به نام حمايت، به كام اخلال

اخيرا محسني اژه‌اي، سخنگوي قوه قضاييه در خصوص ورود اين قوه در بحث بازار سكه و طلا و پيگيري‌هايي كه در خصوص دستگيري متخلفين بازار سكه داشتند، گفته‌است كه «برخي از اين‌ها ادعا مي‌كنند با هماهنگي بانك مركزي و براي كنترل بازار ارزها را خريد و فروش مي‌كردند يا وارد يا خارج مي‌كردند. اينكه اين مسئله چقدر مورد تاييد است هنوز معلوم نيست. متاسفانه در سال‌هاي 91 و 92 هم افرادي دستگير شدند.

از جمله كسي كه در اين موضوع هم دستگير شده و نيروي انتظامي گفته دو تن سكه داشته است. اين فرد حميد مظلومين و پسرش محمدرضا مظلومين نام دارد كه آن موقع هم دستگير شدند و حكم گرفتند و رسماً بانك مركزي به دادسرا و دادگاه گفتند اينها با نظر و هماهنگي ما بوده‌است و ما اين دلارها را در اختيارشان قرار داديم. با آن توضيحي كه آن زمان نماينده مركزي و حراست دادند، دادگاه اعلام كرد كه جرمي از اين بابت مرتكب نشدند».

وي افزود: يكي از بحث‌ها اين است كه اين مسئله مورد تاييد بانك مركزي هست يا خير. در ارتباط با يكي از افرادي كه تا روز دستگيري به گفته خودش 36 مورد هر دفعه بين 4 تا 7 ميليون دلار گرفته، يكي از افراد بانك مركزي گفته كه اين امر با هماهنگي ما بوده‌است. از اين فرد دو تن سكه گرفته نشده اما اسناد و مداركي كه به‌دست آمده مشخص شده، اين فرد و پسرش بيش از دو تن خريد و فروش كرده‌اند.

وي تاكيد كرد: در اين پرونده پدر بازداشت و پسر آزاد است.

**وجاهت قانوني در فرآيند بررسي
از لحاظ قانوني به دليل اين كه خريد سكه از طريق پيش‌ فروش‌هاي بانك مركزي و يا ساير عرضه‌هاي بانك مركزي بوده، نمي‌توان تا زماني كه به لحاظ قانوني و قضايي، جرم آنها محرز شود، خرده‌اي به كارشان گرفت. اما موضوع حاشيه‌اي كه به نظر مي‌رسد مهمتر از اصل دستگيري اين افراد تحت عنوان سلطان سكه مطرح مي‌شود، اين است كه بانك مركزي ورود كرده و ادعاي هماهنگ بودن دارد.

مشاهده اين پرونده مشروحه و اتفاقاتي كه در چندسال اخير در بازارطلا و ارز افتاده و حتي اتفاقاتي كه بانك مركزي مانع از وقوع آنها شده‌است، معماي ارز و سكه را به پازلي چند وجهي تبديل مي‌كند.

**بورس ارز يا بازار ثانويه؟
صحبت از راه‌اندازي بورس ارز از سال‌هاي ابتدايي دولت يازدهم شنيده مي‌‌شد. از زماني كه صالح آبادي رئيس سازمان بورس بود، گفته مي‌شد كه زيرساخت‌ها براي راه اندازي بورس ارز آماده است. سپس محمد فطانت رئيس سازمان بورس شد و اين پروژه مجددا بارها و بارها مطرح شد. حتي وعده‌هاي راه اندازي اين بازار نيز در زمان هاي مختلف داده شد اما هر بار به بهانه تك نرخي نبودن ارز، اين موضوع كنسل مي شد. حال آن كه ولي الله سيف، رئيس كل بانك مركزي هم وعده مي‌داد كه به زودي ارز تك نرخي مي‌شود اما نه ارز تك نرخي شد و نه بازار مشتقه ارزي، شبيه به بازار آتي سكه در ذيل بورس كالا راه اندازي شد.

اگر اين اتفاق رخ مي‌داد، نرخ ارز براي ماه‌هاي آتي تعيين مي‌شد و تجار و ساير استفاده كنندگان از ارز، مي‌توانستند بفهمند كه با چه نرخي قرار است ارز را تهيه كنند و بر اساس آن برنامه‌ريزي‌هاي اقتصادي خود را انجام دهند.

اما به دليل آن كه بانك مركزي متولي ارز در كشور است و اين بازار قرار بود در بورس كالا كه خود زيرمجموعه سازمان بورس است وسازمان بورسي كه سازمان متبوعه وزارت اقتصاد است، راه‌اندازي شود، هيچ گاه اين بازار راه‌اندازي نشد. حتي در تصميمي كه اخيرا براي انجام معاملات ارزي اتخاذ شد كه معاملات به بورس تهران برده شود اما يك شبه كنسل شد، ردپاي بانك مركزي به چشم مي‌خورد كه بازار ثانويه ارز را يك شبه در همان سيستم نيما پياده سازي كرد. بازار ثانويه‌اي كه بر خلاف تعريف اصول علمي اقتصاد، ساز و كار بورسي ندارد.

**بازار ثانويه سكه نيز از بازار فيزيكي تاثير مي‌پذيرد
در بحث سكه نيز نگاهي به بازارهاي بورسي سكه و طلا، حاكي از فعاليت دو بازار آتي سكه و گواهي سپرده سكه طلا در اين بازار است. بازار آتي كه به نسبت حجم بيشتري دارد، اما به اندازه بازار فيزيكي و حتي يك دهم اين بازار هم حجم معاملات روزانه ندارد. از سوي ديگر بازار گواهي سپرده سكه طلا ديده مي‌شود. ساز و كار اين بازار به اين شكل است كه افراد سكه‌هاي خود را به انبارهاي بانكي مورد تاييد بورس كالا تحويل مي‌دهند و سپس با گواهي كه از اين انبارها دريافت مي‌كنند، اقدام به خريد و فروش گواهي در بازار سپرده كالايي بورس مي‌كنند.

اين موضوع باعث مي‌شود سكه‌ها در يك بازار ثانويه اصولي مورد معامله قرار بگيرند و به دليل آن كه مانند تمام اجزاي بازار بورس، حد نوسان دارند قيمت ها كنترل مي‌شوند و در صورتي كه تلاطم‌هاي هيجاني مانند آنچه در فروردين و ارديبهشت سال جاري شاهد بوديم، در سمت تقاضا ايجاد شود، ابزارهاي كنترل‌گر بازار مانند حد نوسان از آن جلوگيري مي‌كند.

اما واقعيت تلخي كه وجود دارد، اين است كه اين بازارها با آن كه بازارهاي متشكل، حرفه‌اي و توسعه يافته‌اي از لحاظ هماهنگي با بازارهاي كالايي بين‌المللي هستند، اما به شدت از بازار فيزيكي تاثيرپذيرند.

حامد حامدي نيا، فعال اين بازار در اين‌باره به «ابتكار» گفت: اين بازار به شدت از بازار فيزيكي تاثير‌پذير است. به دليل آن كه در مقابل بازار فيزيكي حجم پاييني دارد، نمي‌‌تواند در آن بازار تاثير گذار باشد. او مي‌گويد: حتي افرادي كه معاملات آتي سكه انجام مي‌دهند، از قيمت‌هاي اتحاديه طلا كه از بازار فيزيكي قيمت مي‌گيرد، استفاده مي‌كنند. البته گواهي سپرده سكه به دليل كم عميق بودن بازارش، كمي بالاتر از بازار عمده فروشي فيزيكي قيمت مي‌خورد.

منبع: روزنامه ابتكار، 1397.4.26
گروه اطلاع رساني**2002**