عربستان؛ آغازی بر پایان سیاست های تهاجمی ؟!

به گزارش ایرنا، موضوع از هنگامی كلید خورد كه دولت عربستان سعودی، پس از 3 سال و اندی حمایت آشكارا از جریان اصلی تروریسم در منطقه، از وضع قانونی جدید علیه افرادی كه در خارج از كشور با تروریست ها همكاری می كنند، خبر داد و اعلام كرد كه این افراد دربازگشت به كشور از 3 تا 20 سال حبس دریافت می كنند.

همزمان، موجی از انتقاد و حمله به مفتیانی كه جوانان عربستانی را برای جنگ در سوریه و سایر نقاط منطقه، تحت عنوان جهاد تشویق و تحریك می كنند، براه افتاد.

و دست آخر فاش شدن خبر مرخصی استعلاجی بندر بن سلطان رییس دستگاه اطلاعاتی عربستان و پیگیر پرونده سیاست ها و برنامه های دولت سعودی در بحران های خاورمیانه و نیز زمزمه های بركناری سعود الفیصل، وزیر خارجه این كشور بود كه دستمایه تحلیل ها و تفسیرهایی درباره احتمال تغییر رویكرد ریاض گردید.

برخی تحلیلگران منطقه، با نگاه مثبت، به رویكرد جدید در ریاض پرداخته اند و معتقدند این كشور سرانجام پی برده كه سیاست های گذشته اش در قبال منطقه، بویژه در سوریه بی نتیجه بوده است.

برخی نیز این احتمال را داده اند كه این رویكرد احتمالا مربوط به فشارهایی است كه از جانب آمریكا به این كشور وارد می شود تا سیاست های خود را تعدیل كند.

یك احتمال هم این است كه كبر سن پادشاه عربستان كه حالا با صدها شاهزاده مدعی روبه روست، عامل این تغییر رویكرد بوده است، بویژه آنكه چالش های فعلی ریاض در منطقه، تاثیرات منفی در شرایط این كشور هنگام تغییر و تحول بعد از مرگ پادشاه، خواهد داشت.

البته، این تغییر رویكرد و رفتار كه تا اینجا سطحی به نظر می رسد، سوالات زیادی هم مطرح می كند؛ از جمله اینكه 'آیا دولتمردان ریاض از پشت پرده های تصمیم گیری در غرب و بخصوص آمریكا و برنامه احتمالی آنان، خبری بدست آورده اند؟ یا اینكه سیگنال هایی دریافت كرده اند مبنی بر اینكه طوفان بهار عربی به سمت آنان تغییر جهت داده است؟

آیا نگرانی ریاض ارتباطی با روند تحولات مربوط به رابطه ایران و غرب دارد؟

اما تحلیل های بدبینانه نسبت به این تغییر رویكرد هم هست؛ بویژه آنكه سیاست های منطقه ای ریاض تا اینجا از بغداد تا بیروت شكست خورده و هیچ حاصلی نداشته است.



** بمب های متحرك

سعودی ها حالا با بازگشت هزاران جنگجویی به كشورشان روبه رو خواهند بود كه شاهزادگان باد آن را كاشتند و اكنون به طوفان تبدیل شده است. این جنگجویان 'آموزش دیده و جنگ تجربه كرده' هر كدام یك بمب ساعتی متحرك محسوب می شوند كه آینده آل سعود را نیز می توانند تهدید كنند.

بر اساس آخرین آماری كه منتشر شده، 12 هزار شهروند عربستان سعودی در سوریه حضور دارند كه بعد از چچن، دومین صادر كننده تروریست به این كشور به حساب می آید. این علاوه بر جنگجویان عربستانی است كه در عراق می جنگند و آمار دقیقی از آنان در عراق وجود ندارد.



** خروج از باتلاق سوریه و ترمیم چهره تخریب شده ریاض

شاید بتوان علت دیگری كه منجر به تغییر رفتارها در ریاض شده را گرفتاری این كشور در باتلاق سوریه دانست.

این كشور سرمایه گذاری عظیمی در سوریه كرده است. اگرچه درباره قطر آمار تخمینی حمایت های مالی حدود 3 میلیارد دلار است، اما از حمایت های مالی سعودی رقم دقیقی وجود ندارد. با این حال، هنگامی كه بحث حمله به سوریه مطرح بود، این كشور بطور علنی اعلام كرد كه هزینه های تمام عملیات نظامی را خواهد پرداخت.

علاوه بر این، چهره این كشور در نگاه افكار جهانیان، بخاطر حمایت های بی دریغ از گروههای تروریستی - كه جنایات هولناكی را در سوریه، عراق و لبنان و سایر كشورهای خاورمیانه و حتی روسیه ، مرتكب شده اند- به شدت تخریب شده است، بطوری كه حتی آمریكا مهمترین پشتیبان بین المللی ریاض، نمی تواند آن را نادیده بگیرد.

حمایت ریاض از شبكه های مخوف تحریك دینی، طایفی و مذهبی، با بكارگیری یك شبكه گسترده رسانه ای كه مهمترین هدفشان نفرت افكنی است، فضای مشمئز كننده ای برای این كشور در حوزه روابط بین الملل ، ایجاد كرده است.

شبكه های اجتماعی، مملو از رفتارهای وحشیانه و ضد انسانی جنگجویانی است كه تفكر و سیاست سعودی را در عراق، سوریه و لبنان، نمایندگی می كنند و عملكردشان هر روزه در مقابل چشم جهانیان رژه می رود.



** بحران فتوا در سعودی

گشاده دستی سعودی ها در بحران سوریه، علاوه بر حمایت های سیاسی، مالی، لجستیكی، از جنبه ایدئولوژیك هم به یك افتضاح تبدیل شده است. آنان مفتیان خود از جمله محمد العریفی و ناصر العمر و سایر مفتیان در منطقه مانند یاسر الاعجونی را كه در تندروی و افراط سر‌آمد هستند، مورد حمایت همه جانبه قرار دادند تا در تحریك جوانان سنی عربستان و سایر كشورهای منطقه و جهان، دست بالایی داشته باشند.

العمر، همان مفتی عربستانی و وابسته به دربار سعودی است كه فتوای معروف جهاد نكاح با محارم را صادر كرد.

یاسر الاعجونی هم روحانی سلفی اردنی است كه تجاوز به زنان علوی و غیر سنی را گناه ندانست و محمد العریفی هم روحانی سلفی عربستانی است كه فتوای معروف جهاد نكاح را صادر كرد و بعدها فتوای جدیدی صادر كرد كه به جنگجویان تروریست در سوریه اجازه می داد زنان غیر سنی اسیر را با هدف كامجویی ، دست به دست كنند.

مجموعه این فتاوا، هزاران جوان سنی، از جمله گروههایی از دختران و زنان جوان را از سراسر جهان، بویژه از منطقه خاورمیانه و آسیا و قفقاز به سوریه سرازیر كرد. حالا براساس آمارهایی كه رسانه های عربستانی منتشر كرده اند، دستكم 3 هزار شهروند عربستانی در سوریه دستگیر و تعدادی از آنان نیز كشته شده اند و درمیان كشته شدگان سعودی دستكم 7 زن گزارش شده است.

مفتیان كه مستقیم با بندر بن سلطان كار می كنند، در تحركات و تحریكاتشان آنقدر پیش رفته اند كه صدای همه را در خود عربستان هم درآورده است. بطوری كه اخیرا شیخ عبدالعزیز ال شیخ مفتی عربستان در تلویزیون این كشور به این مفتیان حمله كرده و آنان را عامل فریب جوانان عربستان و كشته شدن آنان در سوریه دانست.

مجموعه این رفتارها منجر شده تا كشورهای آسیب دیده از سیاست های منطقه ای ریاض، با پوشه هایی مملو از اسناد و مدارك به مجامع بین المللی متوسل شوند. عراق، سوریه و در خارج از منطقه، كشور روسیه، از ریاض شكایت كرده اند و عراقی ها اخیرا مدارك و اسناد معتبری را در خصوص دخالت های عربستان و نقش این كشور در بحران و خونریزی، به سایر كشورهای عضو اتحادیه عرب ارائه كرده اند.

با همه این نگاه های خوشبینانه ای كه از عربستان سعودی برای بازگشت به نقش مثبت در منطقه ایجاد شده، اما هنوز تردیدها را نمی توان نادیده گرفت و هنوز گامی كه نشان دهد این كشور قصد دارد نقش مثبت خود را ایفا كند، دیده نمی شود.

از جمله اینكه تهدید جنگجویان به بازداشت و زندانی شدن در هنگام بازگشت از سوریه، آیا به معنای این نیست كه آنان را تشویق به ماندن در سوریه می كند؟ بویژه آنكه گروههایی از این جنگجویان در نوبت اجرای اعدام در زندان های عربستان بوده اند كه به شرط جنگ در سوریه از مرگ نجات یافته اند.

اما مهمترین تردید را عمران الزعبی وزیر اطلاع رسانی سوریه طرح كرده كه ماهیت قانون علیه تروریست ها را زیر سوال می برد. او می پرسد مگر تروریست ها از مبادی رسمی سوریه وارد می شوند كه در بازگشت بتوان فهمید آنان در كجا بوده اند؟

الزعبی به گذرگاههای غیررسمی اشاره دارد كه كشورهای اردن و تركیه بر روی تروریست ها باز گذاشته اند و معبر امن این گروهها برای تردد به سوریه است.

عربستان سعودی هنوز نشانه ای از خود بروز نداده كه حاكی از بازگشت از سیاست های تهاجمی اش در خاورمیانه باشد. هفته گذشته رسانه های لبنانی اعلام كردند كه یك باند بزرگ جاسوسی وابسته به سعودی را شناسایی و دستگیر كرده اند.

در همین روزهایی كه دولت عربستان قانون ضد تروریستی وضع كرده، عبدالله المحیسنی شیخ معروف سلفی عربستان، برای بسیج جنگجویان داوطلب اعزام به سوریه ، شماره تلفن هایی را در فضای مجازی (توئیتر) اعلام كرده و جوانان را به پیوستن به النصره و داعش دعوت كرده است.

هنوز القاعده و داعش و سایر گروههای منتسب به ریاض، كشورها و ملت های منطقه را تهدید می كنند. داعش هفته گذشته رسما كردهای عراقی را تهدید كرد و این درحالی است كه هیچ گامی از سوی عربستان برای مهار این گروهها برداشته نشده است.

در اینكه دولت سعودی در سیاست های تهاجمی اش از بغداد تا بیروت با شكست روبه رو شده ، نمی توان تردید داشت، اما برای پاسخ به این سوال كه هدف دولت سعودی از تغییر جهت گیری های منطقه ای اش چیست و آیا این جهت گیری، نشانه رویكرد ریاض به واقعیت های منطقه و حقیقی است ، یا یك ژست و تاكتیك است؟، باید منتظر روزهای آینده ماند. البته شاید بتوان ، مرخصی استعلاجی بندربن سلطان و زمزمه های تغییر سعود الفیصل را آغازی بر پایان ماجراجویی های تهاجمی ریاض قلمداد كرد.

از محمد علی حیدری هایی

خاورم**1770**1586