تنوع تحریم ها و آستانه خویشتنداری ایران

به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، آمریكای ترامپ در راستای رویكرد یكجانبه گرایانه، اصرار زیادی بر تخریب مناسبات چندجانبه گرایی و نمادهای آن دارد. از زمان راهیابی رییس جمهور آمریكا به كاخ سفید، برجام به عنوان یكی از ستون های امنیت بین الملل و نظام عدم اشاعه در معرض حملات ترامپ بوده است. در آخرین اقدام از این دست سیاست ها، روز شنبه خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از یك مقام ارشد دولت آمریكا از كاهش معافیت ها در بخش همكاری هیس هسته ای ایران خبر داد.
بر اساس این گزارش ایالات متحده پنج مورد از هفت مورد معافیت مرتبط با همكاری هسته ای غیرنظامی روسیه و كشورهای اروپایی با ایران را تمدیدكرده است.
بر این اساس این معافیت ها كه به مدت 45 روز تا 90 روز تمدید شده است، شامل نیروگاه هسته ای بوشهر، تاسیسات غنی سازی فردو و تاسیسات هسته ای در اراك و راكتور تحقیقاتی تهران خواهد بود.
با این حال كاخ سفید دو معافیت دیگر را لغو كرده است؛ یكی از این معافیت ها به ایران امكان می داد تا آب سنگین را به عمان منتقل كند و معافیت دیگر این اجازه را به روسیه می داد تا اورانیورم ایران را فرآوری كند.
مایك پمپئو وزیر خارجه آمریكا در بیانیه ای در این خصوص اعلام كرد: «ایران باید تكثیر و توسعه همه فعالیت‌های حساس خود از جمله غنی‌سازی اورانیوم را متوقف كند و هرگونه فعالیت برای پشتیبانی از این فعالیت ها از نظر ما غیرقابل قبول است.»
این ادعاها در حالی مطرح می شود كه تاكنون آژانس بین المللی انرژی اتمی 14 بار بر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران و عمل به تعهدات برجامی اش مهر تایید زده است. آمریكای ترامپ بدون اعتنا به قوانین و مقررات حقوق بین الملل و بی توجه به خواست جامعه جهانی برای حفظ این توافق عملا به دنبال این است این توافق را از حیز انتفاع ساقط كند و اكنون در سایه بی عملی شركای برجام حمله به قلب این توافق را آغاز كرده است بدون اینكه به پیامدهای اقدامات خود اندیشیده باشد.

**تنوع تحریم ها علیه ایران
یك سال پیش در چنین روزهایی دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریكا، به صورت رسمی خروج آمریكا از توافق بین المللی برجام را اعلام كرد و به این ترتیب دومینوی تحریم های غیرقانونی علیه ایران آغاز شد. نقض توافق برجام و در پی آن بازگشت تحریم های هسته ای علیه ایران، تحریم شخصیت های حقیقی و حقوقی، شركت ها و موسسات مالی، قرار دادن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروه های تروریستی، تحریم همه جانبه نفت و لغو معافیت های صادراتی و در نهایت تحریم های هسته ای، اقدامات متنوع تاجر كاخ سفید طی یك سال گذشته علیه ایران بود.
ایران و جامعه بین الملل برای دست یابی به یك زبان مشترك دو سال درباره برجام مذاكره كردند، فشارهای داخلی و خارجی از سوی تیم مذاكره كننده ایرانی و حتی كشورهای اروپایی تحمل شد، بسیاری از اتهامات و ابهامات در سایه این توافق میان ایران با كشورهای جهان برطرف، و از همه مهم تر حق غنی سازی ایران به عنوان مهم ترین هدف تیم دیپلماسی ایران به رسمیت شناخته شد.
سرانجام «برنامه جامع اقدام مشترك» تیر ماه سال 1394 میان ایران و پنج كشور عضو دائم شورای امنیت یعنی آمریكا، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین به همراه آلمان امضا و ایران در سایه این توافق از ذیل فصل هفت منشور سازمان ملل خارج شد.
اما ظاهرا تمام این دستاوردهای چندجانبه گرایی،در سایه زیاده خواهی های آمریكا، تحریك رژیم صهیونیستی و تهییج برخی كشورهای منطقه در حال نابودی است. آمریكا به گفته محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، جامعه جهانی را از عمل به قطعنامه مصوب شورای امنیت بر حذر می دارد و این در نظام بین الملل اتفاق بی سابقه ای است.

**خویشتنداری، واكنش مسئولان ایرانی به تهدیدات آمریكا
یك ماه گذشته در تاریخ روابط ایران با آمریكا، از پرتنش ترین مقاطع تاریخی است. هر چند ترامپ با اقدامات ایذایی به دنبال این است جمهوری اسلامی ایران از برجام خارج شود تا بتواند به زعم خود همراهی جامعه جهانی را به دست بیاورد با این حال مسئولان جمهوری اسلامی تاكنون در برابر اقدامات تنش زای آمریكا، خویشتنداری اتخاذ كرده اند و نظام تصمیم گیری در ایران به دنبال بهترین تصمیم هم برای حفظ و صیانت از منافع ملی و جلوگیری از دستیابی ائتلاف ضد ایرانی است كه اخیرا وزیر امور خارجه كشورمان از نمادهای آن تحت عنوان «تیم بی» یاد كرد.
رییس جمهوری صبح روز شنبه در آیین نكوداشت یكصدمین سال تربیت معلم با اشاره به تحریم های آمریكا گفت: «جمهوری اسلامی ایران با عظمت و مستقل و تأثیر گذار در منطقه و جهان برای آنها قابل تحمل نیست. آمریكا ایرانی شبیه چهل پنجاه سال پیش می خواهد؛ آنها حاضر هستند به ما كمك كنند به شرط آنكه ما تسلیم آنها باشیم.»
پیش از این و قبل از اعلام دوره تازه فشارهای آمریكا علیه ایران در زمینه هسته ای، وزیر امور خارجه اظهار داشت: «راهی پیدا خواهیم كرد و 40 سال است این كار را كرده ایم اكنون هم همین كار را خواهیم كرد و این كاری دشوار است. ما فشارها علیه ملت خود را نمی پذیریم اما هرگز در مقابل فشارها سر خم نخواهیم كرد.»
مقامات جمهوری اسلامی ایران در كنار تاكید بر عكس العمل مناسب در برابر آمریكا، افزایش توان داخلی را هم مورد توجه قرار داده اند. از همین رو رییس جمهوری از امید به عنوان سلاح مقابله با زیاده خواهی های آمریكا نام برده گفته است: راهی جز مقاومت و اتحاد و امید به آینده نداریم. جنگ امروز آمریكا جنگ با امید است.

**گزینه های روی میز ایران
گرچه سابقه خصومت آمریكا با مردم ایران چهل ساله است اما در دوران ترامپ این رویكرد خصمانه اوج گرفته و مقامات آمریكایی به صورت علنی خواهان تغییر در نظام جمهوری اسلامی هستند، خواسته ای كه به ادعای آن ها برای مردم ایران انجام می شود. كمربند تحریم ها علیه ایران به امید واهی فروپاشی نظام جمهوری اسلامی روز به روز تنگ تر می شود تا شرایط روز به روز دشوارتر شود. توقف غنی سازی ایران را می توان هدف جدید آمریكا از لغو معافیت های هسته ای دانست كه سطح تنش را به میزان بالایی بین دو كشور افزایش خواهد داد.
به گزارش ایرنا، به رسمیت شناختن حق غنی سازی ایران از سوی جامعه جهانی، یكی از مهمترین دستاوردهای برجام در توافق سال 94 بود و ایران به سادگی تن به از دست دادن چنین دستاوردی نخواهد داد. به ویژه آنكه تمامی فعالیت های هسته ای ایران در چند سال گذشته با دقت و جزییات فراوان تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی بوده و این نهاد بین المللی صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران را بارها تایید كرده است.
همانگونه كه اشاره شده ایران تاكنون در برابر زورگویی ایالات متحده آمریكا صبر پیشه كرده است اما ایران صبور چه گزینه هایی روی میز دارد؟
زمزمه های خروج ایران از توافق برجام گرچه این توافق را برای همیشه از میان می برد اما در شرایط كنونی می تواند اهرم فشار ایران دستكم برای كشورهای اروپایی باشد. خروج از برجام برای اروپایی كه خواهان ثبات در منطقه است، چندان خوشایند نیست و احتمالا افزایش تلاش های این اتحادیه برای «سر عقل» آوردن رییس جمهوری آمریكا را افزایش می دهد.
شاید به همین دلیل است كه چنین گزینه ای از سوی ظریف مطرح شده است. خروج از ان پی تی هم ابزار دیگر ایران روی میز است تا از آن در برابر زیاده خواهی های آمریكا استفاده كند.
در هر صورت به اعتقاد ناظران شرایط كنونی دوام چندانی نخواهد یافت و خویشتنداری ایران با عوامل بسیاری مورد تهدید قرار گرفته است. با از دست رفتن این خوشتنداری و لبریز شدن كاسه صبر ایران همانگونه كه ظریف در گفت و گو با لوبلاگ گفته است «هیچ كشوری از تبعات آن مصون نخواهد ماند».
امروز جامعه جهانی در قبال رویكرد غیرمسئولانه آمریكای ترامپ مسئولیت دارد، كوتاهی در قبال این زیاده خواهی ها، هم ارزش های مورد ادعای غرب را زیر سوال خواهد برد و ممكن است حد یقفی بر این زیاده خواهی ها نباشد و جامعه جهانی مجبور شود هر روز امتیاز تازه ای به كاخ سفید بدهد.
واقع امر این است كه چندجانبه گرایی كه اروپا، چین، روسیه و سایر اقطاب بین المللی از آن منتفع می شوند، در معرض فروپاشی قرار گرفته و اگر این روند ادامه داشته باشد دیر یا زود جامعه جهانی باید هزینه گزافی بابت این اهمال و كوتاهی بپردازد.
‌سیام**9402**2021**