فوبياي نظام ارزي شناور

پويا جبل عاملي در سرمقاله اي در روزنامه دنياي اقتصاد، نوشته است: آنان كه از تضعيف پول ملي پس از آزادي بازار هراسانند، از تبعات تورمي آن نيز وحشت دارند. همين دو خصوصيت هسته اصلي فوبيا نسبت به نظام شناور را تشكيل مي‌دهد.

آنان حاضرند سال‌ها بگذرد، حاضرند تمامي سيگنال‌هاي قيمتي را كه به كارآيي بيشتر منابع و رشد اقتصادي بيشتر منجر مي‌شود سركوب كنند، حاضرند ذخاير ارزي‌شان جلوي چشمشان ذوب شود، اما كاري را كه درست است، انجام ندهند. آنان مي‌ترسند.

اما مرور تجربه ديگر كشورها براي حركت به سوي نظام ارزي شناور كه امروز «دنياي ‌اقتصاد» به آن پرداخته است، نشان مي‌دهد كه برخلاف اصلاحات اقتصادي ديگر، احتمال موفقيت اصلاح ارزي بسيار بيشتر از شكست آن است و هر چند كشورهاي مختلف با سرعت‌هاي متفاوت اين اصلاحات را پيش برده‌اند، اما در صورت وجود عزمي فراگير در نهادهاي تصميم‌گيرنده با يك فرآيند تدريجي مي‌توان بدون وقوع سناريوهايي كه وحشت از نظام شناور ارزي را شكل داده‌اند، اصلاح ارزي را به پيش برد.

گام اول در اين اصلاح تدريجي، بيرون آمدن از نظام قفل‌شده خزنده (Crawling Peg) است كه در آن نرخ ارز در يك سطح مشخص ثابت ايستاده و مداخله‌گر ارزي اجازه تغيير قيمتي به آن را نمي‌دهد مگر آنكه قدرتش نرسد. بيرون آمدن از اين حالت با تعريف و اعلام عمومي يك حد حداكثري و حداقلي براي نرخ ارز ميسر است. به‌عبارت ديگر تعريف يك كانال خزنده (Crawling Band) كه انعطاف محدود در نرخ ارز را مي‌پذيرد.

همزمان، تعريف يك لنگر اسمي تازه براي كنترل تورم انتظاري و تمركز سياست پولي بر آن، از لوازم ضروري اصلاح ارزي است. در كنار اين موارد، تعميق بازار ارز از طريق معرفي ابزار مشتقه است. در يك نظام قفل‌شده، هرچند ممكن است برخي از اين ابزار مشتقه وجود داشته باشد؛ اما تا قدري از انعطاف در بازار ازسوي اقدام‌‌گر ارزي پذيرفته نشود، بازار عمق كافي را نخواهد يافت. به‌عبارت ديگر آزادسازي و تعميق بازار يكديگر را تقويت مي‌كنند، با آزادسازي بيشتر بازار، مي‌توان عمق بيشتر به بازار داد و با تعميق و تعريف ابزار‌هاي مختلف مشتقه ارزي، با خيالي آسوده‌تر بازار را شناور كرد.

در ايران هرچند ما به همه مي‌گوييم نظام ارزي ما شناور مديريت شده است، اما اين همه و حتي خودمان هم مي‌دانيم كه اين‌گونه نيست. آنچه روي كاغذ (de jure) است با آنچه در عمل (de facto) رخ مي‌دهد با هم ناسازگار است و ما يكي از كلاسيك‌ترين نظام‌هاي ارزي قفل شده را با تمام معضلاتش داريم. به جرات مي‌توان گفت دولت تاكنون هيچ اصلاح اقتصادي محسوسي را در برنامه خود نگنجانده است، اصلاح ارزي به‌دليل آنكه تجربه ديگر كشورها نشان داده، احتمال پيروزي بالايي دارد و مي‌تواند اولين قدم از برنامه اصلاحي اقتصادي دولت باشد. ضمن آنكه بزرگ‌ترين مانع آن، نه در قدرت‌هاي اقماري حاكميت كه در دل خود كابينه است و با عزم دولت مي‌توان آن را محقق كرد. در پي چنين اراده‌‌اي، اعلام عمومي حداكثر قيمت براي ارز و تعريف مداخله منسجم براي حفظ اين حداكثر و رها ساختن بازار ارز از مداخلات هر روزه، اولين گام به سوي پيوستن به كلوپ نظام‌هاي ارزي شناور دنياست.

*منبع:روزنامه دنياي اقتصاد،1396،7،12
**گروه اطلاع رساني**1893**9131**انتشاردهنده: شهربانو جمعه