي، شاهچراغ (ع) وارد مي‌شود.
وي هزينه اين تورهاي شهري را اندك ارزيابي كرد و گفت: گردشگران نوروزي به واسطه اتوبوس‌هاي گردشگري نيازي به قرار گرفتن در صف تهيه بليت اماكن تاريخي ندارند درحاليكه خودروي زيادي وارد مراكز شهر نمي‌شود و به دليل محدوديت پاركينگ در اكثر نقاط گردشگري، با ترافيك مواجه نخواهيم شد.
از : نيكنام خشنودي
6113 /1876