فرصت سياستگذاري هاي اصلاحي در طليعه دهه پنجم انقلاب

به گزارش ايرنا، بهمن 57 آوردگاه زنان و مرداني بود كه در كنار يكديگر سرنوشت كشور را تغيير دادند. زنان در گيرو دار سال‌ها و روز‌هاي منتهي به انقلاب اسلامي نقش مهمي در نشان‌دادن وحدت جامعه و نيز به ثمر رسيدن اين حركت مردمي داشتند.
جمليه كريمي دبير جمعيت زنان مسلمان نوانديش منطقه فارس است.
او در دوران انقلاب، در عنفوان جواني فعاليت‌هاي سياسي را در سطح دانش‌آموزي و دانشجويي براي مبارزه با رژيم شاه برمي‌گزيند. كريمي كه امروز عضو دفتر سياسي حزب اتحاد ملت ايران اسلامي و عضو شوراي منطقه حزب اتحاد ملت ايران اسلامي منطقه فارس است، معتقد است كه با گذشت 40 سال از انقلاب اسلامي تغيير نگرش در تفسير قانون اساسي و نيز اصلاحات اساسي ضروري است.
وي همچنين بر سهم زنان به عنوان يكي از گروه‌هايي كه انقلاب را به ثمر رساندند،‌ تاكيد مي‌كند. كريمي پس از پيروزي انقلاب اسلامي با امام راحل (ره)، شهيد باهنر و ديگر بزرگان نظام ديدار كرده است و استقلال سياسي را مهم‌ترين نتيجه انقلاب مي‌داند.
خبرنگار ايرنا در ديدار با جميله كريمي از چهل سالي كه گذشت، مطالبات زنان و چگونگي تداوم مسير انقلاب پرسيد. متن اين پرسش و پاسخ را در ادامه مي‌خوانيد.

** انقلاب اسلامي را براي نسل جوان چگونه تعريف مي‌كنيد؟
- انقلاب اسلامي ايران بزرگترين انقلاب مردمي و مسالمت آميز قرن بيستم بود كه بر اساس عدالت، رأفت، آزادي، استقلال و جمهوريت و بر مبناي اسلام شكل گرفت. انقلابي كه در قرن بيستم اوج مشاركت سياسي مردم را به نمايش گذاشت و با كمترين هزينه به رهبري حضرت امام (ره) به بار نشست و جهانيان را به تعجب واداشت. به‌طور طبيعي هر انقلابي دو وجه دارد: يكي بستري است كه انقلاب در آن صورت مي گيرد و دوم فعاليتي است كه انقلابيون انحام مي‌دهند، در اين چهل سال، شايد بيشتر به وجه دوم پرداخته شده است و موضوع مهمي كه كمتر به آن توجه شده اين است كه نسل جديد بدانند انقلاب اسلامي در چه شرايطي ظهور كرد.

** فضاي سياسي و اجتماعي سال 1357 چگونه بود كه مردم را به انقلاب دعوت كرد؟
ـ به بياني ساده، تمام راه‌ها به روي مردم بسته شده بود و بي‌عدالتي سبب شده بود كه شكاف طبقاتي روز‌‌به‌روز عميق‌تر ‌شود. هويت ملي و مذهبي مردم ناديده گرفته شده بود؛ ‌از طرف ديگر فضاي سياسي كشور بسته وهمه احزاب تعطيل بودند. تنها يك حزب واحد وجود داشت. در اين ميان، استقلال كشور نيز دستخوش منافع بيگانگان قرار گرفته بود و در اين شرايط رژيم شاه دچار توهم اقتدار شده بود و همين مسائل تمامي راه‌ها را براي اصلاح حكومت بست و چاره‌اي جز تغيير رژيم باقي نگذاشت.

** بزرگترين دستاورد انقلاب اسلامي را چه مي‌دانيد؟
ـ استقلال سياسي ثمره بزرگ انقلاب اسلامي است؛ همچنين بازيابي هويت ملي و ديني ملت ايران در پرتو اين انقلاب به دست آمد. قانون اساسي جمهوري اسلامي هم از انسجام دروني لازم برخوردار است و ظرفيت آن را دارد كه در عين كثرت، وحدت بيافريند؛ هرچند متأسفانه برخي تفاسير از بعضي اصول قانون اساسي باعث شده محكمات قانون اساسي مانند حقوق ملت، حق تعيين سرنوشت و جمهوريت كه از آرمان‌هاي بزرگ انقلاب اسلامي است، نحيف شوند.

**با اين تعاريف، آيا تفسير امروز از قانون اساسي آرمان‌هاي انقلاب را محقق نمي‌كند؟
ـ قانون اساسي مردم را اصل قرار مي‌دهد و بر اهميت مشاركت آنان در تعيين سرنوشتشان تاكيد مي‌كند؛ از همين رو با تعبيري قرآني مي‌توان از حقوق ملت و نقش و حق تعيين سرنوشت مردم به منزله محكمات قانون اساسي ياد كرد. همانگونه كه تفسيري براي محكمات قرآن وجود ندارد، تحقق حقوق و حق تعيين سرنوشت مردم نيز تفسيرپذير نيست و در اين چارچوب نظارت شوراي نگهبان بايد به معناي نظارتي به سود مردم خصوصاً در مراحل مختلف انتخابات و جلوگيري از تضييع حقوق آنها باشد، حقوقي كه بنيانگذار جمهوري اسلامي نيز بر آن تأكيد بسياري داشتند و مقام معظم رهبري هم از آن باعنوان حق الناس نام مي‌برند به همين دليل است كه نبايد به هر بهانه‌اي دايره انتخاب مردم را محدود كرد.

** در كجاي راه انقلاب هستيم و شما وضعيت اين چهار دهه را چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
- معتقدم كه سه شعار كليدي انقلاب 'استقلال و آزادي و جمهوري اسلامي' به منزله قله‌هاي انقلاب اسلامي است و جمهوري اسلامي بايد همپاي آرمان هاي انقلاب اسلامي حركت كند؛ البته دستاوردهاي انقلاب از جمله گسترش مشاركت سياسي، ارتقاي سواد، توسعه علم و فناوري، مطالبه گري و همچنين نوسازي روستاها و مناطق محروم با رسيدن به آرمان‌هاي انقلاب تفاوت دارد. با وجود مشكلات موجود اقتصادي و سياسي مردم با اصل نظام مخالف نيستند؛ گرچه به سياست‌ها و عملكردهاي برخي نهادها و قواي سه‌گانه نقدهاي جدي دارند، به اين بلوغ رسيده اند كه مرز نقد و اعتراض مطالبه‌محور از اهداف شوم براندازان جداست و براي تحقق خواسته هايشان همه چيز را از بنيان خراب نكنند.

** سهم‌خواهي زنان در جامعه‌اي كه تازه از انقلاب متولد شده، چگونه بود؟
- براي بررسي اين موضوع بايد به نگاه حضرت امام (ره) به عنوان بنيانگذار انقلاب اسلامي پرداخت. ايشان معتقد بودند كه زنان بايد در مقدرات كشور دخالت كنند كه به معناي حضور آنان در تمام اركان قدرت است. امام خميني (ره) با فرستادن مرضيه دباغ ملقب به مادربزرگ انقلاب و نخستين و تنها زن فرمانده نظامي در سپاه پاسداران، به همراه ساير نمايندگان، براي رساندن پيام تاريخي ايشان به ميخائيل گورباچف رئيس جمهور وقت اتحاد جماهير شوروي، به دولتمردان ايران پيام دادند كه زنان نه تنها بايد در حوزه داخلي كه در عرصه سياست بين الملل نيز حضوري فعال داشته باشند.

** بيان مطالبات زنان در طول سال‌هاي انقلاب چه روندي را طي كرده است؟
- متاسفانه در دو دهه نخست انقلاب كه به جنگ تحميلي رسيد و درنهايت به سازندگي منتهي شد،فرصتي براي تبديل نگاه حضرت امام خميني (ره) در حوزه زنان به برنامه‌اي راهبردي نشد؛ اما در اواخر دهه دوم و آغاز دهه سوم انقلاب اسلامي كه با روي كار آمدن دولت اصلاحات مصادف بود، شعار‌ها و برنامه‌هايي كه نقش زنان و جوانان در آن پررنگ بود، محوريت يافت و شاهد رقم خوردن اتفاقاتي مثبت در اين زمينه بوديم؛ اما متاسفانه در دولت نهم و دهم استمرار نيافت و حتي با عناوين مختلف تلاش شد كه زنان به حاشيه رانده شوند. امروز انتظار مي‌رود نقش اجتماعي زنان براي تسهيل در فرايند توسعه و تلطيف‌سازي فضاي سياست و قدرت و نيز تلفيق آن با عقلانيت اخلاقي و عاطفي مورد توجه خاص قرار گيرد.

** آيا ايدئولوژي اسلامي مي‌تواند مطالبات زنان را در جامعه امروز محدود كند؟
- اسلام قدرت پاسخگويي به همه نيازهاي بشريت را دارد و نظام ما مبتني بر اسلام است؛‌ از همين رو بايد گفت مطالبات زنان نيز بايد در اين بستر تحقق يابد. امروز پس از چهار دهه انتظار مي‌رود زنان در تمام اركان قدرت جايگاهي در خور شأنشان داشته باشند؛ خصوصا زناني كه از دانش روز و تخصص فراگير برخوردارند بايد بتوانند حضوري بي واسطه در اركان قدرت داشته باشند؛ اما متاسفانه اين روند در كشور نهادينه نشده است و مي‌بينيم هنور اركان قدرت مردانه است, چون تصميم‌گيرندگان نهايي در بزنگاه هاي انتخاباتي غالبا مردان هستند و تدوين سبد تعيين مديران تماما مردانه است و حتي بخشنامه دولت براي تحقق سهم 30درصدي زنان در عرصه‌هاي مديريتي كلاني و مياني عملا بي پاسخ مانده‌ است يا در اصلاح و تدوين برخي قوانين متناسب با شرايط امروز زنان در مجلس با چالش هاي جدي مواجهيم.

** چالش اصلي انقلاب را در دوره كنوني چه مي‌دانيد؟
- امروز فساد باعث بي‌اعتمادي شده و بايد اراده ملي براي مبارزه جدي با آن شكل گيرد و با شفاف سازي و گردش آزاد اطلاعات راه بروز آن بسته شود؛ همچنين امكانات و مصونيت‌ها نبايد صرفا در اختيار جرياني خاص قرار گيرد كه بيشتر به حذف مي انديشند. همه بايد به قانون برگردند؛ چراكه در فضايي باز با سلايق مختلف و در چارچوب قانون اساسي است كه مي‌توان شاهد توسعه كشور و بهره‌گيري از ظرفيت همه دلبستگان بود و در عرصه بين‌المللي با صدايي واحد و تدوين برنامه‌هاي راهبردي مي‌توان از حقوق ملت در تعاملي مبتني بر عزت و حكمت و مصلحت حراست كرد. هم‌اكنون وقت آن رسيده كه غباري كه بر آرمان‌ها و مخصوصاً شعارهاي كليدي انقلاب اسلامي نشسته است، زدوده شود.

** غبارروبي از آرمان‌هاي انقلاب چگونه رخ مي‌دهد؟
- يكي از مشكلاتي كه تا حال به آن برخورده‌ايم، سازمان نيافتگي جامعه بوده است. اگر نهادهاي مدني پس از دوران جنگ، تشكيل و تقويت مي‌شدند، شايد به اين مشكل برنمي‌خورديم؛ چون نظارت بر قدرت بيشتر مي‌شد. به نظر مي‌رسد نه حاكميت اين شرايط را فراهم كرد و نه ما، به عنوان مردم به خرد جمعي رو آورده‌ايم و همين موضوع باعث شده فردگرايي در فرهنگ ما بيشتر رشد كند. امروز همه بايد در اين عرصه ورود كنند و تشكل‌ها و احزاب را تقويت كنند، بايد نخبگان و به‌ويژه دانشگاه‌ها در اين زمينه به رسالت خود عمل كنند؛ چراكه دانشگاه‌ها قادرند با انجام تحقيقات فراگير ايده هاي راهبردي توليد و فرايند اصلاح امور را تسهيل كنند.

** احزاب و تشكل‌هاي مدني در اين ميانه چه نقشي دارند؟
- احزاب بايد بستر بيان انتقادات باشند؛ در حاليكه امروز به دليل تقويت‌نشدن آن‌ها مطالبات خارج از مسير قانوني خود و در كف خيابان‌ها مطرح مي‌شود. از يك طرف حاكميت بايد از نگاه امنيتي به احزاب و نهادهاي مدني فاصله بگيرد و از طرف ديگر احزاب و نهادهاي مدني بايد از رويكرد هيجاني به سوي رويكرد عقلاني حركت كنند. به نظر مي‌رسد در اين ميانه از نقش و اهميت كنشگران مرزي (بين حاكميت و مردم) نيز غفلت شده است. برخي از اين شخصيت‌ها، كساني هستند كه وقتي در قدرت بودند، مردم و مطالبات آنان را فراموش نكردند و وقتي كه در جامعه هستند به ضرورت‌هاي قدرت توجه دارند و به دليل درك ملي و محبوبيت در بين مردم، مي‌توانند در حل بسياري از بحران‌ها كمك‌كننده باشند. نبود و محدويت اين كنشگران باعث لطمه به كشور مي‌شود و اين تفكر را ايجاد مي‌كند كه قدرت آن‌ها را رقيب خود مي‌داند؛ درحاليكه اينچنين نيست.

** برگرديم به روز‌هاي انقلاب، در طليعه انقلاب كجا بوديد؟
- از همان دوران كودكي شيراز بوديم و توسط پدرم با مبارزات حضرت امام (ره) از سال 1342 آشنا مي‌شديم.

** چگونه در فعاليت‌هاي سياسي مشاركت مي‌كرديد؟
- حلقه‌اي از دوستان را تشكيل داده بوديم و با همفكري و همكاري نشريه و روزنامه ديواري با موضوع تشريح وضعيت نابسامان آن زمان و عملكرد سران حكومت و تبيين مواضع و ديدگاه‌هاي حضرت امام (ره) تهيه مي‌كرديم. روزنامه ديواري‌ها را اواخر شب در كيوسك‌هاي تلفن عمومي حوالي محله‌مان مي‌چسبانديم. فعاليت‌ها همچنان ادامه داشت و در ادامه نهضت چون پيش بيني مي شد كه ممكن است مقاومت حكومت سخت تر شود، كمك هاي اوليه و نيز نحوه استفاده از اسلحه را نيز ياد مي‌گرفتيم. طريقه استفاده از اسلحه در شيراز توسط گروه شهيد كسايي انجام مي‌شد.

** خاطره‌اي از فعاليت‌هاي آن روزها داريد؟
- يادم هست كه يكي از همسايگان كه از خانواده اي مذهبي بودند يك روز به من گفت ' مردان صداي شما زنان را كه به راهپيمايي مي‌رويد و شعار مي‌دهيد، مي شنوند و اين حرام است.' از اين جمله خيلي متعجب شدم و گفتم 'مگر زنان آواز مي‌خوانند كه حرام باشد؟ حضرت امام اگر تشخيص مي‌دادند كه اشكال دارد قطعا اعلام مي‌كردند.' در دوران مدرسه نيز فعاليت‌هايي در حوزه دانش‌آموزي داشتيم. مدير و مسئولان مدرسه افرادي مقيد به اصول اخلاقي بودند و يكي از معاونين نيز‌ فردي مذهبي بود و از اين رو شرايط نسبتا مناسبي در مدرسه فراهم بود؛ البته آن‌ها سياسي نبودند. قرار بود در سفر سال 1355 شاه به شيراز دانش‌آموزان خصوصا ممتازين درسي را به استقبال او ببرند، اما من با شركت در مراسم مخالفت كردم و به مسئولان مدرسه كه بر اين موضوع پافشاري مي‌كردند،‌ گفتم كه شما مي توانيد از حضور من در مدرسه جلوگيري كنيد؛ اما حق الزام مرا به شركت در اين مراسم نداريد، درنهايت آن‌ها دربرابر خواسته من كوتاه آمدند.

** بعد از به ثمر نشستن انقلاب شيوه فعاليت‌هاي شما چه رنگ و بويي گرفت؟
- من در سال 1358 ابتدا در تربيت معلم پذيرفته شدم. در آن دوران جوي بسيار متشنج بين دانشجويان مذهبي طرفدار انقلاب و هواداران ديگر گروهك‌ها حاكم بود. در همان دوران علاوه بر فعاليت در انجمن اسلامي و همزمان در جمع معلمان، كلاس‌هاي تحليل سياسي برگزار مي‌كرديم و در ستاد دانشحويان مسلمان دانشگاه شيراز و همچنين بخش فرهنگي جهاد سازندگي فعاليت مي‌كردم. فعاليت‌ها به صورت كلي، سياسي و فرهنگي و مختص فضاي خاص آن زمان بود و مسائلي تخصصي همچون حقوق زنان چندان مطرح نمي‌شد.

** دغدغه‌ها و مطالبات شما در آن زمان معطوف به چه مسائلي بود؟
- در ابتداي پيروزي انقلاب، تحركات گروهك‌ها زياد بود. انجمن اسلامي از يك طرف فعاليت گروهك‌ها و از طرف ديگر فعاليت‌هاي آموزشي، فرهنگي و سياسي را دنبال مي‌كرد و گلايه‌هايي از ناكارآمدي آموزش و پرورش و جو حاكم بر آن داشت. در سال 1359 شهيد باهنر وزير آموزش و پرورش به اتفاق هيات دولت به شيراز سفر كرده بودند و ما كه دغدغه آموزش و پرورش را داشتيم و فكر مي‌كرديم مسائل در مسيرش پيش نمي‌رود، در آن مقطع تلاش كرديم با ايشان ديدار كنيم و اين امكان فراهم شد. يكي از مسائلي كه در حضور شهيد باهنر مطرح شد، جو حاكم بر آموزش و پرورش و بي‌اعتنايي مسئولان وقت به مسائل مطرح شده توسط انجمن اسلامي بود. شهيد باهنر پس از اين ديدار برنامه سخنراني در مركز پسرانه تربيت معلم را تغيير دادند و در مركز تربيت معلم دختران ضرورت توجه به اين موضوع را به مسئولان آموزش و پرورش گوشزد كردند.

** شيرين‌ترين‌ و تلخ ترين رخدادهاي چهاردهه انقلاب اسلامي براي شما چيست؟
- قطعاً ورود حضرت امام (ره) به كشور شيرين‌ترين اتفاق بود. روز تاريخي ٢٢ بهمن و پيوستن موج نظاميان به مردم كه نويد پيروزي نهايي را مي‌داد و تصرف صدا و سيما و پخش سرود اي ايران هم از لحظات فراموش نشدني آن روزهاي انقلاب است؛ اما تلخ‌ترين اتفاق در 31 شهريور 1359 رخ داد، وقتي خبر حمله عراق را شنيديم؛ همچنين رحلت حضرت امام (ره) نيز از جمله خبرهايي بود كه حتي تصورش هم برايم بسيار سخت بود. به عنوان يك نيروي انقلابي كه هميشه تداوم آرمان‌هاي انقلاب اسلامي برايم مهم بوده است، مي‌توانم از رد صلاحيت نيروهاي اصلاح‌طلب از فرايند انتخابات مجلس چهارم ياد كنم كه متاسفانه آغازي بر حذف دلبستگان انقلاب و محدود كردن دايره نظام بوده است.
7375/ 2027