حضور زنان در ورزشگاه ها؛ آری یا نه؟

حضور زنان در ورزشگاه ها چند سالی است كه به یكی از بحث برانگیزترین مسایل اجتماعی در كشور تبدیل شده است. به تازگی و به دنبال جلوگیری از ورود زنان به ورزشگاه دوازده هزار نفری آزادی برای تماشای بازی های تیم ملی والیبال ایران در لیگ جهانی، موضوع حضور زنان در ورزشگاه ها بار دیگر در فضای عمومی و رسانه یی مطرح شده است.

پس از آنكه ممانعت از حضور زنان برای تماشای مسابقه های والیبال با اعتراض «شهیندخت مولاوردی» معاون رییس جمهوری در امور زنان و خانواده رو به رو شد، «حسن روحانی» رییس جمهوری دستور پیگیری و بررسی این موضوع را صادر كرد.

زنان ایرانی در حالی نمی توانند در ورزشگاه ها حاضر شوند كه در هنگام برگزاری مسابقه های بین المللی در ایران، زنان دیگر كشورها اجازه ی ورود به ورزشگاه ها را دارند. طبق قانون های جهانی نیز جلوگیری از ورود خانم ها به ورزشگاه ها ممنوع است.



***موافقان و مخالفان چه می گویند؟

ممانعت از ورود زنان به ورزشگاه ها، موافقان و مخالفان بسیاری دارد و هر كدام نیز بر اساس یك استدلال، از نظر خود دفاع می كند.

«فخرالسادات محتشمی پور» فعال سیاسی اصلاح طلب و از فعالان حقوق زنان از جمله موافقان حضور زنان در ورزشگاه هاست. وی در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا در این ارتباط گفت: نه تنها با ورود خانم ها به ورزشگاه ها و هر مكان عمومی دیگری مخالف نیستم، بلكه آن را حق طبیعیِ خانم ها می دانم.

محتشمی پور در ادامه با اشاره به اینكه تا امروز هیچ یك از استدلال های مخالفانِ این ماجرا را منطقی و مطابق با عقل و شرع و عرف جامعه ندیده است، تصریح كرد: متاسفم كه چنین روندهای معیوبی همچنان ادامه دارد و مساله یی سهل و ساده را تا این حد پیچیده و دشوار جلوه می دهند و كشورِ ما را مضحكه ی جهانیان می كنند.

این فعال زن گفت: از نظر قانونی تا جایی كه من مطالعه كرده ام اشاره یی به ممنوعیت حضور خانم ها در ورزشگاه ها نشده است. این تنها یك اعمال سلیقه است كه در دوره های مختلف نیز شاهد آن بوده ایم. در دوره ی اصلاحات بصورت مكرر در این خصوص صحبت شد و حتی برخی از مسوولانِ زن برای تماشای بازی ها به استادیوم ها رفتند. ولی در كمال تاسف این ماجرا هرگز جنبه ی عمومی پیدا نكرد. حتی در دوره ی ریاست جمهوری احمدی نژاد نیز بحث هایی در این خصوص مطرح شد كه در مقابل آن ها مقاومت شد.

«محمدامین قانعی راد» رییس انجمن جامعه‌شناسی ایران و عضو هیات علمی مركز تحقیقات سیاست علمی كشور نیز از حضور زنان در ورزشگاه ها دفاع می كند. وی در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا تصریح كرد: متاسفانه هرگز توجهی به جنبه ها و تاثیرگذاری مثبتی كه حضور خانم ها قادر است در ورزشگاه ها ایجاد كند، نشده است. زنانی كه در آن جا حضور پیدا می كنند مادران كنونی و آینده ی كشور ما هستند. بدون شك حضور آن ها در این عرصه می تواند در انتقال فرهنگ ورزشكاری و ورزش دوستی به فرزندان و اعضای خانواده ی آن ها موثر باشد.

قانعی راد ادامه داد: ما همیشه این گلایه را مطرح كرده ایم كه چرا كودكان و نوجوانان ما به قدر كافی به ورزش كه قادر است سلامت جسمی و روانی و كاهش آسیب های اجتماعی در بر داشته باشد نمی پردازند. لازمه ی تحقق چنین هدف هایی برخورداری پدر و مادر از درجه یی از سواد ورزشی است. این سواد ورزشی می تواند از طریق ورزشكار بودن و ورزش دوست بودن به فرزندان انتقال پیدا كند و یكی از بهترین راه های تقویت و انتقال آن نیز حضور در استادیوم های ورزشی است. ورزش این خاصیت را داراست تا از دل تماشاگران خوب، ورزشكاران خوب را نیز تولید كند.

این جامعه شناس همچنین در پاسخ افرادی كه حضور زنان در استادیوم های ورزش هایی نظیر فوتبال را به دلیل آن چه فضای نامناسب آن ها می خوانند، نامناسب می دانند، گفت: واقعیت این است كه حضور بانوان و كمك به خانوادگی شدن این محیط، می تواند برای مبارزه با اوباش گری و فحاشی در این مكان كمك كند.

قانعی راد ادامه داد: هر جا كه خانواده حضور دارد آقایان خود را كنترل و از حركت هایی كه خاصِ محیط های مردانه است اجتناب می كنند. اینكه خانمی دست در دست دختر و پسر كوچك و سایر اعضای خانواده در استادیوم حاضر شود، این محیط را به نوعی كنترل و تلطیف می كند. افزون بر این، ما همواره از نبود تماشاگران كافی در استادیوم ها گلایه كرده ایم؛ دادن این فرصت به خانواده ها به رونق این حوزه و كمك به تیم های ورزشی ما نیز منجر خواهد شد.

«لاله افتخاری» نماینده ی اصولگرای مجلس هرچند كه خود زن است اما با حضور زنان در ورزشگاه ها مخالف است. وی در این خصوص به گروه پژوهش های خبری ایرنا گفت: من حضور خانم ها در استادیوم های ورزشی و حتی طرح این مساله را ضروری نمی بینم و به اعتقاد من این مساله ی مهمی نیست. ما موضوع های بسیار مهم تر از این قضیه داریم كه لازم است به آن ها توجه شود و روی آن ها مانور دهیم. زمانی كه به جزییات پرداخته می شود، ما از امور كلان باز می مانیم. لازم است كه ما انرژی خود را روی مساله های حیاتی تر و مهم تری بگذاریم.

به گفته ی افتخاری، در كشور مساله های بسیار مهمی در حوزه ی زنان وجود دارد كه باید تمركز مسوولان و مردم بر روی آن ها گذاشته شود. او در توصیف این مشكل ها به موضوع هایی نظیر ماده ی 227 برنامه ی پنجم توسعه در خصوص سلامت و امنیت كودكان، ماده ی 230 در خصوص زنان و خانواده، بحث بیمه ی زنان خانه دار و تاكید رهبری بر توجه به خانه داری به عنوان یك شغل، بحث های مربوط به مرخصی های زایمان خانم ها كه قرار بود دولت در خصوص آن اقدام هایی را انجام دهد و ... اشاره كرد.

افتخاری در مورد برخورد تازه ی نیروی انتظامی با زنانی كه برای تماشای مسابقه ی والیبال به ورزشگاه دوازده هزار نفری آزادی آمده بودند گفت: آنچه گفته می شود معمولا با واقعیت فاصله ی زیادی دارد. ما باید واقعیت ها را مورد توجه قرار دهیم و حالا كه از آن ها خبر نداریم نباید وقت خود را برای بررسی این موضوع تلف كنیم.

وی همچنین در پاسخ به این پرسش كه آیا نباید از منظر حقوق اجتماعی به این مساله نگریست و برای ارتقای این حقوق تلاش كرد گفت: من دوست ندارم وقت خود را برای چنین مساله های بی اهمیتی تلف كنم و این مساله ها نباید بر دیدگاه ما در عرصه ی كلی تاثیرگذار باشند.

در این بین «فاطمه رهبر» دیگر نماینده ی اصولگرای مجلس، مخالفت و موافقت با این مساله را وابسته به متغیرهای مختلف دانست. رهبر در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا گفت: در برخی از ورزشگاه های ما شرایط خاصی وجود دارد و ما قادر نیستیم در مورد همه ی ورزشگاه ها نظری یكسان دهیم. برای مثال در خصوص ورزشگاه های فوتبال، به دلیل بزرگی، زیادی جمعیت، فضای خاص حاكم بر این محیط كه معمولا مردانه است، سردادن شعارها و دشنام هایی كه شنیدن آن ها شایسته ی خانم ها نیست و ...، حضور بانوان در این شرایط به صلاح نیست و من فكر می كنم حتی خود آن ها هم از حضور در این مكان ها اجتناب می كنند. البته درخصوص ورزشگاه های مربوط به ورزش هایی نظیر كشتی، وزنه برداری، شنا و ...، حضور خانم ها از نظر شرعی و عرفی به هیچ وجه درست نیست.

عضو فراكسیون زنان و عضو شورای مركزی حزب موتلفه اسلامی در ادامه گفت: ولی در برخی از ورزش ها مثل والیبال، بسكتبال، تنیس روی میز و ورزش هایی كه در مجموعه های كوچك تر كه كنترل را راحت تر كرده و فضای حاكم بر آن ها سالم تر است، با رعایت ضابطه های درست می توان حق همه ی قشرهای جامعه برای تماشای این بازی ها را در نظر گرفت.

رهبر در خصوص برخوردهای صورت گرفته با زنان از طرف نیروی انتظامی نظری مشابه با محتشمی پور داشت. او این برخوردها بویژه در خصوص خبرنگاران را به شدت نقد كرد و آن را ناگوار دانست و گفت: كارت ورود خبرنگاران به این معنی است كه پیش بینی حضور بانوان خبرنگار در این مكان صورت گرفته است. بنابراین برخورد نامناسبی كه با این خانم ها-كه تا جایی كه ما می دانیم همگی از خانم های متعهد هستند و رعایت موازین و حجاب را بطور كامل انجام می دهند- شده است، درست نیست و افرادی كه متولی این اقدام بوده اند باید در این خصوص پاسخگو باشند و در صورتی كه توجیه های آن ها برای چنین اقدامی مورد قبول نباشد باید عذرخواهی بكنند.

رهبر گفت: این اتفاق ناگواری بود كه وقوع آن حتی برای یك بار نیز در شان نظام جمهوری اسلامی ایران نبود. چراكه نظام ما مدعی اخلاق و رفتار و مدعی این است كه در بین ورزشكاران و ورزش دوستان ما اخلاق حرف اول را می زند. پس وقوع چنین اتفاقی مایه ی تاسف همگیِ ما است.



***چرا هرگز به این خواسته ی زنان توجهی نشده است؟

ضوابط و اصول در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ... بدون شك برآیندی از خواست ها و مطالبه های مردمی هستند و در صورت طرح آن ها از طرف مردم، قانون گذاران و مسوولان مربوط باید با در نظر گرفتن جنبه های مختلف این مطالبه ها، امكان و شرایط تحقق آن ها را فراهم كنند.

زنان ایرانی امروزه در همه ی حوزه های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حضوری پررنگ دارند و حتی كم توجهی به آن ها در حوزه ی ورزش به عنوان ورزشكار حرفه یی نیز مانع از افتخارآفرینی آن ها نشده است. نباید فراموش كرد كه در طول تاریخ، هر زمان كه زنان در سرتاسر دنیا و حتی ایران برای تحقق خواسته های خود نظیر حق رای و ... تلاش می كردند نیز عده یی به عنوان یك «تابوی بزرگ» به این قضیه نگاه می كردند؛ افرادی كه امروزه تاریخ با نگاه تمسخر به آن ها می نگرد.

فخر السادات محتشمی پور در بخش دیگر گفت و گوی خود با پژوهشگر ایرنا گفت: بحث های زنان همواره بصورت غیر معمول و غیر منطقی به مسایل اعتقادی پیوند داده شده اند. بدون شك زن و مرد مسلمان با پیروی از دستورالعمل ها و اعتقادهای دینی خود زندگی می كنند كه قانون اساسی ما نیز با تاسی به همین اعتقادها نوشته شده است، ولی این اقدام ها و اظهارنظرهای تازه كاملا بی منطق و غیرقابل فهم است. چرا زنان می توانند از صفحه ی تلویزیون بازی را تماشا كنند ولی مجاز به حضور در محل برگزاری این بازی ها نیستند؟

این فعال زن اصلاح طلب در ادامه گفت: همواره نگاهی در كشور وجود داشته است كه زن را در پستو و حرم و در خدمت مردان می پسندیده است و متاسفانه، طرفداران تحجر دینی همیشه تلاش كرده اند تا این موضوع را به اصول عالیه ی اسلام ربط دهند.

محتشمی پور با اشاره به قدرتمند شدن این نگاه آمیخته به تحجر طی سال های گذشته و نفوذ آن به لایه های سیاست و اعمال قدرت و نفوذ در كشور گفت: اگر ما تصمیم گیری در این خصوص را بر عهده ی آقایان و خانم هایی كه متاسفانه در تضعیف حقوق زنان در كنار این مردان نقشی فعال ایفا می كنند بگذاریم، باید خانم ها در خانه بمانند و در هیچ عرصه یی فعالیت نكنند.

البته او درصد زیادی از مخالفت های تازه ی صورت گرفته را نه زیر تاثیر عامل های مذهبی بلكه سیاسی و برای رویارویی با دولت تدبیر و امید به عنوان یكی از قطب های مدافع حقوق بانوان ارزیابی كرد.

در این بین، قانعی راد نیز در نظری مشابه، بسیاری از جنبه های بروز این مشكل را دارای ریشه های سیاسی دانست و گفت: فوتبال و برگزاری جام جهانی برزیل، به نوعی میل به تماشا و توجه بیشتر به بازی های ورزشی را در همه ایجاد كرده است. این اشتیاق بسیار مهم و مفید است و می توان از آن در راستای تحقق هدف هایی نظیر گسترش میل به ورزش كردن، استفاده از نقش ورزش در تولید نشاط اجتماعی و همبستگی ملی، تزریق روحیه و شادمانی به مردم و ده ها نكته ی دیگر استفاده كرد. پس اقدام عده یی مبنی بر حركت در خلاف جهت این سیل و اقبال عمومی و طرح مساله یی مانند ممنوعیت حضور خانم ها در ورزشگاه ها با بهانه های مختلف را می توان دارای جنبه های سیاسی دانست.

رییس انجمن جامعه شناسی ایران همچنین در توصیف جنبه ها و ضررهای این نوع برخورد در بُعد اجتماعی گفت: این افراد ادعا می كنند كه با ممانعت از حضور خانم ها در استادیوم های ورزشی قصد جلوگیری از هنجارشكنی و ایجاد هنجارهای اجتماعی صحیح را دارند. این در حالی است كه آن ها با چنین اقدامی، تنها بر روی گسترش ناهنجاری های فرهنگی تاكید می كنند.

قانعی راد نیز همچون محتشمی پور برخوردهای تند و افراطی با زنان را دارای ریشه های تاریخی عمیق دانست و با ابراز تاسف از برخی صحبت های مطرح شده از طرف مخالفان گفت: گویی این افراد در نگاه كلی، زنان را موجودهایی ناهنجار و حضور آن ها را عامل بروز ناهنجاری می دانند. اگر چنین بود چرا اصلا خداوند زنان را خلق كرد؟ این موضوع نشان دهنده ی نوعی نگاه منفی و پیش داوری به جنس زن در بدنه ی فرهنگیِ جامعه ی ما است. این نگاه چون حضور زنان را موجب گناه می داند در صدد است تا از راه های مختلف اقدام به حذف آن ها كند.



***چه باید كرد؟

فاطمه رهبر با یادآوری لزوم اتخاذ تصمیم های صحیح و به هنگام در این خصوص، در خصوص برخورد های صورت گرفته با زنانی كه خواستار تماشای مسابقه ی والیبال بودند، گفت: وقوع این اتفاق ها بیش از همه به این دلیل است كه تا كنون تصمیم حاكمیتی درستی اتخاذ نشده است و در كشور ما به همه ی ورزش ها و استادیوم های آن ها از یك نگاه و منظر نگریسته شده است.

رهبر با اشاره به اینكه سوم تیر نمایندگان، نشستی با حضور معاون زنان و خانواده ی رییس جمهوری داشته اند، گفت: ما در این جلسه مطلع شدیم كه كمیته یی متشكل از خانم مولاوردی، نماینده یی از دفتر ریاست جمهوری و نماینده یی نیز از طرف وزارت ورزش و جوانان در این خصوص تشكیل شده است و متولی این كمیته نیز اداره ی كل امور بانوان وزارت ورزش و جوانان است. امید می رود كه تشكیل این كمیته كه باید مدت ها پیش صورت می گرفت، ضابطه های این موضوع را مشخص و به رفع مشكل ها كمك كند.

قانعی راد نیز در خصوص چگونگی برخورد با این مساله و ارایه ی راهبرد منطقی به جای برخوردهای یك طرفه گفت: ما در بسیاری از عرصه های كشور نظیر دانشگاه ها و ... شاهد تفكیك جنسیتی بوده ایم، ولی در خصوص ورزش به نظر می رسد كه مشكل نه تفكیك بلكه «طرد جنسیتی» است. این الگویی است كه ما باید جنبه های مختلف آن را شناسایی و اصلاح كنیم.

این جامعه شناس تصریح كرد: برای نگاه راهبردی به این مساله در وهله ی نخست لازم است تا ما هر دو نگاه و جریان مخالف و دغدغه های آن ها را بشناسیم. بخشی از این مساله بدون شك سیاسی و بخش دیگر دارای دغدغه های مذهبی است. ما می توانیم برای پاسخ گویی به دغدغه های مذهبی، با استناد به نوعی خرد جمعیِ دینی و تعامل با مراجع، شبهه ها و تردیدهای این موضوع را مشخص و حتی رفع كنیم.

رییس انجمن جامعه شناسی ایران ادامه داد: ما در خیلی از بخش ها و مكان ها سیاست تفكیك جنسیتی را اجرایی كرده ایم. چرا نمی توانیم این سیاست را در ورزشگاه ها اجرایی كنیم. می توان به فكرهای خلاقانه و استفاده از طراحی های درست، ورزشگاه ها را به طرزی طراحی كرد كه جایگاه های مختلف برای حضور خانم ها، آقایان و خانواده ها داشته باشند.

قانعی راد همچنین با اشاره به نقش بسیار تاثیرگذار رسانه در كنترل و رفع مساله هایی از این دست، از صدا و سیما انتقاد كرد و گفت: صدا و سیما باید با برگزاری نشست ها و مناظره های مختلف كه بدون شك به رضایت مخاطبان این رسانه نیز كمك خواهد كرد، این مساله را به بحث و گفت و گو بگذارد و به مردم و مسوولان نشان دهد كه در هر مساله یی در كنار ناهنجاری های كوچك، ممكن است هنجارآفرینی های مثبت و پرفایده یی نیز وجود داشته باشد.

رییس انجمن جامعه شناسی ایران در پایان گفت: واقعیت این است كه نوعی حس مشاركت طلبی بسیار قوی در خانم های ما بیدار شده است. باید به این حس كه دارای قدرت و ظرفیت بسیار زیادی است به صورت صحیح پاسخ داده شود. حضور خانم ها در مراسم، مسابقه ها و ... می تواند به تخلیه ی صحیح این حس كمك كند.

*از: عطیه میرقراه چولو (گروه پژوهش های خبری)

پژوهشم**ع.م**2054