لزوم تغییر اساسی پایه توسعه استان به گردشگری و تجارت خارجی

' پایه توسعه اصلی استان بر محور كشاورزی تعریف شده ولی هنوز كشاورزی این منطقه از حالت سنتی خارج نشده است، همچنین در سال‌های اخیر تراز آبی دشت اردبیل پایین آمده است و احتمال دارد اردبیل در سال‌های نه چندان دور دچار كم‌آبی شود لذا لزوم بازنگری اساسی در مقوله پایه توسعه استان اردبیل ضرورت پیدا می‌كند.

صنعت گردشگری با توجه به وجود ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه در استان به همراه تجارت خارجی و داشتن مرز طولانی می‌تواند در توسعه استان اردبیل نقش اساسی را بازی كند..

امروزه صنعت گردشگری به یكی از بزرگ ‌ترین و پردرآمدترین بخش‌های اقتصادی جهان تبدیل شده است، صنعت گردشگری با ویژگی‌های خاص خود صنعتی پویا با آینده‌ای روشن تلقی می‌شود.

سرمایه‌گذاری در این صنعت در تمام مناطق دارای جاذبه‌های توریستی روبه افزایش است، این صنعت دارای درآمدهای بالا و پاكیزه است، همچنین اشتغال‌زایی در این صنعت بالا بوده و نیروی انسانی موردنیاز آن محتاج به آموزش بلندمدت نیست، این صنعت آن‌چنان در توسعه اقتصادی-اجتماعی كشورها اهمیت دارد كه اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نامیده‌اند.

گردشگری به‌عنوان یك عامل اقتصادی عمده و بسیار مؤثر در سال‌های اخیر موردتوجه قرار گرفته و می‌تواند موجبات توسعه اقتصادی در برخی از كشورها و مناطق درحال‌توسعه و توسعه‌نیافته را فراهم آورد، در این زمینه لزوم توجه به توسعه گردشگری در همه ابعاد و به‌طوركلی گردشگری پایدار در گرو برنامه‌ریزی و سیاستگذاریهای جامع است.

از طرفی اگرچه گردشگری یك فعالیت بین‌المللی است، اما بسیاری از افراد و سازمان‌ها در بازار محلی یا ملی در این بخش اشتغال دارند و درنتیجه گردشگری داخلی در چرخه اقتصاد ملی جایگاه عظیمی دارد.

از طرف دیگر امروزه همزمان با نهادینه شدن و طولانی‌تر شدن حق استفاده از مرخصی با حقوق و كاهش ساعات كار هفتگی میزان استفاده از تعطیلات كوتاه‌ مدت افزایش چشمگیری یافته است و درنتیجه گردشگران و افرادی كه قصد گذران اوقات فراغت خود را دارند برای سفر به مكان‌های مختلف تمایل بیشتری دارند، این تغییر الگو در استفاده از تعطیلات كه ناشی از وجود زمان فراغت بیشتر است منجر به رشد گردشگری شده است.

تنوع ابعاد و پیچیدگی‌های صنعت گردشگری متناسب با مناطق جغرافیایی زمینه‌های ویژه‌ای برای برنامه ‌ریزی و مدیریت گردشگری ایجاد كرده است، در مناطق مستعد توسعه صنعت گردشگری باید به دنبال عوامل محرك جریان گردشگری بود، توسعه گردشگری راه ‌حل كلی برای رفع همه مسائل نیست اما راهبردی مناسب برای توسعه پایدار و كاهش محرومیت مناطق پیش‌روی برنامه ‌ریزان قرار خواهد داد.

صنعت گردشگری برای استان اردبیل كه دارای بودجه كشوری پایین اما دارای طبیعت زیبا با خصوصیات اقلیمی و آب‌ وهوایی ویژه و جاذبه‌های تاریخی زیادی است می‌تواند به مهم‌ترین منبع كسب درآمد تبدیل شود مشروط به اینكه برنامه‌ ریزی صحیح و همه‌ جانبه توأم با آینده ‌نگری برای آن تنظیم و اجرا شود.

تمام شهرهای استان قابلیت‌های بالقوه توسعه و سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری را دارا می‌باشند، وجود منابع طبیعی، آثار تاریخی، آب‌های معدنی و ... در سطح استان ، اردبیل را به لحاظ توسعه صنعت گردشگری در شرایط مناسبی قرار داده است.

به نظر كارشناسان، این صنعت از توسعه‌ای كه شایسته استان است برخوردار نبوده است، اردبیل به ‌عنوان یكی از هشت قطب اصلی گردشگری و برخورداری از قابلیت‌های غنی درزمینه‌های مختلف تاریخی، فرهنگی و طبیعی در تحقق محورهای توسعه صنعت گردشگری با مشكلاتی روبرو است، توسعه گردشگری در این منطقه همواره با موانعی نظیر موانع ساختاری، زیربنایی، اجتماعی- فرهنگی و ... روبرو است.

از موانع اصلی در توسعه گردشگری در استان می‌توان موارد زیر را برشمرد:

1- رهاسازی بافت سنتی منطقه

می‌توان اكثر گردشگران را كه استان اردبیل را به‌عنوان یكی از مقاصد گردشگری خود لحاظ می‌كنند خسته از شرایط شهری و سروصدا ی آن در نظر گرفت زیرا پیش‌ فرض‌هایی كه در ذهن اكثر گردشگران از اردبیل است، طبیعت زیبا و آب ‌وهوایی خنك و آب‌های معدنی سرعین است، لذا جذابیت‌هایی مانند غذاهای سنتی، گلیم‌بافی و بازارهای سنتی به سبك معماری قدیمی و هر چیزی كه جز سنت این منطقه است نباید جای خود را به هتل‌های پرزرق‌ وبرق بدهد.

این معنا و مفهوم ندارد كه بخواهیم با مدرن سازی آنچه متعلق به فرهنگ این منطقه است نابود كنیم، به دلیل اینكه فرهنگ و بافت این استان برای گردشگران (به‌ویژه گردشگران بین‌المللی) دارای حائز اهمیت فراوانی است.

2- نبود راهنمایان متعدد و آگاه

مسئله بسیار مهم كه در مورد بخش گردشگری باید موردتوجه قرار بگیرد داشتن راهنمایان متعدد و آگاه است چون گردشگران غیربومی از شرایط استان باخبر نیستند و كلام و گفتار راهنما آینه تمام نمای شرایط استان می‌شود، توریست‌های غیربومی علاوه بر جاذبه‌های طبیعی و تاریخی دنبال ارزش‌ها و اعتقادات مردم استان نیز هستند و درنتیجه راهنما باید مورخ، ادیب و متعهد نیز باشد.

3- توسعه‌نیافتگی مسیرهای ارتباطی

یكی از مؤلفه‌های اصلی و عمده در جذب گردشگر توجه به مسئله ترابری است كه از این لحاظ استان اردبیل در تنگنای بسیار شدیدی قرار دارد، استان اردبیل از شرایط ناوگان حمل‌ونقل ریلی و هوایی و جاده‌ای خوبی برخوردار نیست، لذا لزوم توجه ویژه به این مقوله احساس می‌شود.

4- نبود مكمل‌های گردشگری

افزایش ماندگاری مسافران یكی از مهم‌ترین بحث‌های رونق گردشگری است، ترك زودهنگام توریست‌ها به دلیل كمبود امكانات اقامتی و تفریحی یكی از موانع اساسی توسعه گردشگری اردبیل است، مثلاً سرعین به‌عنوان نگین گردشگری اردبیل هنوز اقتصادی نشده و باید برای اقتصادی كردن و استفاده از ظرفیت گردشگری سرعین در این حوزه برنامه‌ریزی جامعی صورت پذیرد و تعداد روزهای مراجعات مسافران در طول سال و افزایش اقامت آن‌ها مدنظر قرار گیرد.

5- موانع جذب سرمایه‌گذاری

دولت در مناطق نمونه گردشگری سرمایه‌گذاری نمی‌كند، از طرف دیگر آماده نبودن بسترهای فیزیكی و اقتصادی مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خصوصی در این حوزه از مشكلات بزرگ استان اردبیل است، همچنین عدم تمایل بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری به علت عدم سودآوری، اقدامات سلیقه‌ای و محدودكننده از سوی برخی مسئولین از دیگر موانع موجود است، به‌عنوان‌مثال مشكلات پیش‌آمده برای سرمایه‌گذار آذربایجانی راه را برای سرمایه‌گذاری‌های بعدی خواهد بست لذا باید با ایجاد اعتماد و تضمین در سرمایه‌گذار، در تمامی مراحل باید در سرمایه‌گذاری یاری و راهنمایی شوند.

6- تبلیغات ضعیف فرا استانی

امروز قدرت تبلیغات به حدی نمایان است كه اكثر سازمان‌ها و شركت‌هایی كه اهمیت این موضوع را به ‌طور كامل درك كرده‌اند سالانه بودجه‌ای را بدین منظور اختصاص می‌دهند، فقدان یك شبكه رسانه‌ای و ارتباطی به زبان ملی یا بین‌المللی برای تبلیغات درزمینه گردشگری برای معرفی ویژگی‌ها، جذابیت‌ها و توان‌های بالقوه و بالفعل جاذبه‌ها از اركان اساسی صنعت گردشگری بوده و معیاری است برای تعیین ظرفیت پذیرش گردشگران، برنامه‌ریزی توسعه بازار و مدیریت بازاریابی.

لذا برنامه ‌ریزان این حوزه بایستی شیوه‌های نوین آگاه‌ سازی و تبلیغات مربوط به گردشگری استان را پیاده‌سازی كنند، همچنین حضور در نمایشگاه‌های مختلف مربوط به گردشگری، باید از اولویت‌های اقدامات تبلیغی باشد.

بطوركلی همه این موانع به علت فقدان یك برنامه جامع و استراتژیك و همچنین مشخص نبودن هدف‌ها و سیاست‌های صنعت گردشگری در استان در قالب یك برنامه اجرایی به وجود آمده است، برای ورود هر توریست مؤلفه‌هایی چون امنیت، ارائه خدمات بهینه، میراث غنی تمدنی، تنوع آب ‌وهوا، تنوع فرهنگی و ...موردنیاز است كه با فقدان هركدام از این موارد ورود گردشگر با مشكل و اختلال مواجه خواهد شد.

درآمدزایی این صنعت نسبت به هزینه‌های ناچیز آن بسیار بالاست، امروزه یكی از قوی‌ترین نگاه‌ها در سطح بین‌الملل برای توسعه توریسم بعد اقتصادی توریسم است، صرف داشتن آب‌های گرم منطقه سرعین یا آب ‌وهوای مساعد اردبیل نمی‌تواند كلیه اقشار مردم را به این منطقه بكشاند، گردشگران باید لذتی به ‌یادماندنی را تجربه كنند و امكانات و خدماتی فراتر از انتظارشان داشته باشد، برخورد حرفه‌ ای و ارزشمند حداقل انتظار گردشگران از میزبانان خود هست.

گردشگر با توجه به وضعیت خاص خود مستقیماً با برخوردهای مردمی سروكار دارد و ایجاد تسهیلات لازم و ارائه خدمات رفاهی هر چه بیشتر به گردشگران، رابطه مستقیمی با ساختار سیاست‌گذاری‌های مدیریتی دارد، تنوع فعالیت‌های مربوط به صنعت گردشگری باعث خواهد شد تا رونق این بخش، اثرهای اقتصادی بالایی را برای اقتصاد منطقه ایجاد كند، ازجمله این فعالیت‌ها دفاتر خدمات مسافرتی و تور گردانی، حمل‌ونقل، هتل‌ها، مهمان‌سراها، رستوران‌ها، فروشگاه‌های محصولات صنایع‌دستی، اقلام سوغاتی و ... است.

امید است مسئولان این بخش بخصوص سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با حركت مثبت در مورد این بخش و استفاده از نظرات متخصصان توسعه، باعث رونق بیشتر این صنعت اشتغال‌زا و پردرآمد شود.

این موضوع بخصوص ازآن‌جهت كه در استان نرخ بیكاری بالایی وجود دارد لازم است روزبه ‌روز به‌صورت جدی ‌تری مورد توجه قرار بگیرد، همچنین امروزه گردشگری سلامت ازجمله رو به رشدترین بخش‌های صنعت گردشگری جهان است، ضرورت توسعه این بخش در استان به دلیل وجود شرایط بالقوه و ایجاد تسهیلات لازم برای پذیرش بیماران ازجمله بیماران خارجی در بیمارستان‌ها و مراكز تخصصی، آینده توریسم این منطقه را می‌تواند دگرگون كند'.

6016