آن‌گونه كه شواهد و قرائن نشان مي‌دهد ترديدي وجود ندارد كه نزديكي روابط رياض و اسلام‌آباد همواره براي تهران دردسرساز بوده است و اثرات منفي بر روابط پاكستان و ايران و حتي بر امنيت حوزه شرق كشور برجاي گذاشته است.
** مخالف عربستان در دامان بن‌سلمان
اما دومين محوري كه به سفر بن‌سلمان به پاكستان اهميتي خاص مي‌دهد، چرخش آشكار مواضع عمران‌خان و حزب تازه به قدرت رسيده او يعني «تحريك انصاف» به سوي عربستان است. پيش از اين و در زمان دولت نوازشريف اين حزب و مجموعه رهبري آن يكي از منتقدان جدي روابط رياض و اسلام‌آباد و چگونگي آن بودند. اين موضوع وقتي اهميت پيدا مي‌كند كه بدانيم بخش مهمي از آرايي كه عمران‌خان و حزب او در انتخابات پارلماني كسب كردند، در نتيجه برنامه‌هاي تهاجمي آنها به سياست‌هاي دولت نوازشريف، ازجمله در عرصه سياست خارجي به دست آمد.
**چرا عربستان؟
اما چرخش كنوني در مواضع عمران‌خان و حزب او را به سه مساله مرتبط دانسته‌اند: نخست وضعيت بسيار وخيم اقتصادي پاكستان كه با قطع كمك‌هاي اقتصادي آمريكا و كارشكني واشنگتن در اعطاي وام صندوق بين‌المللي پول به اين كشور توام شده است. دوم نقش نظاميان در هرم قدرت (دولت، احزاب و نظاميان سه ضلع اين هرم را شكل مي‌دهند) و اينكه بسياري معتقدند كه پيروزي عمران‌خان و حزبش در انتخابات در سايه حمايت ارتش ميسر شد. اين در حالي است كه وجود روابط بسيار نزديك و وابستگي‌هاي ارتش و سازمان اطلاعات پاكستان به رياض و آل‌سعود موضوعي كاملا آشكار است و سرانجام اينكه شعارهاي تبليغاتي عمران‌خان در مبارزات انتخاباتي به نحوي بود كه از سوي احزاب مذهبي و بعضا افراط‌گراها مورد حمايت قرار گرفت. از آنجا كه اغلب اين احزاب روابط بسيار نزديكي با آل‌سعود دارند، اهرم ديگري براي اعمال فشار بر دولت در اين زمينه محسوب مي‌شوند.
**مابه‌ازاي كمك‌هاي ميلياردي چيست؟
اما وام‌ها و سرمايه‌گذاري‌هاي بسيار كلان آل‌سعود در پاكستان سومين و شايد مهم‌ترين محوري است كه سفر بن‌سلمان به اين كشور را در كانون توجه قرار مي‌دهد. صرف‌نظر از مبلغ و حوزه‌هاي اين وام‌ها و سرمايه‌گذاري‌ها، سوال مهمي كه ذهن بسياري را- حتي در داخل پاكستان- به خود مشغول كرده اين است كه آيا اين كمك‌ها به صورت بلاعوض و بدون هيچ‌گونه چشم‌داشتي انجام مي‌گيرد؟ و اينكه رياض در قبال اين سرمايه‌گذاري‌هاي مالي هنگفت چه خواسته‌هايي از اسلام‌آباد دارد؟ با وجود اينكه دولت پاكستان پاسخ روشني به اين پرسش‌ها نداده است اما در اين مورد تحليل‌ها و حدس و گمان‌هايي مطرح شده است.
اعمال فشار بر جهموري اسلامي از طريق مرزهاي شرقي، آن هم با بي‌توجهي اسلام‌آباد نسبت به تروريست‌ها و اقدامات آنها كه از داخل پاكستان سرمنشأ مي‌گيرند، مي‌تواند يكي از اين خواسته‌ها به شمار آيد. در عين حال تقاضاي آل‌سعود از سياستمداران پاكستان براي حمايت گسترده‌تر سياسي و به‌ويژه نظامي از جنگ عربستان در يمن هم خواسته‌اي نيست كه بر كسي پوشيده باشد. اما در كنار همه اينها، گويا موضوع پنهان ديگري هم وجود دارد كه نشريه «اكونوميست» در شماره اخير خود به آن توجه نشان داده است.
اين نشريه با اشاره به سفر بن‌سلمان به پاكستان و اعلام آمادگي وي براي سرمايه‌گذاري چند ميليارد دلاري در اين كشور مدعي شده است كه جاسوسان و ديپلمات‌هاي غربي مدت‌هاست كه روابط عربستان و پاكستان را از جهت همكاري‌هاي هسته‌اي زير نظر گرفته‌اند. آنها بر اين اعتقادند كه در حال حاضر اسلام‌آباد نقش پشتيباني‌كننده را براي برنامه‌هاي هسته‌اي رياض ايفا مي‌كند و ممكن است آماده انتقال اطلاعات و دانش فني سوخت و بمب هسته‌اي هم به آل‌سعود باشد. البته نشريه «اكونوميست» به اين موضوع اشاره نداشته كه با وجود زير نظر گرفتن اين روابط از سوي غربي‌ها، در مورد آن چشم‌پوشي خاصي هم انجام گرفته است.
برهمين اساس چندي پيش يكي از افسران سابق اطلاعاتي آمريكا ادعا كرد كه عربستان سعودي كمك 6 ميليارد دلاري خود به پاكستان را تنها در قبال خريد كلاهك‌هاي هسته‌اي از اين كشور، پرداخت كرده است. در عين حال وي تاكيد مي‌كند كه با توجه به مشكلات مادي شديد پاكستان، فروش فناوري هسته‌اي به دولت‌هايي چون رياض مي‌تواند يكي از راه‌حل‌هاي اصلي سياستمداران اسلام‌آباد محسوب شود. واضح است كه اين مساله مي‌تواند در حوزه فناوري‌هاي موشكي نيز قابل تعميم باشد. اخيرا پايگاه موشكي‌اي در عربستان رصد شده كه به گفته كارشناسان نظامي ساخت و راه‌اندازي آن به هيچ عنوان در ظرفيت و توان رياض نيست. ترديدي وجود ندارد كه اين سايت موشكي با كمك‌هاي خارجي راه‌اندازي شده كه اسلام‌آباد مي‌تواند يكي از گزينه‌هاي اصلي آن باشد.
در تاييد اين موضوع بايد اشاره كرد كه سه سال پيش در رژه نظامي‌اي كه در آن عربستان موشك‌هاي دوربرد خود را به نمايش گذاشت حضور ژنرال «راحيل شريف»، فرمانده وقت ارتش پاكستان، بسيار جلب توجه مي‌كرد. راحيل شريف همان كسي است كه هم‌اكنون فرماندهي ائتلاف سعودي عليه يمن را برعهده داشته و در رياض به سر مي‌برد. به‌طور قطع علاوه‌بر وي، پرسنل نظامي ديگري نيز از پاكستان در اين كشور حضور دارند كه بخش مهمي از فعاليت آنها متوجه آماده‌سازي و حفاظت از برنامه‌هاي هسته‌اي و موشكي رياض است. در هر حال آن‌گونه كه مشخص است دادوستد و همكاري هسته‌اي و موشكي بخش مهم و نيمه پنهان روابط رياض را تشكيل مي‌دهد.
اين روابط ويژه تاكنون در سايه همكاري‌هاي نزديك و گسترده بن‌سلمان و كاخ سفيد ناديده گرفته شده است اما معلوم نيست كه بعد از افشاگري‌هاي اخير كنگره در مورد برنامه‌هاي هسته‌اي رياض و نقش ترامپ و دارودسته‌اش در آن، همچنان بتواند بدون دردسر و چالش به پيش برود.
منبع: روزنامه فرهيختگان؛ 1397،12،04
گروه اطلاع رساني**2059**2002
تهران- ايرنا- با گذشت چند روز از سفر محمد بن‌سلمان، وليعهد عربستان سعودي به پاكستان، اين سفر هنوز هم در ابعاد مختلف در كانون توجه قرار دارد. در يك نگاه اجمالي شايد بتوان اين توجهات را بر حول سه محور متمركز دانست؛ در وهله اول تقارن و همزماني اين سفر با حمله تروريستي در شرق كشور، نگاه‌ها را به سوي روابط اسلام‌آباد- تهران و نقش رياض در اين بين جلب كرده است.
سرخط اخبار پژوهش
-
پهلوی از زبان پهلوی (۱۵)/ فلیکس آقایان: شاه به بهایی‌ها میدان داد چون کودتا نمی‌کردند
تهران- ایرنا- سناتور دوره پهلوی درباره دلیل اتکای محمدرضا پهلوی به…
-
همه معاونان پارلمانی در یک نگاه
تهران- ایرنا- معاونت امور مجلس ریاست جمهوری را می‌توان در زمره جایگاه‌های…
-
فرودگاه‌هایی که با هزینه زیاد، هفته‌ای یک پرواز هم ندارند
تهران- ایرنا- عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی…
-
از انگیزش مذهبی و ملی تا طنزپردازی؛ راه‌هایی که رسانه پیش پای عبور از خشکسالی می‌گذارد
تهران- ایرنا- مردم ایران مردمی هستند که در فرهنگ خود علاقه زیادی به…