پایان تلخ بیماری شیرین/ افزایش نگران كننده دیابت در استان بوشهر

به گزارش ایرنا اهمیت مقابله با این بیماری خطرناك به گونه ای است كه 23 آبان ماه مطابق با 14 نوامبر نیز به عنوان روز جهانی دیابت نامگذاری شده و این مهم درقالب هفته دیابت در ایران در راستای آگاهی بخشی و جلب مشاركت های بین بخشی گرامی داشته می شود.
هرچند برنامه های مختلفی دراستان بوشهر توسط دانشگاه علوم پزشكی درهمین راستا انجام شده است اما به باور كارشناسان زمانی این برنامه ها نتیجه بخش خواهد بود كه مردم نیز تبعات ناخوشایند این بیماری رو به رشد كه درگام نخست بعضا علایمی نیز ندارد را جدی بگیرند .
هرساله روز جهانی دیابت با یك شعار مشخص نامگذاری می شود و شعار درنظرگرفته شده برای سال های 2014 تا 2016 نیز با تمركز بر شروع هر روز با صبحانه كامل،'زندگی سالم از صبحانه آغاز می شود' انتخاب شده است.
باتوجه به اینكه استان بوشهر پس از یزد دومین استان با درصد بالای مبتلایان به بیماری دیابت دركشور معرفی شده است سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) ابعاد مختلف این بیماری را در قالب میزگردی با حضور شماری از كارشناسان و متخصصان علوم پزشكی بررسی كرده است.
یك متخصص داخلی و فوق تخصص غدد و متابولیسم گفت: بررسی ها نشان می دهد سه تا پنج میلیون نفر دركشور مبتلا به بیماری دیابت هستند كه بسیاری از آنها به علت بی اطلاعی از بیماری خود به انواع عوارض دیررس دیابت مبتلا و هزینه های سنگینی به نظام سلامت وارد می كند.
ملیكا شجاعی افزود:عوارض دیر رس دیابت شامل بیماری های قلبی و عروقی، ریستنوپای، نفروپای و نوروپای است كه در صورت كنترل نامناسب قند خون بروز می كند و می تواند موجب ناتوانی و حتی مرگ بیمار شود.
وی تصریح كرد: درحالی كه با شناسایی، مراقبت و كنترل مناسب بیماری دیابت در مراحل ابتدایی می توان از بروز عوارض جدی و در صورت بروز عوارض ناتوانی های ناشی از آن و نقص عضو جلوگیری كرد.
این متخصص داخلی گفت: برای درمان افراد دیابتی رژیم غذایی مناسب شامل سه وعده غذایی اصلی (صبحانه، ناهار و شام) و سه میان وعده شامل مواد غذایی مختلف ازجلمه سبزیجات، لبنیات كم چرب ، نان بربری و سنگك به جای نان لواش و فانتزی و استفاده از هشت لیوان آب در طول روز لازم است .
شجای یادآورشد:همچنین برای بیماران دیابتی انجام فعالیت های جسمی مناسب به گونه ای كه پنج بار در هفته و هر بار 30 دقیقه فعالیت هوازی، درمان دارویی مناسب و تغییرات دارویی برحسب نیاز، ویزیت های مرتب با نظر پزشك و انجام آزمایش ها و معاینه های دوره ای مناسب ضروری است.
وی درخصوص مصرف مایع های گیاهی مربوط به كاهش دیابت نیز گفت: با مصرف عرقیات گیاهی نمی توان میزان كاهش قند خون را همانند داروهای مربوط به این بیماری اندازه گیری كرد برهمین اساس مصرف این مایع ها به اندازه طبیعی باشد نه اینكه با مصرف آنها از مصرف داروهای كنترل قند خودداری شود.
شجاعی افزود: بعضی از افراد برای پیشگیری از چاقی یك وعده غذایی را حذف می كنند این درحالی است كه توجه به وعده های صبحانه و ناهار ضروری و شام را به میزان كمتری باید خورد.
وی گفت: نوشیدنی های كالری زا باید جایگزین شیرین كننده های مصنوعی شود و افراد باید در هر وعده غذایی مقدار كربوهیدرات ثابتی بخورند چون آنچه قند خون را مستقیما تحت تاثیر قرار می دهد كربوهیدارتها هستند.
شجاعی یادآورشد: توصیه می شود غذا به صورت مخلوطی از چربی، كربوهیدارت و پروتیین بدون چربی اشباع شده استفاده شود و برای جلوگیری از عوارض طولانی مدت دیابت، افراد قند خون خود را چك و سالی یك بار به چشم پزشك مراجعه كنند.
وی تصریح كرد: دیابت نوع یك معمولا دركودكان و افراد كمتر از 30 سال است و معمولا افراد بالای 30 سال مبتلا به دیابت نوع دو هستند كه در سال های اخیر این نوع دیابت به دلیل بروز چاقی زیاد در بین كودكان و نوجوانان نیز شایع شده است.
به گفته این پزشك فاكتورهای خطر ابتلا به دیابت نوع دو ژنتیك، شرح حال خانوادگی ابتلا به دیابت، چاقی به خصوص چاقی شكمی و طولانی مدت، بی تحركی، تغذیه غذاهای پركالری، استرس، زندگی شهری مدرن، دیابت بارداری و فشارخون است.
شجاعی یادآورشد: افراد بدون فاكتورهای خطر باید در سن 30 تا 45 سالگی غربالگری و هر سه تا پنج سال دیابت آنها كنترل شود.
وی همچنین بركاهش وزن پنج تا 10 درصد برای افراد چاق، كنترل برنامه غذایی و ورزش برای پیشگیری از ابتلا به دیابت تاكید كرد.
یك متخصص قلب و عروق در استان بوشهر نیز گفت: طبق برآورد فدراسیون بین المللی دیابت در سال 2003، 194میلیون دیابتی در دنیا تخمین زده شده و پیش بینی می شود تا سال 2025 این تعداد به 333میلیون نفر افزایش یابد.
دكتر فرشته سعادتی افزود: باتوجه به ابتلای 3.6درصد از جمعیت جهان به بیماری دیابت، این بیماری امروز تهدیدی جدی برای سلامت انسان و چهارمین علت مرگ و میر در بیشتر كشورهای توسعه یافته است.
وی تصریح كرد: وقتی پانكراس (لوزالمعده) در بدن انسولین تولید نمی كند یا وقتی بدن نمی تواند از انسولین تولید شده استفاده موثر كند باعث افزایش گلوكز درخون می شود.
سعادتی اظهاركرد: در دیابت نوع اول مقدار خیلی كمی انسولین تولید و یا اصلا انسولینی دربدن تولید نمی شود و لازم است برای ادامه زندگی انسولین تزریق شود این نوع دیابت بیشتر دركودكان و نوجوانان دیده می شود ولی دردیابت نوع دوم بدن از انسولین تولید شده استفاده موثر نمی كند كه این گروه تنها با تغییر روش زندگی و استفاده از داروهای خوراكی می توانند دیابت خود را كنترل كنند.
وی با بیان اینكه دیابت نوع سوم مربوط به دیابت بارداری است كه بعد از بارداری معمولا برطرف می شود گفت: بیش از 90 درصد از موارد دیابت در جهان از نوع دیابت نوع دوم است.
وی افزود:نشانه های دیابت نوع اول تشنگی بیش از حد، گرسنگی دایم، تكرار ادرار، كاهش وزن ناگهانی، خستگی مفرط و تاری دید است.
وی با اشاره به اینكه بیماری قلبی و عروقی از عوارض بیماری دیابت است افزود: درد سینه، تنگی نفس، ضعف و بی حالی، حمله و ایست قلبی و سكته مغزی از نشانه های بیماری قلبی عروقی ناشی از دیابت است.
سعادتی اظهاركرد: بیماری های قلبی و عروقی بیشترین مورد مرگ و میر در افراد دیابتی وعلت اول مرگ در كشورهای صنعتی به شمار می روند.
وی با بیان اینكه دیابت می تواند عامل صدمه زدن به رشته های اعصاب شود گفت: كرخی و بی حسی پاها شایع ترین علامت بیماری اعصاب بوده كه در اثر آسیب به اعصاب پا ایجاد می شود.
سعادتی یادآورشد: نوروپاتی یا بیماری های اعصاب در پاره ای از موارد می تواند به دردهای شدید منجر شود اما بیشتر مواقع بدون درد پیش می رود و درنتیجه نبود علائم نوروپایتی دیابتی احتمال زخم پا یا قطع عضو را در پی دارد.
یك متخصص چشم نیز درخصوص بیماری دیابت گفت: باتوجه به بالابودن شیوع دیابت در جامعه ،عوارض چشمی ناشی از این بیماری باعث شده تا شمار بیشتری از افراد جامعه درگیر این موضوع شوند .
دكتر حامد فقیهی افزود:تنگی مردمك و پاسخ ندادن به داروهای گشاد كننده مردمك، بی حسی و زخم قرنیه، ایجاد و سرعت بخشی در ابتلا به آب مروارید، ایجاد آب سیاه، خونریزی و تشكیل عروق جدید در شبكیه مهمترین عارضه چشمی دیابتی است.
وی تصریح كرد: مدت طولانی ابتلا به دیابت و كنترل نكردن قند خون مهمترین عامل در ایجاد عوارض چشمی ناشی از دیابت است از این رو بیماران دیابتی نوع یك به دلیل اینكه زودتر مبتلا می شوند معمولا یك تا دو دهه از شیوع دیابت، دچار عوارض این بیماری می شوند.
فقیهی افزود: حاملگی، فشار خون بالا، بیماری كلیوی و تنگی عروق نیز می تواند رتینوی پای دیابتی را تشدید كند.
وی در خصوص زمان انجام معاینه های چشمی در بیماران دیابتی گفت: در دیابت نوع اول پس از سه سال از تشخیص آن ولی بیماران دیابت نوع دوم به دلیل بی علامتی و خاموش بودن چند ساله تا زمان تشخیص خود را نشان می دهد كه به محض تشخیص باید مورد معاینه چشم قرار گیرند.
فقیهی اظهار كرد: در هر دوگروه هر سال معاینه چشم باید تكرار شود و به محض ایجاد عوارض دیابت باتوجه به شدت آن معاینه باید در زمان های كوتاهتر انجام شود.
وی گفت: با گذشت زمان و عدم كنترل كافی قند خون عروق جدید و نابجا كه ساختار نامناسبی دارند به وجود می آیند تا قبل از ایجاد این عروق كنترل قند خون نقش مهمی در كنترل عوارض دیابت دارد و درمان آن راحتر است ولی پس از ایجاد آنها و درمان نكردن صدمه های شدید و جبران ناپذیری از جمله آب سیاه و پارگی شبكیه ایجاد می شود.
فقیهی افزود: دراین مرحله درمان عوارض چشمی باید به صورت لیزر شبكیه و تزریق داخل چشمی داروهای ضد رگ زایی انجام شود و ممكن است درمان توسط لیزر و تزریق در چند نوبت تكرار شود.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی و متخصص تغذیه در استان بوشهر نیز گفت: میزان شیوع جهانی دیابت پنج درصد و در ایران این میزان به هشت درصد و در بوشهر به 12 درصد می رسد.
دكتر سعید نجف پور افزود: مهمترین عامل بیماری دیابت در ایران نوع تغذیه و تغییر روش زندگی است این درحالی است كه در كشورهای دیگر این بیماری كنترل شده است.
وی با اشاره به تغییر شیوه انتخاب غذاها و گروههای غذایی تصریح كرد: در گذشته شكر، قند و شیرین كننده طبیعی كنترل شده در گروههای غذایی كمتر مصرف می شد این درحالی است كه امروز در بوفه مدارس و فروشگاههای مواد غذایی انواع كیك، بیسكویت، آب میوه و شیرینی های مختلف دیده می شود.
نجف پور گفت: به دلیل رواج شیوه غذایی غلط در جامعه 50 درصد نارسایی كلیوی مربوط به كسانی است كه دیابت در آنها كنترل نشده است.
نجف پوردرخصوص نحوه پخت برنج گفت: درگذشته برنج به صورت كته ای پخت می شد ولی الان با آبكش كردن برنج بهترین نشاسته آن كه لعابش است از دست می رود.
وی گفت: با از بین رفتن مفید ترین بخش برنج موادی كه می ماند در افزایش قند خون موثر است و مقاومت بدن در مقابل انسولین را بالا می برد.
نجف پور با تاكید بر مصرف نان سنگك و بربری افزود: هرچقدر حالت خمیری نان بیشتر باشد هر چند هضم را كند تر می كند ولی جذب قند خون كمتر می شود.
وی گفت: ذائقه بچه ها امروز به شیرینی و شوری گرائیده كه این امر باعث شیوع دیابت و فشار خون در جامعه شده است.
نجف پورگفت: خرما، انگور، رطب، كشمش و انجیرمنبع غنی از فركتوز و قند چربی ساز هستند كه مصرف بیش از حد آنها در شرایطی كه هیچ فعالیت فیزیكی خاصی نیز انجام نشود منجر به دیابت می شود.
وی افزود: امروز مشكل ما در تغذیه قندهای مصنوعی نیست چون این قندها جذب ندارند بلكه قندهای طبیعی است كه جذب بالایی دارند.
وی گفت: سیب درختی، گلابی، هلو و شلیل فیبر خوبی دارند ولی افراد دیابتی باید در حد معمول و كنترل شده از این میوه ها استفاده كنند.
این متخصص تغذیه برمصرف سبزیجات، كاهو، خیارتخم دار، گوجه فرنگی، هویج خام، كرفس و كلم به صورت پخته و بخار پز برای دیابتی ها تاكید كرد.
وی همچنین بر مصرف گوشت قرمز با كنترل چربی، گوشت سفید و حبوبات كه منبعی از پروتئین هستند و ازافزایش قند خون جلوگیری می كنند تاكید كرد.
نجف پور گفت: در رژیم های مدیترانه ای كه حاوی حبوبات، سبزی و روغن زیتون است، ریسك بیماری های قلبی و دیابت پائین است.
به گفته نجف پور سبزیجات، بادمجان، كدو، بامیه و كرفس باید در رژیم غذایی مردم قرار گیرد همچنین مصرف حبوبات در كنار كربوهیدارتها برای كودكان ضروری است.
وی گفت: اسیدهای چرب ترانس بیماری قلبی عروقی را افزایش می دهد به همین دلیل مصرف لبنیات كم چرب در كنار سبزیجاتی از جمله خیار، كدو و بادمجان كه در كنترل قند خون نقش دارند، تاكید می شود.
نجف پوریادآورشد:هرچند اسیدهای چرب امگا 3 در ماهی ها مثل سالمون،ماهی تن و دیگر غذاهای دریایی مثل جلبك دریایی و در بعضی از گیاهان مثل دانه های روغنی وجود دارد اما شیوه پخت آن در مفید یا زیانبار بودن مصرف آن دخالت دارد.
وی گفت:با سرخ كردن بیش از حد ماهی ، مصرف آن نه تنها مفید نیست بلكه سلامت انسان را نیز به خطر می اندازد.
نجف پور افزود:همانطوركه مسولان سایر ابعاد جامعه را مورد توجه قرار می دهند باید به امنیت غذایی مردم نیز توجه كنند و اجازه ندهند هر مطلبی از هر كانالی به خورد جامعه داده شود.
كارشناس ارشد روانشناسی دانشگاه علوم پزشكی بوشهر نیز گفت: دیابت محدودیت های بسیاری از جمله تولید مثل ، تشكیل خانواده و اشتغال به كار برای فرد مبتلا ایجاد می كند كه این امر موجب كاهش سلامت روانی در بیماران می شود.
زینب حسینی افزود: میزان شیوع افسردگی در افراد مبتلا به دیابت 44 درصد است و شدت افسردگی در افرادی كه بیش از 10 سال مبتلا به این بیماری هستند بیش از سایرین است.
وی یادآورشد: میانگین امتیاز اضطراب ، افسردگی ، پرخاشگری و كم رویی در نوجوانان مبتلا به دیابت بیشتر از نوجوانان غیر مبتلا است.
این كارشناس روانشناسی اضافه كرد: افراد مبتلا به دیابت در مقابله با مشكلات زندگی از میان هشت روش مقابله ، بیشتر از روش مقابله ای گریز اجتناب استفاده می كنند و از روش های مقابله ای مسئولیت پذیری كمتر از سایر روش های مقابله ای بهره می برند.
حسینی گفت: افزایش میزان فشار و تنش های روانی به دلیل رژیم های سخت و طولانی مدت و بازخوردهای محیطی باعث كاهش میزان سلامت روانی و افزایش اضطراب ، افسردگی ، جسمانی سازی و در نهایت اختلال در عملكرد اجتماعی این بیماران می شود.
وی بااشاره به اینكه مراقبت از دیابت برای بیمار ، تنش روانی زیادی ایجاد می كند افزود: تنش روانی می تواند مقدار قند خون بیمار را تغییر دهد و مراقبت خوبی از خود به عمل نمی آورند و هورمون های تنش روانی می توانند به طور مستقیم باعث تغییر در سطح قند خون بیمار شوند.
حسینی اظهارداشت: خطر ابتدا به افسردگی در بیماران دیابتی دوبرابر بیشتر از دیگر افراد جامعه است .
وی كاهش عملكرد اجتماعی و كیفیت زندگی بیمار، كاهش فعالیت های حركتی و احتمال افزایش چاقی، كاهش پایبندی به رژیم درمانی ، افزایش بروز رفتارهای ناسالم ، كنترل ضعیف قند خون و افزایش احتمال بروز عوارض دیابت به سبب كنترل نامناسب قند خون را از جمله تاثیرهای منفی افسردگی در بیماران مبتلا به دیابت ذكر كرد.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی بوشهر نیزگفت:گذر اپیمیولوژیك بیماری ها به سبب افزایش میانه سنی جمعیت (سالمندی جامعه) تغییرالگوی مصرف، شیوع رفتارهای خطر زا، رشد سریع شهرنشینی،كوچك شدن جوامع، جهانی شدن عوامل خطرزا و انتقال سریع این عوامل به جوامع سراسر دنیا اتفاق افتاده است.
دكتر عبدالمحمد خواجه ئیان افزود: كشورهای در حال توسعه زیان دیدگان عمده بیماری های غیرواگیرند درحالی كه هنوز بیماری های غیرواگیر گریبانگیر آنهاست و نظام بهداشتی این كشورها برای مراقبت حاد (بیماریهای واگیر) طراحی شده است باید همزمان با بیماری های مزمن كه نیاز به مراقبت طولانی دارد نیز مبارزه كنند.
وی تصریح كرد: بیماری های مزمن هزینه های سرسام آور مستقیم و غیر مستقیم را بر سیستم بهداشت تحمیل می كنند.
خوائیان افزود: مصرف بی اندازه غذا یا مصرف نامناسب غذا به چاقی كه زمینه افزایش سی وی دی، فشار خون بالا، انواع سرطان ها و دیابت است را منجر می شود.
وی گفت: دخانیات و الكل امروز به یاری دیگر اهریمنان سلامت مانند غذاهای چرب و شیرین و شور، فشارخون بالا، كم تحركی، اختلال چربی خون به مقابله با اهورای سلامت آمده اند و هر روز برتعداد بیماران قلبی، سكته های مغزی و سرطان ها می افزایند با توجه به رواج جهانی عوامل خطر بیماری های غیرواگیر كشور ایران نیز از این همه گیری مستثنی نبوده است.
وی افزود: دیابت ملیتوس یكی از شایع ترین بیماری های غیرواگیر درجهان است این بیماری چهارمین یا پنجمین علت مرگ در بیشتر كشورهای بادرآمد بالا (توسعه یافته) است.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی بوشهر گفت: بررسی ها نشان داده اند مداخلات روش زندگی می تواند بروز دیابت را حداقل 11 سال به تاخیر بیاندازد و حتی در 20 درصد موارد بروز آن را منتفی كند.
خواجه ئیان افزود: مداخلات موثر در روش زندگی شامل كاهش وزن حداقل تا هفت درصد از وزن اولیه فرد با استفاده از رژیم سالم (كم چربی و كم كالری) و فعالیت بدنی با شدت متوسط (حداقل 150 دقیقه در هفته) هستند.
وی در خصوص وضعیت دیابت در روستاهای استان بوشهر گفت: در استان بوشهر همزمان با شروع برنامه غربالگری دیابت در كشور در مناطق روستایی استان در سالهای 84، 87 و92 در سه مرحله اجرا شد كه تعداد چهار هزار و 604 نفر از جمعیت بالای 30 سال در مناطق روستایی مبتلا به دیابت تشخیص داده شده اند و تحت مراقبت بهورزان و پزشك مراكز روستایی قرار گرفته اند.
وی در خصوص وضعیت دیابت در شهر بوشهر گفت: برنامه پیشگیری و كنترل دیابت نوع دو در تهران و پنج شهر بزرگ (البرز، اصفهان، شیراز و مشهد) با جمعیت بالای یك میلیون نفر از سال 89 به مرحله اجرا درآمد شش شهر كرمان، یزد، اهواز، قزوین، گلستان و كردستان در سال 90 به برنامه پیوستند و پس از انجام هماهنگی های لازم این برنامه در استان بوشهر به عنوان استانهای مجری فاز سوم برنامه دیابت شهری در سال 92 آغاز شد.
وی یادآور شد: از سال 94 برنامه ای با عنوان قلب سالم در همه شهرستانهای تابعه استان بوشهر با محوریت شناسایی افراد مبتلا به دیابت، فشارخون بالا، دیس لیپیدمی فعالیت خود را آغاز كرده است .
خواجه ئیان گفت: نتایج حاصل از این بررسی كوتاه مدت نشان داده است كه سه هزار و 119 نفر از افراد گروه هدف به مركز قلب سالم بوشهر مراجعه كرده اند كه تقریبا تعداد 300 نفر از این افراد مبتلا به دیابت و فشارخون بالا بوده اند.
وی گفت:باتوجه به اینكه دیابت نوع دو درمدت طولانی بدون علامت است به همین دلیل تقریبا نیمی از بیماران از بیماری خود بی خبرند به همین دلیل این بیماری در جهان در حال شیوع است.
وی بر كنترل مطلوب قند خون، فشارخون بالا و دیس لیپیدمی در كنترل بیماری دیابت نوع دو تاكید كرد و گفت: كنترل این عوامل از بروز بیماری قلبی و عروقی پیشگیری می كند.
وی با بیان اینكه دیابت اغلب دستگاههای بدن را گرفتار می كند گفت: ناتوانی، افت كیفیت زندگی و مرگ از جمله عوارض دیابت است.
خواجه ئیان یادآور شد: دیابت و عوارض آن در اغلب كشورها یكی از علل اصلی مرگ زود هنگام است و نیمی از مرگ های زودهنگام قبل از 60 سالگی درمنطقه مدیترانه شرقی ناشی از دیابت است. ك/4
6047/ 6045