شِكوه هاي يوز

به گزارش ايرنا، يوزپلنگ گونه اي درخطر انقراض است و اكنون فقط شماري از آنها در ايران و آفريقا زيست مي كند، برايند مطالعات كارشناسان محيط زيست جهان مبين است كه جمعيت هفت هزار و 100 قلاده يوزپلنگ موجود در جهان رو به كاهش است.
به گفته كارشناسان، تفاوت زيادي ميان يوزپلنگ آسيايي و آفريقايي وجود دارد كه با وجود همه اين تفاوتهاي رفتاري و ژنتيكي، هر 2 نژاد اين گونه در خطر انقراض قرار دارد.
كارشناسان معتقدند كه تاكنون به دلايل مختلف از جمله تغيير اقليم و به طور كلي دخالت انسان در طبيعت موجب انقراض گونه هاي جانوري ارزشمند زيادي در دنيا از جمله كشور ما شده است.
اكنون ديگر شير ايراني و يا ببر مازندران در دشت هاي كشور وجود ندارد درحالي كه زماني نعره شير ايراني رعشه بر اندام ها مي انداخت.
اكنون نوبت يوزپلنگ است، گربه سان ارزشمندي كه اكنون در خطر انقراض قرار گرفته و زنگ خطر آن به صدا در آمده است.
وسعت زيستگاه هاي يوز 6 ميليون هكتار يعني يك سوم وسعت مناطق حفاظت شده تحت پوشش سازمان محيط زيست است وظيفه حفاظت از آن بر عهده 120 محيط باني است كه در زيستگاه هاي يوز مشغول به فعاليت هستند.
براساس آمارهاي اعلام شده وجود فقط 50 قلاده يوزپلنگ آسيايي در ايران ذهن دوستداران محيط زيست را به خود مشغول كرده است.
منطقه توران يا خارتوران يكي از سه منطقه حفاظت شده و ديدني‌هاي طبيعي ايران با مساحت يك ميليون و 470 هزار هكتار ،خاستگاه زيست يوز پلنگ ايراني به شمار مي رود.
به باور مسوولان امر دستكم 15 قلاده يوز پلنگ ايراني در منطقه توران زيست مي كنند و در سال گذشته حدود 16 مرتبه دوربين هاي محيطبانان اين منطقه موفق به ثبت تحرك اين گونه جانوري شدند.
همواره آمارهاي مختلفي از جمعيت يوزها ارايه مي شود چراكه روش هاي آمار گيري متفاوت است، ازاين رو نمي توان زياد به آنها استناد كرد، اما نتيجه پايش ها نشان مي دهد وضعيت يوزها بسيار نگران كننده است به عنوان مثال از سال ٩٠ پايش ملي يوزپلنگ ايراني در كشور شكل گرفت و قرار شد هر 2 سال يك بار اين پايش انجام شود كه اساس كار، استفاده از دوربين هاي تله اي بوده چراكه با آنها آمارگيري با روشي يكسان انجام مي شود و به نتيجه به دست آمده مي توان استناد كرد.
براين اساس اولين مرحله پايش در سال هاي ٩٠ و ٩٢ و مرحله دوم در سال هاي ٩٣ و ٩٤ انجام شد و مرحله سوم هم در سالهاي 95 و 96 انجام شد كه نتيجه اين پايش ها بسيار نگران كننده است و نشان از كاهش جمعيت يوزها به ويژه يوزهاي ماده دارد.
در گام اول از ٢٠ قلاده يوزپلنگ كه ١١ قلاده نر و هفت قلاده ماده بودند، تصوير برداري شد كه جمعيت ماده ها در اين پايش ٣٥ درصد جمعيت را نشان مي دهد كه با برآورد صورت گرفته، احتمال مي رفت در آن سال حدود ٤٠ قلاده يوز در كشور باشد، اما در گام دوم مجموع يوزهايي كه شناسايي شدند ٢٣ قلاده بود كه از اين تعداد فقط چهار قلاده ماده، يعني ١٧ درصد جمعيت را شامل مي شد، اما وضعيت در گام سوم نگران كننده تر بود چراكه نتايج پايش ها نشان مي دهد اكنون تنها 2 قلاده يوزپلنگ ماده در كشور وجود دارد كه بااين حساب اين گربه سان ارزشمند فقط يك قدم تا انقراض فاصله دارد؛ يعني جمعيت ماده از ٣٥ درصد در گام اول، به ١٠ درصد در گام دوم كاهش يافته است.
پارك ملي توران كه در شرق استان سمنان و در جنوب‌شرقي شهرستان شاهرود و قسمت كوچكي از بخش شرقي آن در سبزوار استان خراسان رضوي قرار گرفته‌ است.
اكنون اين گونه جانوري نادر به دلايل ياد شده شكوه هاي زيادي از انسان و طبيعت دارد و نجات آنها از خطر انقراض اتخاذ تدابير اصولي را مي طلبد چرا كه در غير اين
صورت به زودي بايد يوزپلنگ ها را در قصه ها و كتابها پبگيري و شناسايي كنيم.
كارشناسان امر مي گويند منطقه حفاظت شده توران با كمبود نيروي انساني براي حفظ گونه هاي جانوري مواجه است و اكنون حدود 20 نفر به صورت شبانه روزي از اين منطقه حفاظت مي كنند در حالي كه مشخصه آمار جهاني چهار برابر اين تعداد است.
نكته قابل تامل اين كه سالانه بيش از 20 گونه جانوري از جمله يوز پلنگ ايراني در اين منطقه حفاظت شده به دليل سانحه رانندگي تلف مي شوند كه حصار كشي اين منطقه مي تواند يكي از اقدامات موثر براي كاهش تلفات اين گونه هاي جانوري ارزشمند باشد.
به باور كارشناسان عوامل مختلفي مانند جاده كشي، لوله گذاري از ميان زيستگاه ها، از بين رفتن طعمه، حضور بيش از حد دام ها در مراتع و سگ گله و به طور كلي نابودي زيستگاه ها وضعيت ناخوشايندي را براي يوزپلنگ ايراني رقم زده و حيات اين گونه ارزشمند را تهديد مي كند.
**جاده سمنان-مشهد قتلگاه يوز ايراني
عضو هيات مديره جمعيت محيط‌ زيستي ديده بان طبيعت شاهرود در گفت وگو با ايرنا افزود: جاده تهران ـ مشهد يا به عبارتي قطعه سمنان ـ مشهد بزرگترين قربانگاه جاده‌اي يوزايراني است و با توجه به اين‌كه اين محور در حاشيه 2 زيستگاه يوز، يعني پارك ملي توران و پناهگاه حيات‌وحش مياندشت قرار گرفته ،مي‌طلبد هرچه سريع‌تر براي عبور حيوانات از جمله يوزها ايمن‌سازي شود.
امين وليان افزود: وضعيت يوزپلنگ ايراني به حدي وخيم است كه نمي‌توان بيش از اين منتظر اقدام سازمان يا نهادي دولتي براي بهبود شرايط زيستي نسل درحال انقراض يوز ماند، از همين‌رو جمعيت ديدبان طبيعت شاهرود تصميم گرفت به عنوان يك تشكل مردمي محيط ‌زيستي خود وارد ميدان شده و در مهم‌ترين زيستگاه يوزپلنگ يعني پارك ملي توران با استفاده از ظرفيت‌هاي مردمي و دولتي و اقدامات عملي و نه شعاري صرف، به داد اين گونه برسد و اولين و مهم‌ترين كار جمعيت در اين خصوص ايجاد يك كارگروه بود.
وي با اشاره به اين‌كه كارگروه متشكل ازاعضاي جمعيت ديده بان طبيعت ومسوولان نهادهاي مختلف سمنان از جمله فرمانداري، اداره راه و ترابري، نمايندگان مردم شاهرود در مجلس است، اظهارداشت: اين كارگروه با همكاري همه اعضا چند برنامه را در دستور كار خود قرار داده كه اولين آن ايمن‌سازي محور اصلي تردد يوزها در جاده سمنان ـ مشهد به كمك اداره راه و ترابري استان است كه شامل 12 كيلومتر(بين شاهرود و سبزوار و نزديك به عباس‌آباد ميامي) بوده و دومين برنامه هم آموزش جوامع محلي و اهالي روستاهاي واقع شده در اطراف 2 زيستگاه مهم يوزپلنگ در حاشيه جاده سمنان ـ مشهد براي آگاه شدن از ارزش يوزپلنگ و پرهيز از درگير شدن با آن يا كشتن اين گونه منحصربه فرد است.
وليان با اشاره به همكاري خوب مديران و مجموعه اداره راه و ترابري استان به منظور اجراي برنامه‌هاي ايمن‌سازي محور سمنان ـ مشهد،گفت: به‌تازگي تعداد زيادي چراغ چشمك‌زن و تابلوي كاهش سرعت را براي جاده اصلي تردد يوز ايراني در محور تهرانـ مشهد تهيه شده تا سرعت 110 كيلومتر رانندگان در اين مسير را به 80 كيلومتر كاهش دهيم.
عضو هيات مديره جمعيت محيط‌ زيستي ديده بان طبيعت شاهرود تصريح كرد: به تازگي تعداد زيادي تابلوهاي آگاهسازي براي نصب در اين محور و نرم افزارهاي آموزشي براي ارايه به رانندگان سفارش داده شده است.
وي خاطرنشان كرد: البته اقدامات مهمتري همچون فنس‌كشي و ايجاد مسيرهاي روگذر يا زيرگذر براي تردد حيوانات نياز است كه هزينه‌بر بوده و مكاتبات لازم را براي تامين اين اعتبارات با مسوولان كشور و وزارت راه انجام شده است.

**يوز پلنگي ايراني نيازمند حمايت است
يك كارشناس ارشد زيستگاه‌ها و تنوع زيستي در گفت و گو با ايرنا افزود: يكي از بزرگترين گرفتاري‌هايي كه در زمينه حفاظت از يوزپلنگ با آن مواجه هستيم، شفاف نبودن اقدامات انجام شده از سوي مسوولان است.
كيانا گودرزي افزود: تصادفات جاده‌اي و دامداري سنتي 2 تهديد جدي براي بقاي نسل بازماندگان يوزپلنگ و البته بسياري از گونه‌هاي حيات وحش در كشور است اما تاكنون اقدامات مثبتي براي رفع اين مشكلات براي جلوگيري از انقراض يوز پلنگ هاي ايراني انجام نشده است.
گودرزي ادامه داد: در چندسال گذشته 6 يوز در مسافت تقريبي 12 كيلومتري جاده تهران ـ‌ مشهد بر اثر تصادف از دست داده‌ايم و براي فنس‌كشي اين 12 كيلومتر، كه حادثه‌خيزترين مسافت در بين جاده‌هاي كشور است، تاكنون اقدامي شايسته و اثر بخشي نشده است.
وي اضافه كرد: براي كاهش آسيب‌هاي دامداران به يوزپلنگ هم سالهاست روي خريد چند آغل در پارك ملي توران تمركز شده و نبود اعتبار، دليلي براي اجرا نشدن اين طرح اعلام مي شود در حالي كه با افزايش نظارت بر زيستگاه‌هاي اصلي يوز، جلوگيري از ورود و چراي غيرقانوني دام و همچنين نظارت بر حضور دامداراني كه پروانه چرا دارند دست‌كم تا زمان تامين اعتبار براي خريد اين آغل‌ها مي‌توانست تاثيري به سزا در حفاظت از يوز داشته باشد.
كارشناس ارشد زيستگاه‌ها و تنوع زيستي با بيان اين كه مسوولان محيط زيست و منابع طبيعي تاكنون اطلاعاتي درباره خريد اين آغل‌ها به رسانه‌ها ارايه نكرده‌اند گفت: تنها متولي ساماندهي مراتع در كشور، سازمان جنگها، منابع طبيعي و آبخيزداري است.

**تخريب زيستگاهها عامل نابودي يوز ايراني
مديركل حفاظت محيط زيست سمنان در گفت وگو با ايرنا افزود: پارك ملي توران در اين استان بهترين منطقه حفاظت شده براي زيست يوزپلنگ آسيايي در كشور است.
عباسعلي دامنگير افزود: پارك ملي توران در شرق اين استان زيستگاه اصلي يوزپلنگ آسيايي است و مشاهدات متعدد 2 سال اخير نشان دهنده اين مساله است.
وي با اشار به 15 مورد مشاهده يوزپلنگ آسيايي در سال گذشته و مشاهده چند نوبت در سال 97، اظهارداشت: وجود طعمه مناسب، حفاظت مناسب منطقه و فرهنگ خوب مردم منطقه به ويژه در منطقه رضاآباد كمك زيادي به زيست اين گونه مهم حيات وحش كرده است.
دامنگير با بيان اين كه استان هاي ديگر زيستگاه يوز آسيايي مانند يزد در سال گذشته حتي يك مورد مشاهده اين گونه را ثبت نكردند، بيان كرد: در سمنان آخرين مشاهده مربوط به چند هفته گذشته و رصد چهار قلاده يوزپلنگ آسيايي از سوي مردم عادي بود.
مديركل حفاظت محيط زيست استان سمنان سوانح جاده اي را يكي از مخاطرات جدي براي يوزآسيايي در استان برشمرد و تصريح كرد: علاوه بر تابلوهاي هشدار دهنده كه از گذشته در محور اصلي شرقي استان نصب شده، مقرر شد با همكاري اداره كل راه و ترابري حدود پنج كيلومتر از محور مواصلاتي عباس آباد- مياندشت حصاركشي شود و اداره كل حفاظت محيط زيست نيز پنج كيلومتر از اين محور را در نزديكي عباس آباد حصاركشي كند.
وي هدف از اين حصاركشي را جلوگيري از ورود يوزپلنگ آسيايي به داخل جاده اعلام كرد و گفت: به اين ترتيب يوزپلنگ هاي منطقه پارك ملي توران براي تردد در زيستگاه خود مجبور به عبور از زيرگذرهاي ويژه مي شوند كه اين تمهيد نقش زيادي در كاهش تلفات اين گونه نادر خواهد داشت.
مديركل حفاظت محيط زيست استان سمنان بيان كرد: حدود 80 درصد از علت از بين رفتن يوزپلنگ آسيايي تخريب زيستگاه اين گونه است و يكي از دلايل زيست و زاد و ولد يوز آسيايي در استان سمنان مراقبت مطلوب از زيستگاه اين گونه است.

**پويش اجتماعي براي نجات يوزپلنگ ايراني
يك فعال محيط زيست در گفت وگو با ايرنا گفت: در 2 سال گذشته پنج هزار و 536 پروانه دام اهلي در پارك ملي توران استان سمنان كه يكي از مهمترين زيستگاه ‌هاي يوزپلنگ آسيايي در كشور است جمع آوري شد.
حميدرضا ميرزاده افزود: تعداد مراتع (سامانه‌هاي عرفي) موجود در پارك ملي توران، هشت مرتع شامل 12 آغل با مجموع هفت هزار و 487 پروانه چراي دام است كه تاكنون پس از مذاكره با دامداران، تكليف پنج سامانه مشخص شده است.
وي بيان داشت: پويش مردمي «يوزتاابد» در نهم شهريورماه 1396 به همت هنرمندان، ورزشكاران و فعالان محيط زيست آغاز به كار كرد و هدف اين پويش مردمي، كمك به خروج دامداري‌هاي سنتي موجود در پارك ملي توران، يكي از مهمترين زيستگاه‌هاي يوزپلنگ آسيايي در كشور است.
اين فعال محيط زيست ادامه داد: طرح يوز تا ابد يك پويش به طور كامل مردمي است و با اين حال به دليل آنكه اين فعاليت با بخشي از وظايف نهادهايي چون سازمان حفاظت محيط زيست، طرح بين‌المللي حفاظت از يوزپلنگ آسيايي، ادارات كل حفاظت محيط زيست استان و منابع طبيعي سمنان براي مجوزهاي لازم و ابطال پروانه هاي مرتعداري همپوشاني دارد، برنامه هايي براي ادامه فعاليت اين پويش با حمايت مسوولان در دست بررسي است.

**محور خارتوران در شاهرود بهسازي مي شود
مديركل راه و ترابري استان سمنان در گفت وگو با ايرنا افزود: راه هاي شاهرود واقع در محورخارتوران و مناطق كوهستاني براي حفاظت از يوزهاي آسيايي بهسازي و نوسازي مي شود.
سيدعبدالحميد نژاد صفوي با بيان اين كه براي اجراي اين طرح بيش از 10 ميليارد ريال در نظر گرفته شده است، افزود : بايد براي جلوگيري از تلفات حيوانات اهلي و وحشي در محورهاي استان سمنان از جمله محور ياد شده برنامه هاي جامعي را تنظيم كرد.
وي اظهار داشت: در محور جنگل ابر، خارتوران و مياندشت شهرستان شاهرود حيوانات وحشي مانند يوزآسيايي شناسايي شدند كه بايد براي براي جلوگيري از برخورد خودروهاي عبوري با اين گونه هاي نادر سالم سازي جاده ها در دستور كار قرار گيرد.
وي تصريح كرد: نصب تابلوهايي براي كاهش سرعت و افزايش روشنايي از اقدامات موثر براي كاهش تلفات گونه هاي حيواني نادر در سمنان است و در پارك ملي توران اين طرح براي حفاظت از گونه هاي نادر در 2 سال گذشته اجرايي شده است.
وي اضافه كرد: با توجه به اين كه مهمترين زيستگاه يوز آسيايي در شاهرود واقع شده، حفاظت از منطقه توران نيازمند عزم مسوولان است تا با همدلي و ايجاد وحدت رويه به منظور هدف مشترك كه حفاظت از عرصه هاي طبيعي است به يك نقطه واحد رسيد.
نژاد صفوي تصريح كرد: مهاجرت يوزها از مناطق ييلاقي به طور معمول به ارتفاعات شاهرود در ماه پاييز انجام مي شود و از اين حيث بايد با نصب تابلوهاي هشداري و ساماندهي محورهاي استان در جلوگيري از تلفات احتمالي اين گونه هاي ارزشمند اقدام كرد.
مديركل راه و ترابري استان سمنان اضافه كرد: كاهش سرعت با نصب تابلو، دوربين ثبت تخلف و چراغ چشمك زن هيچ كدام تضمين كننده حفاظت از يوز آسيايي نيست اما مي توان اين برخوردها و تصادفات را به حداقل برساند.

**اجراي طرح مسير سبز يوزپلنگ ايراني نيازمند اعتبار
معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي اداره كل حفاظت محيط‌ زيست سمنان در گفت وگو با ايرنا افزود: براي اجراي مسير سبز در منطقه حفاظت شده خارتوران به منظور حفاظت از يوزپلنگ آسيايي از تصادفات جاده اي، 10 ميليارد ريال ابلاغ شده است.
بهرامعلي ظاهري بيان داشت: با هماهنگي هاي انجام شده با اداره كل راه و ترابري ايجاد يك محورسالم و بي خطر، روگذر و زيرگذر و حصاركشي محور ايران‌دشت- عباس آباد در شمال منطقه خارتوران كه به صورت 2 بانده است در دستور كار قرار دارد.
وي به خطر انقراض يوزپلنگ و گورخر آسيايي در حيات وحش استان اشاره كرد: ايجاد مسير سبز با هدف جلوگيري از تصادفات، كمك به تامين آب و علوفه در زمان نياز و محافظت از سوي نيروهاي حفاظتي براي جلوگيري از شكار انجام مي شود.
ظاهري تصريح كرد: با توجه به تنوع زيستي استان سمنان، از انواع گربه سانان مانند يوزپلنگ آسيايي، پلنگ، گربه كاراكال، گربه وحشي، گربه جنگلي، گربه پالاس، گربه شني و سياه گوش به بازسازي راه هاي ارتباطي در اين محور ضروري است.
معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي اداره كل حفاظت محيط‌ زيست سمنان، انسان و طبيعت را 2 عامل تهديد براي حيات وحش برشمرد و گفت: طرح توسعه، تخريب زيستگاه، از بين رفتن پوشش گياهي، كمبود آب و خشكسالي و عوامل انساني از عوامل طبيعي تهديد براي حيات وحش هستند .
وي با بيان اين كه از سال 89 تاكنون 6 تا هفت قلاده يوزپلنگ بر اثر برخورد با خودرو كشته شدند و از سال 91 تاكنون بيش از 15 تابلو هشدار تردد حيوانات با هماهنگي راه و ترابري استان سمنان در شرق استان و منطقه زيست يوزپلنگ نصب شده است، گفت: به تازگي در طرح بين‌المللي حفاظت از يوزپلنگ آسيايي 2 تابلوي هشدار چشمك‌زن براي هشدار به رانندگان نيز به اين تابلوها اضافه شده است.
660 كيلومتر از بزرگراه 860 كيلومتري تهران – مشهد در استان سمنان واقع شده است.
استان سمنان سه منطقه حفاظت شده در محدوده جنگل ابر، خارتوران و پرور و پنج منطقه شكار ممنوع دارد، يك ششم از كل مناطق حفاظت شده كشور در استان سمنان واقع است.
6026/7339