ضرورت اصلاح الگوي كشت در شهرهاي كويري * حسين منصوري فر

شهرهاي شمالي استان اصفهان در حاشيه كوير مركزي ايران ساليان متمادي است به دليل خشكسالي و گرماي بي سابقه هوا در وضعيت هشدار كمبود آب قرار گرفته اند و اين در حالي است كه كشت محصولات پر آب و آبياري سنتي به زعم تلاش هاي ترويجي جهاد كشاورزي براي مبارزه با اين گونه مصرف بالاي آب هم چنان ادامه دارد.
با توجه به خشكسالي، كم‌ آبي، فرسايش شديد خاك و فرونشست در سال هاي اخير و هشدار كارشناسان، تغيير الگوي كشت امري بسيار ضروري به نظر مي رسد.
كشاورزي در دل شهرهاي حاشيه كوير در گذشته هاي بسيار دور با روش‌ ها و الگوهاي متناسب با اقليم كويري انجام مي‌ شده اما در ساليان اخير كشت‌هاي نا متناسب مانند گندم، جو و صيفي كه خاص منطقه هاي پرآب مي باشد رواج يافته است و با وجود بحران ‌هاي اخير آبي هم چنان ادامه دارد.
به گفته كارشناسان، كاشت محصولات پر مصرف آب در منطقه هاي كويري كه 70 درصد آب در اثر تبخيرها هدر مي ‌رود و تنها 30 درصد آن صرف كشاورزي مي‌شود، يكي از دلايل بحران آب و فرونشست زمين است.
اين روزها در حالي كارشناسان نسبت به كمبود و احتمال جيره ‌بندي آب در بيشتر شهرهاي كشور به خصوص شهرهاي كويري هشدار مي ‌دهند و خواهان صرفه ‌جويي شهروندان در مصرف آب شرب هستند كه متاسفانه بخش كشاورزي اين شهرها هم چنان بيش از 90 درصد آب استحصالي منطقه را مي ‌بلعد و به اعتقاد كارشناسان كشاورزي، كمبود آب تنها با تغيير الگوي كشت قابل حل است كه روندي بسيار كند دارد.
اين روزها نه تنها در دشت هاي اطراف شهرهاي حاشيه كوير مركزي ايران شاهد فرونشست زمين به دليل كاهش بيش از اندازه منابع آب زيرزميني هستيم كه حتي وضعيت دشت‌هاي سرسبز و به ظاهر بي‌ مشكل نيز در حال بحراني شدن است.
وضعيت در شهرهاي شمال استان اصفهان اكنون به حالت بحراني تري رسيده است و دليل آن چيزي نيست جز برداشت بيش از حد آب از چاه‌ ها و منابع آب زيرزميني به علت الگوي غلط كشت و هم چنين كاهش بارندگي و افزايش دماي هوا كه بحران كم‌ آبي را روز به روز جدي ‌تر مي‌ كند.
برداشت‌هاي بي ‌رويه از منابع آب زيرزميني براي مصرف كشاورزي را مي توان به دليل آبياري سنتي و غرقابي كه نيازمند حجم فراواني از آب است و هم چنين كشت و توليد محصولات پر آب‌ بدون توجه به ذخاير آبي منطقه برشمرد و اين در حالي است كه راندمان بخش كشاورزي با توجه به مصرف بالا و بيش از 90 درصدي آب، بسيار پايين و به گفته كارشناسان كشاورزي حدود 37 درصد است.
براي تغيير الگوي كشت، كشاورز بايد به اين باور برسد كه حيات جامعه، زمين و زراعتي كه اكنون دارد به مصرف بهينه آب وابسته است كه اگر اين آب به هدر رود نه تنها جامعه، بلكه خود كشاورز هم از لحاظ اقتصادي لطمه خواهد خورد.
كشاورز بايد بداند كه ارزش حاصل از مصرف يك متر مكعب آب براي محصول هندوانه يك هزارتومان، گل محمدي 10 هزار تومان، پسته 40 هزار تومان و زعفران يكصد هزار تومان است.
مي توان نتيجه گرفت كه الگوي كشت در اين منطقه ها بايد بر پايه مصرف آب پايين و ارزش اقتصادي بالا ترسيم شود كه كشت گياهان دارويي و محصولات با ارزش همچون پسته و زعفران در اين زمينه مي تواند مهم باشد.
تعيين نظام كشت مبتني بر شرايط اقليمي و متناسب با ظرفيت هاي منطقه ‌اي، مزيت اقتصادي با رعايت اصول توليد محصولات كشاورزي و ملاحظات وضعيت محيطي از مواردي است كه در طرح اصلاح الگوي كشت بايد مدنظر قرار بگيرد.
هم چنين بايد با حمايت‌ هاي دولتي از سوي مسئولان مربوطه هر چه سريع تر اصلاح و تغيير الگوي كشت در نظام كشاورزي شهرهاي شمالي استان اصفهان اجرايي شود.
خبرنگار ايرنا دفتر كاشان
7408/7472
انتشار: محمد جهانگيريان