اگر هور «گُر» بگیرد

كارشناسان می گویند بیش از 15 هزار هكتار از تالاب هورالعظیم در روزهای گذشته طعمه حریق شده است.
تصاویر سه رأس گاومیش كه گفته می شد چند روز پیش پوستشان در آتش سوزی هورالعظیم سوخته شده در فضای مجازی جنجال آفرین شد.
ناظم ثبوتی فرماندار هویزه اما در مصاحبه با ایرنا این خبر را تكذیب كرده و گفته بود كه تصاویر گاومیش های سوخته مربوط به چند ماه پیش و یك درگیری خانوادگی بوده كه یك طرف دعوا طویله دیگری را آتش زده است.
چند ساعت بیشتر طول نكشید تا با انتشار یك ویدیو از مالك گاومیش ها معلوم شود، روایت آقای فرماندار از حادثه خلاف واقع بوده است و سوختن پوست بدن گاومیش ها در اثر آتش سوزی اخیر نیزارهای تالاب هورالعظیم بوده است.
حالا و دو روز بعد از تكذیبیه فرماندار، اما مدیر جهاد كشاورزی دشت آزادگان تایید می كند كه این گاومیش ها در نتیجه آتش سوزی در هورالعظیم دچار سوختگی شده اند.
قاسم بیت سعید در گفت وگو با ایرنا می گوید: كارشناسان مركز خدمات جهاد كشاورزی این شهرستان دیروز از وضعیت این دام ها در روستای «رُمیم» در بخش بستان، بازدید و این حادثه را تایید كرده و گزارش آن را ارائه داده اند.
وی اضافه می كند: بر اساس برآورد كارشناسان، هر رأس گاومیش در این حادثه 10 میلیون تومان خسارت دیده اند كه نامه تایید و برآوردخسارت به جهاد كشاورزی استان و اداره كل مدیریت بحران استانداری ارائه شده تا جبران خسارت صورت گیرد، زیرا آتش سوزی تالاب جزو حوادث غیرمترقبه به شمار می آید.

*داستان آتش و گاومیش
در فاصله چند كیلومتری هورالعظیم، گاومیش ها در شط نیمه جان «سیدیه» در روستای «رُمیم»، آب تنی می كنند. سه گاومیش كه آثار سوختگی شدید و تاول روی پوست دارند، از میان دیگران، آرام راه خانه را پیش می گیرند.
«أم گاطع» حادثه سوختن گاومیش هایش را اینطور تعریف می كند: روز سوم عید فطر بود. «شَهبه» و «نقطه» و «الگرعه» غیبشان زده بود. دنبالشان گشتیم و دیدیم نزدیكی های پایانه چذابه كه نیزارهای هور آتش گرفته بود، اینها هم سوخته و در گل مانده اند. به زحمت تا شهر «رُفیع» رفتیم تا توانستیم یك كامیون (جحشه) جور كنیم كه گاومیش ها را تا خانه حمل كنیم. بعد دامپزشك را خبر كردیم. گفت خرج معالجه گاومیش های سوخته یك میلیون تومان می شود. ما هم چون چاره ای نداشتیم قبول كردیم. روزهای اول سرهایشان متورم شده و بزرگ شده بود، حالا اما یك ماهی گذشته و حالشان بهتر شده است. اگر هور آب خوب داشت، اینطور نمی شد. گاومیش ها می توانستند به آب بزنند تا نسوزند، ولی هور خشك بود. گله ما از مسئولان است. ما بخشدار و شورا و جهاد داریم ولی هیچكس از سوختن دام های ما خبردار نشده بود چون مسئولان به هیچكس اطلاع نداده بودند.
او همچنین از مسئولان برای تامین آب و علوفه گاومیش ها استمداد می طلبد: نهرها خشك شده اند و ما نگران هستیم كه آب نیاید و همه گاومیش هایمان بمیرند. معیشت ما از این دام هاست.

*حسرت كرخه خروشان
هر چند روز ی یك بار خبر از شعله ور شدن بخشی از تالاب هورالعظیم می رسد. هورالعظیم آخرین بازمانده تالاب های بین النهرین، در مرز جنوب غربی كشور قرار دارد. یك سوم آن در ایران و دو سوم آن در عراق است. پرورش گاومیش از مهمترین مزایای این تالاب به شمار می رود. اما در ماه های اخیر با كاهش شدید آب كرخه (منبع آب هورالعظیم) و خشك شدن انهار منشعب شده از این رودخانه، هم هور به احتضار افتاده است و هم گاومیش ها.
كریم حیدری یكی یكی انهار خشك شده كرخه را نشان می دهد و با حسرت از روزگار پرآبی آنها تعریف می كند.
او كه از دامداران روستای «رُمیم» است، به نهر بزرگی كه روزگاری از مهمترین انشعابات كرخه و از منابع اصلی تامین كننده هورالعظیم بود، اشاره می كند و می گوید: «سابله» قبلا محل آب تنی گاومیش های منطقه بود اما حالا خشك شده و تا مچ پا بیشتر عمق ندارد. این آب حالا هم داغ است و هم شور، كه به ضرر دام هاست.
حیدری ادامه می دهد: قبل از جنگ در روستای «سیدیه» زندگی می كردیم. آن زمان هم گاومیش ها آب و علف داشتند و هم ما شلتوك كاری می كردیم. ولی الان این روستا كاملا از بین رفته است و ما كوچ كردیم به روستای «رَمیم». بعضی های دیگر هم دام هایشان را فروختند و رفتند به اهواز و یا شهرك حمزه. قبلا هور هم محل صید ماهی بود و هم شكار پرنده. اما الان شكار و صید نمی خواهیم و تنها مشكل ما آب است. اگر آب نباشد یا باید دام ها را بفروشیم و قصابی كنیم و یا منتظر تلف شدن آنها باشیم.

*اهالی هور نفتخیز
سید رحیم سواری كه از دامداران دشت آزادگان است، با خانواده اش در یكی از كپرهای روستایی زندگی می كند. او می گوید: بیایید به «مَچریه» و ببینید كه در این روستا هم آب نهرها خشك است و هم آب لوله كشی. نه مردم و نه گاومیش ها آبی برای خوردن ندارند. دام ها در حال مرگ هستند. دیروز چهار رأس از گاومیش های من تلف شده اند و بعضی از آنها اكنون بدحال هستند.
او اضافه می كند: ما در این منطقه هیچ شغلی نداریم و همه زندگی ما به این گاومیش ها وابسته است. در این سال ها كه آب كم شده، درآمد ما هم خیلی پایین آمده، نمی توانیم مایحتاج كودكان مان را تهیه كنیم. حتی سالی یك بار هم نمی توانیم برای بچه ها لباس بخریم. عید كه می شود، نمی دانیم جواب بچه ها را چه باید بدهیم. البته مسئولان باید بیایند جواب بدهند و سهم این بچه های بیگناه را بدهند. این استان ثروتمند است و همه زمین های هور نفت دارد كه ما نصیبی از آنها نمی بریم.

*اگر هور «گُر» بگیرد
رئیس اداره حفاظت محیط زیست دشت آزادگان نیز تایید می كند تا كنون سه راس گاومیش در اثر آتش سوزی هورالعظیم آسیب دیده اند.
مهرشاد احمدوند اما معتقد است این همه ماجرا نیست و بی آبی همه زیستمندان هورالعظیم را تهدید به نابودی می كند.
او می گوید: شاخه های انتهایی رودخانه كرخه كه منبع تغذیه كننده هورالعظیم هستند، همه خشك یا بسیار كم آب شده اند، بدتر آنكه وضع هور در حوزه شهرستان هویزه كه بخش های انتهایی تالاب به شمار می آید، از قسمت هایی كه در دشت آزادگان قرار دارد وخیم تر است.
او اظهار می كند: اگر وضع به همین شكل پیش برود و انهار تالاب را تغذیه نكنند، شرایط هور روزبه روز بدتر شده و آتش سوزی ها بیشتر می شود.
احمدوند با ابراز نگرانی از وقوع آتش سوزی در هورالعظیم اضافه می كند: مهار كردن آتش در تالاب بسیار دشوارتر از جنگل است زیرا راه دسترسی وجود ندارد و برخی نقاط هور كه مین گذاری شده بود، هنوز پاكسازی نشده است، بنابراین گاهی حریق در تالاب غیرقابل كنترل می شود، بخصوص اگر باد بوزد.
وی مرگ و میر آبزیان را از دیگر نگرانی ها عنوان می كند و می افزاید: علاوه بر معیشت مردم بومی روستاها و شهرهای اطراف هورالعظیم و دام های آنها، حیات وحش و پرندگان تالاب نیز در معرض خطر هستند، زیرا اكنون فصل جوجه آوری پرندگان در نیزارهاست و خشك شدن و آتش سوزی در هور، زیستگاه آنها را نیز به شدت تهدید می كند.

*یك گام تا فاجعه
در بالادست هورالعظیم دو سد بزرگ كرخه و سیمره ساخته شده كه در سال های گذشته به بحران آب در این تالاب اضافه كرده اند. اگرچه گفته می شود، به دلیل سیلاب های دو سال پیش، وضعیت سد كرخه در بالادست هورالعظیم از دیگر سدها بهتر است اما در هفته های اخیر هیچ آبی به پایین دست این سد نرسیده و كشاورزان، دامداران و تالاب هورالعظیم را در شهرستان های دشت آزادگان و هویزه با چالش جدی مواجه كرده است.
در همین رابطه مدیر اداره جهاد كشاورزی دشت آزادگان نسبت به مرگ و میر چند هزار راس گاومیش در این شهرستان هشدار می دهد و می گوید: اگر تا یك هفته آینده خشكی رودخانه كرخه و انهار و هورالعظیم ادامه یابد و آبی در آنها جاری نشود، همه دام های این شهرستان تلف می شوند و شاهد یك فاجعه خواهیم بود.
قاسم بیت سعید می گوید: 13 هزار راس گاومیش در این شهرستان وجود دارد كه سه هزار راس از آنها در بخش بستان است و این تعداد به غیر از گاومیش های موجود در شهرستان هویزه است.
گاومیش حیوانی است كه نمی تواند بدون آب زندگی كند و روزانه حداقل هشت ساعت (از صبح تا بعدازظهر) را باید درون آب (رودخانه یا هور) بگذراند بنابراین حتی در صورت تامین آب شرب، بازهم نیاز آبی دارد.
بیت سعید تصریح می كند: رودخانه های دشت آزادگان اعم از نهرهای سابله و بستان خشك شده اند و هورالعظیم به عنوان تنها منبع علوفه این دام ها نیز دچار آتش سوزی های مداوم می شود، این مسائل دامداران را در تنگنا قرار داده و دچار مشكلات فراوان كرده است.
وی می افزاید: برای تامین آب شرب گوسفندها آبرسانی با تانكر را انجام می دهیم اما برای گاومیش ها هیچ راهی وجود ندارد و تنها راهكار این است كه آب ورودی به رودخانه و تالاب بیشتر شود.
بیت سعید اضافه می كند: نه تنها دامدارها بلكه كشاورزان این شهرستان خسارت های بسیاری از قطع شدن آب رودخانه ها متحمل شده اند و سه هزار هكتار كشت تابستانه به كلی از بین رفته است.
وی می گوید: اینكه كشت شلتوك را عامل خشك شدن رودخانه كرخه و انهار این شهرستان عنوان می كنند، بهانه ای بیش نیست و ما این توجیه را قبول نداریم زیرا اصولا آب رودخانه ها در اختیار وزارت نیروست، نه جهاد كشاورزی و ما در ماه های اخیر برای تامین آب كشاورزی و دام بارها خواهش و تمنا كرده ایم.
بیت سعید خواستار رهاسازی بیشتر آب از سد كرخه می شود و می گوید: آب انهار از 19 تیر كاملا قطع شده، اگر آب به رودخانه ها و هورالعظیم نیاید، با توجه به آتش سوزی های هور و دمای بالای هوا در این فصل، همه دام های این شهرستان تلف می شوند و فاجعه به بار می آید و مردم همه سرمایه و زندگی شان را از دست می دهند كه جبران ناپذیر است.

*هور و گاومیش های تشنه لبش
رودخانه های خوزستان امسال با 63 درصد خشكسالی مواجهند و رودخانه كرخه با 44 درصد خشكسالی. ذخایر سدهای استان نیز 70 درصد كاهش داشته است.
آیا كام تشنه هور و گاومیش هایش، تر می شود؟

گزارش از : نادره وائلی زاده
9754 /6002